SO TITAYAN O PAT POLO' A MANGA HADITH A An Nawawiyyah متْنُ الأرْبَعِيْنَ النَّوَوِيَّةِ Pianino a go' Pindiorobasaan i Alim Hassanor Bin Maka Alapha Maporo A Kalimodan Ko Manga Ulama Sa Shariah Sii Sa Pilimppinas Supreme Council for Shariah Schoolars of the Philippines

Pitowa’ Al Hamdulillahi Rabbil Alamīn, so podipodi a go samporna’ a bantog na rk o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a Kadnan o langowan a kaadn. So rinaw a go so sanang na sii ko Nabi tano a Mohammad (ﷺ), na sampay ko manga pamiliya niyan a go so manga sahabat iyan a go so kadandan o manga Muslim a mionot ko panolon iyan. Aya oriyan iyan na: Giya’i so pat polo’ a manga hadith a piamamili’ o al Imam an Nawawī. Giyanka’i a manga hadith na palaya dn onayan o agama a romarankom sa manga maana a madalm a go lankap a madait a milahar o oman i Muslim a mama a go babay. Miaaloy ko sabdan o Nabi (ﷺ) a sa taw a lomahar (lomangag) sa pat polo’ a manga hadith na go niyan nggolalann so matatago’ on a manga kokoman na misold iyan oto sii ko sorga’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Misabap roo na mimbaloy anka’i a manga hadith a idadakat sa ipphamangnda’o ko manga morit ko paganadan a Islam (madrasah) ko pankat iyan a mababa’ ka an mabaloy a kamonaan a ilmo’ iran sii ko kapphaganada iran ko manga hadith o Rasūlullāh (ﷺ). Pindiorobsaan tano anka’i a manga hadith sa basa Mranaw a go tiago’ tano ron so salsila o manga taw a kiapoonan o oman i hadith ka an kaomani so nawnaw tano ko manga sahābah a miamanothol ko manga hadīth o Rasūlullāh (ﷺ) . So kalaan ko manga osayan anka’i a hadith na sii tano kinowa ko osayan on o mala’ a Alim sa Saudi Arabia a si al Allāmah as Shaykh Ibn Uthaymīn (ikalimo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) skaniyan) sabap ko karayag o manga osayan iyan a malbod a kakhasabota on o manga Muslim a pphangnal ko kata’o o Islam. Aya bantak ami sanka’i a maito’ a romasay na so kabaloy niyan a makaogop ko manga morit ko manga madrasah a kalbodan siran ko kiphlangagn iran ko manga titayan iyan a go masabot iran so manga maana niyan ka an mabaloy a kata’o iran a paganay ko gii ran kapaganad sii ko Islam. Madait anan a batiyaan o kalankapan a manga Muslim a pphangnal ko Islam, batabolabaw ron so manga kangodaan a somosogok so kasigi ran a go so kadali’ iran ko kapakakowa sa manga kata’o sii ko Islam. So manga taw o Da’wah a khipananagontaman ko kipzampayin ko panolon sii ko manga taw na indawag ami kiran anka’i a mapontok a kitab, sa pphagarapn ami ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a ompiyaan iyan so btad o manga Muslim sii ko pirikharikhaban o doniya sa makabagr so paratiaya iran a go so panamar iran ko kasabota ko manga kokoman o Islam. So bangnsa Mranaw na salapidaw kiran anka’i a kitab sa kabaloy niyan a bts iran a mabagr ko kapphaganada iran ko Islam sabap sa siran i isa a pakatopo’ a Muslim a mala’ so kaiinama kiran sa kasoroga iran ko lalakaw o panolon a Islam sii sa gapa’ a Pilimpinas. Wa al Hamdulillah Rabbil Alamīn. Alim Hassanor bin Maka Alapa Sitio Singapore, Balulang, CDOC 25 February 2017

So Kaatasan o AL IMAM AN NAWAWI 631 -676 H. Skaniyan so Yahyā bin Mushrif bin Mari bin Hassan, an Nawawī Abū Zakariyā Muhiyuddīn. Pd ko manga taw sa ingd a Nawā, sabap roo na ibabangnsa on giyoto i kiabthowi ron sa an Nawawī a sipik oto ko Nawā a pd ko lipongan a Hawrān sa katampar sa pagabagatan a Dimashq (Damascus). Kominal ko kata’o ko Fiqhi a pitha’ong o al Imām as Shāfiī, a go so kata’o ko Hadith a go so basa Arab. Miaganad sa kata’o sii sa Dimashq a go mikhomadn on sa manga masa. Tanto a madakl a manga kitab a inipanorat iyan a pd anka’i a kitab a go so: al Majmū’ Sharh al Muhaddab, da niyan mapasad somorat. Rawdhat at Tālibīn al Minhāj Shar’h Sahīh Muslim bin al Hajjāj

MANGA PANANAGO’
Hadith 01 Hadith 02 Hadith 03 Hadith 04 Hadith 05 Hadith 06 Hadith 07 Hadith 08 Hadith 09 Hadith 10 Hadith 11 Hadith 12 Hadith 13 Hadith 14	Hadith 15 Hadith 16 Hadith 17 Hadith 18 Hadith 19 Hadith 20 Hadith 21 Hadith 22 Hadith 23 Hadith 24 Hadith 25 Hadith 26 Hadith 27 Hadith 28	Hadith 29 Hadith 30 Hadith 31 Hadith 32 Hadith 33 Hadith 34 Hadith 35 Hadith 36 Hadith 37 Hadith 38 Hadith 39 Hadith 40 Hadith 41 Hadith 42
SO SALSILA O SABAAD KO MANGA IMAM KO HADITH

TAGOTA’O

Giyanka’i a katigan na inisorat akn a tagota’o ko kiandiorobasa’i akn ko kitab a Bulūg al Marām a rk o al Hāfidh Ibn Hajar al Asqalānī, na tiago’ akn sii ka an kanggona’ī o manga pababatiya’ a go kagiya adn a khabaak iran ko manga katigan sii, sii ko kambatiyaa iran ko manga hadith a matatago sanka’i a kitab.

So pmbatiya’ sanka’i a kitab na paliyogat on a daan iyan a batiyaa anka’i a Tagota’o na go niyan bo’ batiyaa so sold iyan ka an iyan masabot so sabaad a manga katharo’ a khabaak iyan ko manga kaposan o hadīth.

Aya bantak ko pianothol o pito kataw, na siran so, Ahmad, al Bukhārī, Muslim, Abū Dāūd, an Nasā’i, at Tirmidī a go so Ibn Mājah. Aya bantak ko pianothol o nm kataw, na siran so: al Bukhārī, Muslim, Abū Dāūd, an Nasā’ī, at Tirmidī a go so Ibn Mājah. Miniliyo ron so Ahmad.

Aya bantak ko pianothol o lima kataw. Na siran so: Ahmad, Abū Dāūd, an Nasā’ī, at Tirmidī a go so Ibn Mājah. Miniliyo ron so al Bukhārī a go so Muslim.

Aya bantak ko pianothol o pat kataw, na siran so: Abū Dāūd, an Nasā’ī, at Tirmidī a go so Ibn Mājah. Miniliyo ron so Ahmad, al Bukhārī, a go so Muslim.

Aya bantak ko pianothol o tlo kataw, na siran so: Abū Dāūd, an Nasā’ī, a go so at Tirmidī. Miniliyo ron so Ahmad, al Bukhārī, Muslim, a go so Ibn Mājah.

Aya bantak ko katharo’ a so hadīth na kiaopakatan odi’ na piagayonan, (muttafaqun alayhi) na giyoto so kiaopakat a go kiapagayon o al Bukhārī a go so Muslim ko kiapanothola ko hadīth.

Aya bantak ko so hadith na marfū’ na giyoto so hadīth a pianothol o miamanothol on sa taman sa miakaoma ko Rasūlullāh (ﷺ) sa miangaaaloy so manga taw a kiasandayan on ko pankat o manga sahābah. Giyoto so hadith a sianday ko Rasūlullāh (ﷺ) a minggolalan ko katharo’ a go so galbk iyan.

Aya bantak ko so hadith na mawqūf, na giyoto so hadīth a piamanaothol o manga taw a piangasasandayan on sa sii ran inpos ko Sahābī so kiapanothola on. Giyoto so hadīth a sianday ko Sahābi.

Aya bantak ko so hadith na Hadīth a Sahih (hadithun sahīhun) (hadīth a mapipiya ko manga tokas a kalobay) na skaniyan so hadīth a miakazozophona’ a go miakazosompata’ so manga sanday niyan sa minggolalan ko kiapanothola on o taw a maontol a kasasarigan a mapasang i kalahar a miakapoon ko salakaw ron a datar iyan sa btad ko tanod a go so kalahar sa taman ko kiapos o kiasanday niyan, sa da’ mabaloy ankoto a hadīth a minisogat on so sakit a shudūd a go so illah.

Aya manga sarat o Hadīth a Sahīh na lima:

1. So kiapakazompasompat o piangasasandayan on sa da a miagalat on (ittisāl as sanad).
2. So katharo’a o mianothol on sa bontal a mian’g iyan so hadith a pianothol iyan a phoon ko salakaw ron sa lapiyat a: miasanday a phoon ki giraw, odi’ na lapiyat a: pianothol iyan, odi’ na inaloy niyan, odi’ na pitharo’ iyan.
3. So katankda on o mianothol sa katotoosan iyan a go siabot iyan so hadīth ko masa a kian’ga niyan on sa minilahar iyan sa di khapokas ko tanod iyan ipoon ko kian’ga niyan on na taman ko kiapanothola niyan on ko kiatogalinan on a salakaw a sanday niyan.
4. So kabaloy o hadīth a da’ a minisogat on a shudūd, a giyoto so kasopaka o mianothol on ko taw a lawan on sa kasasarigi a go so kapasang ko kalahar a go so katanod.
5. So kabaloy o hadīth a da’ a minisogat on a illah, a skaniyan so sakit a masoln a phakatokas ko kapipiya o hadīth, a sii ko kapayagan iyan na datar o ba on makalilidas so hadīth.

So hadīth a sahīh na dowa bagi’: (1) Sahīh lidātihi, hadīth a mapipiya ko ginawa niyan a go (2) Sahīh ligayrihi, hadīth a sahīh sabap ko salakaw ron, a skaniyan so hadīth a mapiya (hadīthun hassan) a miakasakat ko kiambaloy niyan a hadīth a sahīh sabap ko kadakl a miapanothol a datar iyan sa maana a go lapiyat sa miakambabagra’ sa miabaloy niyan skaniyan a hadīth a mapipiya (sahīh).

So hadith a miakazosompata’ so manga sanday niyan (hadīth muttasil) na skaniyan so kan’ga ko hadīth o oman i mianothol on phoon ko mianothol a makatotondog on, na o mitana so di kan’ga ko kiasandayan ko hadīth o isa a mianothol na khaadn so kiagalati ron (inqita’) na pmbaloy so hadith a kagagalatan sa sanday (hadīth munqati’) sa madakl a manga sosonan iyan. Katatan so ibarat iyan sa baba’ a pagosayn on:

Pianothol rkami o al Humaydī (1), a pitharo’ iyan a: Pianothol rkami o Sufyān (2), a pitharo’ iyan a: Pianothol rkami o Yahyā bin Saīd al Ansārī (3), a pitharo’ iyan a: Pianothol rkami o Mohammad bin Ibrāhīm at Tīmī (4) a: Mian’g iyan so Alqamah bin Waqqās al Laythī (5) a gii niyan tharo’on a: Mian’g akn so Umar bin al Khattāb (6) – a miaso’at on so Allāh – sii ko mimbar a gii niyan tharo’on a: Mian’g akn so Rasūlullāh a: ….

Giyanan na hadīth a so sanday (sanad) iyan na miakathompotompok, na opama o adn a magalat sankoto a manga sanday niyan na antonaa i imbtho sankoto a soson a kiagalati ron? Katatan sa baba’:

Tharo’on tano a: Amay ka magalat on so bilang a (1) na aya ngaran o hadīth na mu’allaq, na amay ka aya magalat na so bilang a (2) na so hadīth na munqati’, na amay ka aya magalat na so bilang a (4) odi’ na (5) na so hadīth na mu’dhal, na amay ka aya magalat na so bilang a (6) na aya ngaran o hadīth na hadīth a mursal.

Aya bantak ko so hadīth na mursal, na giyoto so hadīth a pianothol o piangasasandayan on na so kiaoma o Tābiī (so taw a miakasalono’ ko masa o manga Sahābah) a mianothol on na pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasūlullāh, sa da niyan aloya so piangasasandayan on a manga taw a pd ko manga Sahābah. Go igira kiagalatan so manga taw a kiasandayan ko hadīth na pmbthowan oto o sabagi’ ko manga ulama ko hadīth sa hadith a mursal. So hadīth a mursal na pd ko malobay a hadīth.

Aya bantak ko so hadīth na munqati’ na giyoto so hadīth a miagalat so ika dowa a sanday o miamanothol on, odi’ na kiasobraan sa da marinkit so kiagalat iran. Go igira so mianothol ko hadīth na di katawan so kaontol iyan a go so kapiya niyan i kalangag ka datar o katharo’ a:”phoon ki Sahl a phoon sa isa a mama a phoon ko Abu Hurayrah” na so mama na di makikilala o antawaa skaniyan na miabaloy niyan so hadīth a munqati’ sii ko tindg o sabagi’ ko manga ulama ko hadīth.

Aya bantak ko so hadīth na mu’dhal na skaniyan so hadīth a miagalat ko kiasanday niyan so dowa kataw a mianothol on sa taman sa makadakl a miarinkit so kiagalat iran. So hadith a mu’dhal na marata’ i btad a di so hadith a munqati’ na so munqati’ na marata’ i btad a di so hadīth a mursal na so mursal na di ron phakatindg so kabaloy niyan a tanda’ a mabagr.

Aya bantak sa so hadith na mu’allaq, na skaniyan so hadīth a kiagalatan so paganay a kiasanday niyan ko taw a mianothol on sa sakataw odi’ na madakl, apiya sii ko kaposan o kiasanday niyan na ron minitana’ na khakokom so hadīth sa mu’allaq.

Aya bantak ko katharo’ a: Piakasahih iyan so hadīth, (sahhahahu) na bialoy niyan so hadith a mapipiya ko manga tokas.

Aya bantak ko piakapiya niyan so hadīth, (hassanahu) na bialoy niyan a so hadīth a mapiya (hassan).

Mbida’ so katharo’ a piakasahih iyan so hadith, a go so katharo’ a piakapiya niyan so hadith. So paganay na kiokom iyan so hadith sa hadith a sahih, maana a mapipiya ko manga sakit a go so manga tokas iyan a so kapkhabaloy niyan a ma’lul, adn a misosogat on a sakit (illah). So ika dowa na kiokom iyan so hadith sa hadith a mapiya (hassan), na so isa na kiokom iyan so hadith sa mapipiya (sahih).

Mbida’ so mapiya a go so mapipiya. Adn a pkhathago’ ko sabaad a kaposan o manga hadith a katharo’ a: hadithun hassanun sahihun, so hadith na mapiya a mapipiya.

Aya bantak sa so hadīth na ma’lūl, na skaniyan so hadīth a adn a minisogat on a nganin a masoln a di khasabotan a kiatokasan iyan so kababaloy o hadīth a sahīh, a so payagan iyan na datar o di ron oto misosogat. Pd roo so kiatokasi ko mianothol sa di mapiya i kalahar (kalangag) odi’ na malbod makalipat, odi’ na so hadīth na pianothol o kasasarigan na bialoy o isa a mianothol on a mursal.

HADITH 01

عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ أَبِي حَفْصٍ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: " إنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ لِدُنْيَا يُصِيبُهَا أَوْ امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إلَى مَا هَاجَرَ إلَيْهِ".

رَوَاهُ إِمَامَا الْمُحَدِّثِينَ أَبُو عَبْدِ اللهِ مُحَمَّدُ بنُ إِسْمَاعِيل بن إِبْرَاهِيم بن الْمُغِيرَة بن بَرْدِزبَه الْبُخَارِيُّ الْجُعْفِيُّ [رقم:1]، وَأَبُو الْحُسَيْنِ مُسْلِمٌ بنُ الْحَجَّاج بن مُسْلِم الْقُشَيْرِيُّ النَّيْسَابُورِيُّ [رقم:1907] رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا فِي "صَحِيحَيْهِمَا" اللذِينِ هُمَا أَصَحُّ الْكُتُبِ الْمُصَنَّفَةِ.

Miakapoon ko Amīrul Mu’minīn a ama’ i Hafs a so Umar bin al Khattāb a miaso’at on so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Mian’g akn so Rasūlullāh (ﷺ) a gii niyan tharo’ on a: Mataan a so manga galbk na misasankot (pnggolalan) sii ko niyat on, go aya bo’ a rk o taw na so piniyatan iyan a galbk iyan, na sa taw a miaadn so kiatogalin iyan (phoon sa Makkah a somiong sa Madinah) a sii bo’ panonompang ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go sii ko Sogo’ iyan, na so kiatogalin iyan na sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go sii ko Sogo’ iyan, na sa taw a aya kiatogalin iyan na pantag ko doniya ka an iyan makowa, odi na pantag sa babay ka an iyan mapangaroma, na so kiatogalin iyan na pantag ko nganin a tiogalinan iyan. (Piagayonan o dowa a Imām).

So Mianothol ko Hadith:

Umar, skaniyan so Abū Hafs Umar bin al Khattāb al Qurashī, matitimo’ so bangnsa iran a go so Nabī (ﷺ) sii ko Ka’b bin Lu’ay, miagislam ko ragon a ika nm ko kianabi o Mohammad (ﷺ) go miatharo’ a sii ko ragon a ika lima, ko oriyan o pat polo’ a mama a miagislam. Kiamasaan iyan so langowan a kiathidawaan o Nabī (ﷺ) , go adn a manga kathidawa’ iyan sii ko Islam a go madakl a piamanaban iyan a manga ingd sii sa Irāq a go sa Shām. Miawafat skaniyan sii sa dowa polo’ a go pat a sokhar o Abū Lu’lu’ah a oripn o al Mugīrah bin Shu’bah. So kiandato’ iyan na miakasapolo’ ragon a go saopak

Osayan:

Giyankanan a hadith i onayan o langowan a galbk a pnggalbkn o taw, mlagid o galbk o poso’ antaa ka galbk o anggawta’. Pitharo’ o as Shafii a: Giyankanan a hadith na pzold sii ko pito polo’ a pinto’ a pd ko manga pinto’ o kata’o. Sa piayag san o Nabi (ﷺ) a so langowan a galbk na patoray ron so kisarta’ on o niyat, sabap sa da’ a khatoon a taw a adn a akal iyan o ba adn a nggalbkn iyan a nganin a da’ a niyat iyan on.

So niyat na skaniyan so kabantaka o taw ko isa a nganin, a aya darpa’ iyan na so poso’ a kna’ o ba phlapiyatn o dila’ka so kilapiyatn on o dila’ na pimbago (bid’ah). So niyat na skaniyan i galbk a khisnggay niyan so isa a galbk ko kababaloy niyan a adat sa khitogalin iyan sii ko galbk a simba. Aya ibarat iyan na opama ka so isa a taw na miamangonab ko manga anggawta’ iyan sa da niyan mapniyat so kaphagabdas iyan, na so kiapamangonab iyan na kn’ o ba kapagabdas sa da skaniyan maabdas sabap sa aya kiapamangonab iyan na sabap ko adat iyan a kialayaman iyan. Amay pman ka phiniyat iyan a phagabdas na so kiapamangonab iyan ko manga anggawta’ o lawas iyan a phagabdasn na khabaloy oto a abdas a minisnggay niyan ko kababaloy niyan a adat iyan a kialayaman iyan.

So niyat o taw ko galbk iyan na ron mbalasi o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى)ko mapiya on a go so marata’ on. Sabap roo na minisankot so niyat sii ko bandingan a kambonayon (ikhlās) a skaniyan so kapakabantaka o taw ko galbk iyan a sii niyan bo’ inibantak ko kabaya’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa miapokas on so kapakiilaylayin ko manga taw.

So kapagikhlas na banay (sarat) ko katharimaa ko galbk, sa so galbk na di tharimaan o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) inonta o misankot sa dowa a sarat:

1. mabaloy so amal a inipagikhlas o khirk on sa piakabantak iyan sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sabap sankoto a hadith a miaaloy sa onaan.
2. mabaloy so galbk a makaaayon ko okit (sunnah) o Rasūlullāh(ﷺ) , sa da’ a mialbat on a go da’ a minioman on.

Pitharo’ o Nabi (ﷺ) a: Sa taw a nggalbk sa galbk a da on so sogo’an ami (pimbago a galbk a da misonkad ko Sunnah) na skaniyan oto a galbk na di tharimaan o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).

Miapanothol pn a aya sabap a kiatharo’a o Nabī (ﷺ) sankanan a hadith na kagiya sii ko kiaadn o katogalin (hijrah) a paliyogat ko oman i Muslim sa Makkah a phakagaga tomogalin a makaawa sa Makkah sa makatogalin sii sa Madinah, na adn a sakataw a mama a khabayaan iyan mangaroma a isa a babay, na inisarat on o babay a katogalin iyan sii sa Madinah, na so kiatogalin iyan roo sa tiondog iyan so babay a phangaromaan iyan, na miaadn oto a thothol o manga taw taman sa bithowan iran ankoto a mama sa muhājir ummi Qays maana a aya kiatogalin iyan na pantag ko ummu Qays a so babay a phangaromaan iyan.

Manga ibarat ko kapagiikhlas o miangaoona a manga ulama:

• Miaadn so Abdurrhaman bin Abi Layla a: Giimanambayang na amay ka adn a miakaoma on a taw na miga’ ko igaan iyan.
• So Hassan bin Abi Sinan na pianothol o karoma niyan a: Adat iyan a pzold ko igaan akn, sa gii ako niyan thayaan sa datar o gii kathayaa o ina ko wata’ iyan a maito na amay ka magdam iyan a tiorog ako na gamitn iyan a lawas niyan na lomiyo sa gii pman manambayang.
• Miaadn so Ali bin al Hussayn a apo’ o Ali bin Abi Talib a maawid sa sako’ a tatago’an iyan sa roti a gii niyan izasadka ko kagagawii sa gii niyan tharo’on a: Mataan a so sadka a masoln na khapadng iyan so rarangit o Kadnan. Na miatatap so manga taw a ipkhaoyag iran so sadka o Ali bin al Hussayn a ba dn pkhibtad ko manga pinto’an iran a di ran katawan o anda phoon, na gowani a mawafat skaniyan na miada’ so pagpr a pkhatago’ ko manga pinto’an iran na giyoto pn ka matndo’ iran so taw a pmbgay kiran sa sadka. Gowani a rigoon skaniyan na miatoon iran a so waga niyan na makaiitm sa dagm a mimbaloy a pon’ng ko kiaran’g iyan ko kapphamosa’i niyan sa sako a tatago’an sa roti odi na tapong a ipmbgay niyan ko manga miskin sa Madinah. Sayana a mapiya so simba o manga salaf.

So hadith a paganay na timbangan anan o galbk o manosiya a masoln a aya bo’ a mata’o ron na so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a Mahasoti a Maporo’. Na so hadith a ika dowa, na timbangan o galbk o taw a mapayag.

So katogalin (hijrah) a so minitana’ ko kiaawa’ o manga Muslim sii sa Makkah sa somiyong siran sa Madinah na wajib oto ko langowan a Muslim a phakagaga tomogalin. Na so miniyat on sa katogalin sa onot ko sogo’an o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى)na miatonay niyan so hijrah niyan a so’aso’at iyan ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Na so pman so taw a tomiogalin sa pantag ko doniya odi na babay a tomiogalin na tiondog iyan ka an iyan mapangaroma na so kiatogalin iyan na pantag sankoto a babay sa da niyan matonay so katogalin a pantag sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sabap ko niyat iyan.

So katogalin imanto na skaniyan so: Kaawa o taw a Muslim ko ingd o kapanakoto sa zong ko ingd a Islam. So kokoman iyan na dowa btad:

1. wajib: amay ka di niyan mapnggalbk so Islam iyan sii ko darpa’ a katatago’an on.
2. sonat: amay ka khagaga niyan so gii niyan kapagislam ko darpa’ a katatago’an on.

So katogalin (hijrah) na tatap dn sa taman ko kabankita ko doniya. Pitharo’ o Nabi (ﷺ) a: Di khapotol so kanggogolalan o katogalin (hijrah) sa taman sa di mapotol so masa o kapanawbat (tawbah) na di khapotol so kapanawbat taman sa di som’bang so alongan phoon sa sdpan. Pianothol o Abu Daud.

Minitana’ so hijrah sa madakl a bontal iyan a siran so:

1. So katogalin phoon ko ingd a kapanakoto sa zong sii ko ingd a Islam. Giyoto so kiatogalin o Rasūlullāh (ﷺ) phoon sa Makkah sa somiyong sa Madinah.
2. So katogalin phoon ingd o kalk a ringasa’ san ko ingd a khalindongan. Giyoto so kiatogalin o manga Muslim sii sa Habashah.
3. So katawaranga ko manga dosa. giyoto i katogalin sanka’i a masa a phalagoyan o Muslim so kanggalbk sa manga dosa. Pitharo’ o Rasulullah (ﷺ) a: Aya tomiogalin (muhajir) na so taw a inawat iyan so inisapar o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Pianothol o al Bukhari.

Sii sanka’i a masa a kiapangondato’ o atoran a jahiliyyah a so taw na sii phakabangnsa ko lopa’ a babalingan iyan (nationalism) ko ingd o manga Muslim ko oriyan o kiandato’i ron o manga parinta a Nasrani a phoon sa Sdpan sa kiasaraban iran so manga Muslim sa aya pianago-tiyap iran na so atoran a democrasiya ko kandato’ sa inibangsa iran so manga Muslim sii ko lopa’ a babalingan iran, ko oriyan o kababangnsa iran ko agama iran a Islam a giyoto i kilala iran, sa piropt iran so manga ingd a Muslim sa maroni a manga ingd sa pianago’an iran sa manga tamana’ a di khapakay o ba pzoldi o isa ka ingd so sold o isa a ingd mapiya siran Muslim langon, misabap san, na miapotol iran so kikokoyapt o manga Muslim sii ko paratiaya a Islam a giyoto i thitho a bangnsa iran a go aya iran kilala (Muslim Identity) na di mapnggolawla ankoto a inaloy o osayan ko hadith a katogalin a kaawa ko ingd a kapanakoto sa zong so Muslim ko ingd o Islam ka kagiya di ppharon o parinta niyan o ba roo makapagingd so Muslim a thogalin on ka kagiya makokokom skaniyan sa rapo a mananangga.

Sii ko masa a kandadato o Kilafah Islamiyyah a mianinggaposan ko kiaothang o Ottoman Empire sii sa Istanbul, Turkey. Na so Muslim sa doniya ko apiya anda mababaling na anda i kapakaoma niyan ko ingd o Islam na da dn a sankot ko kaphakabaling iyan on asar ka matankd iyan a skaniyan na Muslim, sabap sa aya kilala o Muslim sa masa oto na so kamumuslimi ron, kna’ o ba so kababangnsa niyan sa sagpik a lopa a aya niyan bangnsa. O aya pakapnggolalana ankaya a domadayamang a atoran a go parinta o democrasiya ko ingd o manga Muslim na aya khikokom iyan na da’ a ingd o Islam a kandadato’an iyan sa masa ini, aya adn a ingd iyan na so manga Muslim, a aya inikokom iran na so atoran a democrasiya a sambi’ o kadato’ a Khilafah o Islam, na mbida’ so ingd o Islam a go so ingd o Muslim.

Di anan mapnggolawla imanto ka kagiya oman i isa ka ingd a Muslim na aya bo’ a sisiyapn iyan a phakasold ko ingd iyan na so mababangnsa ko ingd iyan a izik iyan sa kilala sa di niyan ipagiyog o ba makabaling ko ingd iyan so kna’ o ba on mababangsa.

Opama na aya bo’ a phakatogalin sa Saudi Arabia, Misir, Pakistan, Malaysia, na so taw a makababangnsa ko manga lopa ankanan a manga ingd sa kokoman o nationalism, maana Saudian, Egyptian, Pakistani, Malaysian, na so di san pd a Muslim na salakaw dn a taw a rapo a mananangga., na so salakaw roo na rapo a mananangga mapiya pn skaniyan na Muslim, sa da’ a kabnar iyan sa ba roo makapagingd aya pn o ba makakhabnar ko issnggay a kabnar o manga taw niyan ka di ipagiyog o parinta ankoto a manga ingd.

Samanan na so Muslim imanto a mababaling ko isa a darpa’ ko lopa’ o doniya na sii dn matay maoyag sa nkoto a katatago’an on a darpa’ sa di phakatogalin ko ingd o pagari niyan a Muslim sa taman sa kapakatitindg ankoto a parinta a phagonotan iran a salakaw ko parinta a Islam.

Inaloy o Nabī (ﷺ) ko oriyan o kiatabana niyan sa Makkah a: Da’ a katogalin (hijrah) ko oriyan o kiatabana sa Makkah, ogaid na aya khaadn na so jihad a go so niyat. Sa oman i Muslim a mababaling ko isa a ingd a kna’ o ba Muslim a manga taw ron, na roo dn makaphanagon-taman sa kapakabagr o paratiaya niyan a go so gii niyan kanggalbka ko panolon o Islam ko manga taw a mipag’pda’ iyan sa nkoto a darpa’ sa di niyan dn iinama so ingd o pagari niyan a Muslim o ba on makapaga-pas sa taman sa kapakatitindg on ankoto a parinta niyan a salakaw ko parinta a Islam.

Sii sankanan a hadith na piakitanodan iyan a aya mala’ a fitnah (tiyoba’ a morka’) na so babay, ka inaloy niyan so isa a babay, a tomiogalin a isa a mama sa pantag sa kaphangaromaa niyan on sa inidatar iyan so btad o babay sii ko btad o doniya ko kaphakagawii iyan, sa so baraakal na zabotn iyan anan, a go pitharo’ o Nabi (ﷺ) a: Pananggila’i niyo so doniya a go pananggila’i niyo so manga babay (ko ikmat iran) ka mataan a aya paganay a initiyoba’ ko mbawataan o Israel na miaadn a sii ko manga babay. Pianothol i Muslim.

HADITH 02

عَنْ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ أُمِّ عَبْدِ اللَّهِ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا، قَالَتْ:

قَالَ: رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "مَنْ أَحْدَثَ فِي أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ]

وَفِي رِوَايَةٍ

لِمُسْلِمٍ

"مَنْ عَمِلَ عَمَلاً لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ".

Miakapoon ko Ina’ o Miamaratiaya a so Ummu Abdillãh a so A’ishah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Sa taw a pimbabagowan iyan so btad ami (agama mi) sa di ron pd, na skaniyan oto (a pimbabago niyan on) na di tharimaan o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Pianothol skaniyan o al Bukhãrī a go so Muslim. Go sii sa kiapanothola on o Muslim na: Sa taw a nggalbk sa galbk (simba) a da on so sogo’an ami (di makaaayon ko sogo’an o Nabî (ﷺ)) na skaniyan na di tharimaan.

So Mianothol koHadīth:

Skaniyan so A’ishah bint Abī Bakr, a ina’ o miamaratiaya aya ina’ iyan na so Ummu Rūmān bint Amir, piangakapan skaniyan o Nabī (ﷺ) sii sa Makkah ko olanolan a Shawwāl sa piangaroma niyan ko ika sapolo’ ragon ko kianabi niyan, aya omor iyan na nm ragon, na kiasoldan iyan sii ko oriyan o kiapakatogalin iran sa Madīnah ko olanolan a Shawwāl a ika dowa ragon ko Hijrah a aya omor iyan na siyaw ragon. Miawafat so Nabī (ﷺ) a aya bo’ a omor iyan na sapolo’ a go walo ragon. Skaniyan bo’ i miapangaroma o Nabī (ﷺ) a bagoataw (da katamaki) ko manga karoma niyan. Miaadn skaniyan a kominal ko manga kokoman o Islam go mala’ i sabot ko Fiqhi, a go so basa Arab, a go madakl i milalangag ko manga hadīth o Nabī (ﷺ), ilalahar iyan so thotholan ko manga kathidawa’ o manga Arab a go so manga bayok iran, madakl a miamanothol a phoon on a pd ko manga sahābah a go so manga tābiīn, tomioron so sapolo’ a manga ayat ko Sūrah an Nūr a pantag ko kiapakaangiyas iyan ko kiatokasi ron o manga monāfiq sa marata’.

Miawafat so Nabī (ﷺ) sii ko sold o walay niyan a go ron dn minilbng. Miawafat skaniyan sii sa Madīnah ko ragon a 57 ko Hijriyah go miaaloy a sii ko ragon a 58, sii ko kagagawiinan ko Salasa a ika sapolo’ a go pito a miaipos ko bolan a Ramadhān, sa inilbng skaniyan sii sa al Baqī’. Siambayangn skaniyan o Abū Hurayrah a skaniyan i salianti (salinding) o Marwān a walī sii sa Madīnah sa masa oto.

Osayan:

Giyankann a hadith i onayan a paganay ko kazankaa ko langowan a pimbabago sii ko agama Islam (bid’ah).

Khasabot sa hadith anan so kiaharama ko kambabagowi ko agama sa di ron pd apiya pn miokit sa kapiya o niyat o minggalbk on na di dn khatarima’.

So kambabagowi ko agama na phakatonay sa kathokasi ko Shari’ah sa di skaniyan tarotop a go di diyanka’, na aya khaonga oto na so kathokasi ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa da niyan tarotopa a go da niyan diyankaa so Islam, a mataan a pitharo’ iyan a: Imanto a alongan na tiarotop akn rkano so agama niyo, a go diniyanka’ akn rkano so limo’ akn, a go inikaso’at akn rkano so Islam a agama.(al Ma’idah 3).

الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا ۚ ﴿٣﴾

So kambabagowi ko agama sa di ron pd na katokasi oto o taw ko Nabī (ﷺ) sa da niyan sampayin so Islam sa tarotop. Go so taw a pmbabago sii ko agama na thontotn iyan a mata’o skaniyan a di so Nabī (ﷺ) a somiampay ko Islam.

So Islam na mdodowa soko ko katarotop iyan:

sasoko ron so: (1) Manga btad a tatap a di tharima’ sa kapagalin (thawābit) a giyoto so manga simba (ibādāt) a di thantaln o akal so bantak on a Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa makaphangongonotan on sa tolabos na san pkhaadn so kambabago (bid’ah).

Ika dowa soko: (2) Manga btad a pphagalin sa phagayonan iyan so manga btad ko kaphlagaday o manga masa a pphagintawan o manga Muslim, na sii sanka’i a soko na di ron khaadn so bid’ah, ka kagiya aya dn a waraan iyan na so giikambagobago a sii anan maapd ko manga sapak o Islam a kanggalbk.

So kathonaya ko manga simba na misasankot ko kiatonaya on o Rasūlullāh (ﷺ) (tawqīfī) sa zonkadn sa tarotop sa da’ a ipagoman on a go da’ a plbatn on. Na o pangomani antaa ka lbatan na giyoto dn i kiabinasa niyan sa di tharimaan o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).

HADITH 03

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ:

سَمِعْت رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم يَقُولُ: "إنَّ الْحَلاَلَ بَيِّنٌ، وَإِنَّ الْحَرَامَ بَيِّنٌ، وَبَيْنَهُمَا أُمُورٌ مُشْتَبِهَاتٌ لاَ يَعْلَمُهُنَّ كَثِيرٌ مِنْ النَّاسِ، فَمَنْ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ فَقْد اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ، وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ وَقَعَ فِي الْحَرَامِ، كَالرَّاعِي يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يَرْتَعَ فِيهِ، أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى، أَلاَ وَإِنَّ حِمَى اللَّهِ مَحَارِمُهُ، أَلاَ وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، وَإذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، أَلاَ وَهِيَ الْقَلْبُ".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ]

Phoon ko Abû Abdillãh a so an Nu’mãn bin Bashîr a miaso’at kiran so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Mian’g akn so Rasûlullãh (ﷺ) a gii niyan tharo’ on a: Mataan a so halãl na mapayag (so btad iyan) na so harãm na mapayag (so btad iyan) na so pagltan a dowa oto na manga btad a marimbot a di katawan o kadaklan ko manga taw (so kokoman iyan o halãl antaa ka harãm) na sa taw a pananggilaan iyan so nganin a di marayag so kokoman iyan o halãl antaa ka harãm na sabnar a miapakaangiyas iyan so agama niyan a go so maratabat iyan, na sa taw a mitaloga’ ko kasoso-b’hatan (di marayag o halãl antaa ka harãm), na sabnar a minitaloga’ sii ko harãm, sa datar o taw a pphamagonong sii ko kilid o salakob a maito bo’ na makaphamagonong ko sold iyan, tanodan a lango-wan a dato’ na adn a salakob iyan (a di niyan phakisoldan) tanodan a aya salakob o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na so nganin a hiaram iyan (o ba sowaa), tanodan a mataan a oman i lawas na adn a matatago’ on a sakms a rogo’ a igira miakapiya na makapiya so langowan o lawas a katatago’an on, na amay ka mabinasa na mabinasa so langowan o lawas a katatago’an on, tanodan a giyoto so poso’. Pianothol o al Bukhãrî a go so Muslim.

So Mianothol ko Hadith:

Da ko pn matoon so salsila niyan ko manga kitab.

Osayan:

Biagi’ o Nabī (ﷺ) so manga btad sa tlo bagi’: (1) so halal a mapayag a da’ a margn on. (2) so haram a mapayag a da’ a margn on. (3) so marimbot (mushtabah) a di maliwanag so btad iyan o halal antaa ka haram a di oto katawan o kadaklan ko manga taw a aya makaggpa’ ko btad iyan na so manga ulama ko Islam. Sa piakipananggilaan o Nabi (ﷺ) so kanggalbka ko nganin a marimbot a di mapapayag o halal antaa ka haram sa aya mapiya na so kaawata on ka an di khitaloga’ so taw sii ko haram a isasapar.

Pd ko manga sabap o kapakalidas ko haram so kapananggila’ sa awatn so nganin a marimbot. Pitharo’ o Abu ad Darda’ a: Aya kakhatarotop o kapananggila’ o taw na so kikalkn iyan ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa mapiya so maito’ a nganin a datar o kolpong na mananggila’ on o ba mitaloga’ ko haram.

Piakitanodan o hadith so kala’ o btad o poso’ sii ko ginawa o manosiya, sa bithowan so poso’ sa poso’ baraklid (qalbun) sabap ko waraan iyan so lalayon kapkhakliklid o kabaya’ iyan, sabap roo na lalayon pphangnin o Nabi (ﷺ) sii o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a katatapa niyan ko poso’ iyan sa gii niyan tharo’ on a: “Hay giikhliklid ko manga poso’ tatap anka so poso’ akn sii ko kaphagonoti rka”.

Da’ a phakanggay a gona ko taw sii ko alongan a qiyamah a rowar ko poso’ iyan a lompiyo a maonotn ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Sa gawii a da a phakang-gay a gona a tamok, go da pn a manga wata’, inonta so taw a miakaoma ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a phoposo’ sa mapiya (maonotn ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى)). So poso’ a mapiya na skaniyan so lomilintad a go mapipiya ko kapanakoto a go so kanggalbk sa bid’ah, sa aya matatago’ on na so kalk ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so kapkhababaya’i niyan on.

So poso’ i anggawta’ o lawas a tanto a mala’ so btad iyan a go inisnggay o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko langowan a anggawta’ o manosiya a da dn a ba niyan on piakatgl a piya so ginawa o manosiya a khiposo’ on na di niyan khatgl so poso’ iyan a go di niyan khipaar. Sii sa alongan a maori na pagizaan o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) so poso’ sabap sa kagiya di skaniyan phamrak, na so manga pd a anggawta’ o taw na pphamrak a go pkhipaar o ginawa niyan.

So btad o poso’ a go so kasiyapa on:

1. paliyogat ko taw a kapamangni niyan ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa ompiyaan iyan on so poso’ iyan.
2. Pakawatanan iyan so kindaraynonn ko btad o poso’ iyan.
3. Da’ a phakanggay a gona ko alongan a maori a rowar ko poso’ a mapiya a mapaparatiaya ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
4. So katharimaa ko pangni o taw na misasankot ko kapiya o poso’ iyan.
5. Aya manga sabap a kakhaoyag o poso’ na so katarimaa ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so sogo’ iyan sa onotan so manga sogo’an iran.
6. Aya ipthakna’ o poso’ na so lalayon iyan katatadmi ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa mokit sa manga tasbih.
7. Aya kaphakalmk o poso’ na misabap ko kikapdiin ko wataailo a go so miskin sa bgan siran sa tamok a go ogop amay ka adn a khaparo a mibgay kiran.
8. Aya kaphakalmk o poso’ o taw na lalayona niyan so kapphami-sita niyan ko manga kobor o manga Muslim sa ipphamangni niyan siran ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
9. Panamari o taw a pakawatanan iyan so manga nganin a ipthgas o poso’.
10. Anda i kathagompiya o poso’ na thagompiya so lawas o khiposo’ on.

So manga sabap a kapphakatgas o poso’:

So kadakl o katharo’, a go so kadakl o kakan sa manga nganin.

Pitharo’ o Ibn al Qayyim a: Aya phamakabinasa ko poso’ na siran so:

1. so kadakl o kathorog
2. so kandingandingan
3. so kataalok sii ko salakaw ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى)
4. so lalayon kaoosog o tiyan.

So manga nganin a ipthagompiya o poso’:

1. so kabatiyaa ko Qur’an sa pndirogodn so maana niyan.
2. so kaaawasi ko pizmbaan o taw sa di lalayon maoosog.
3. so kapanambayang ko look a gawii.
4. so kapananankopan ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko kapkhapita’ o gagawii.
5. so kipagpdaan ko manga taw a manga pipiya i simba.
6. so kakan sa pangnnkn a halal.

HADITH 04

عَنْ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَيْضًا قَالَ:

" بَيْنَمَا نَحْنُ جُلُوسٌ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم ذَاتَ يَوْمٍ، إذْ طَلَعَ عَلَيْنَا رَجُلٌ شَدِيدُ بَيَاضِ الثِّيَابِ، شَدِيدُ سَوَادِ الشَّعْرِ، لاَ يُرَى عَلَيْهِ أَثَرُ السَّفَرِ، وَلاَ يَعْرِفُهُ مِنَّا أَحَدٌ. حَتَّى جَلَسَ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم. فَأَسْنَدَ رُكْبَتَيْهِ إلَى رُكْبَتَيْهِ، وَوَضَعَ كَفَّيْهِ عَلَى فَخِذَيْهِ،

وَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ أَخْبِرْنِي عَنْ الإِسْلاَمِ.

فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم الإِسْلاَمُ أَنْ تَشْهَدَ أَنْ لاَ إلَهَ إلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَتُقِيمَ الصَّلاَةَ، وَتُؤْتِيَ الزَّكَاةَ، وَتَصُومَ رَمَضَانَ، وَتَحُجَّ الْبَيْتَ إنْ اسْتَطَعْت إلَيْهِ سَبِيلاً.

قَالَ: صَدَقْت . فَعَجِبْنَا لَهُ يَسْأَلُهُ وَيُصَدِّقُهُ!

قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنْ الإِيمَانِ.

قَالَ: أَنْ تُؤْمِنَ بِاَللَّهِ وَمَلاَئِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ، وَتُؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ.

قَالَ: صَدَقْت. قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنْ الإِحْسَانِ.

قَالَ: أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّك تَرَاهُ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاك.

قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنْ السَّاعَةِ. قَالَ: مَا الْمَسْئُولُ عَنْهَا بِأَعْلَمَ مِنْ السَّائِلِ.

قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنْ أَمَارَاتِهَا؟ قَالَ: أَنْ تَلِدَ الأَمَةُ رَبَّتَهَا، وَأَنْ تَرَى الْحُفَاةَ الْعُرَاةَ الْعَالَةَ رِعَاءَ الشَّاءِ يَتَطَاوَلُونَ فِي الْبُنْيَانِ. ثُمَّ انْطَلَقَ، فَلَبِثْنَا مَلِيًّا،

ثُمَّ قَالَ: يَا عُمَرُ أَتَدْرِي مَنْ السَّائِلُ؟.

قُلْتُ: اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ.

قَالَ: فَإِنَّهُ جِبْرِيلُ أَتَاكُمْ يُعَلِّمُكُمْ دِينَكُمْ

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ]

Phoon ko Umar bin al Khattãb a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Gowani a moontod kami sii ko Rasûlullâh (ﷺ) sa isa a gawii, na miakagmaw rkami a sakataw a mama a tanto a mapoti’ i nditarn (di kaboboringan) a tanto a maitm i bok, a da’ a khailay ron a rarad a kiaplayalayag, a da’ a makaki-kilala rkami ron a isa bo’, na miontod ko hadapan o Nabī (ﷺ) sa sianday niyan so lb iyan sii ko mbala’ a lb o Nabī (ﷺ), na inidapn’t iyan a palad a lima niyan sii sa mbala’ a bobon iyan (so bobon o mama), sa pitharo’ iyan a: Hay Mohammad (ﷺ) panothol anka rkan so Islam, na pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: So Islam na so kazaksi’ inka sa da dn a zimbaan a pzoaso’atn inonta bo’ so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go mataan a so Mohammad na Sogo’ o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go pakatindgn ka so Sambaya-ng, a go ibgay nka so Zakat, a go phowasaan ka so Ramadhãn, a go nomayk ka sii sa Baytullāh amay ka miagaga nka so lalan on (gasto ron) na pitharo’ iyan a: Bnar ka, piakammsa skaniyan a phagizaan iyan na pmbnarn iyan (so katharo’ o Nabì (ﷺ)) pitharo’ iyan a: Panothol anka rakn so paratiaya, na pitharo’ iyan a: So kapangimbnar anka ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go so manga malaikat iyan, go so manga kitab iyan, go so manga sogo’ iyan, a go so alongan a maori, go pangimbnarn ka so okoran ko mapiya on a go so marata’ on, na pitharo’ iyan a: Bnar ka. Na pitharo’ iyan a: Panothol anka rkan so kaphiapiya, na pitharo’ iyan a: So kasimba anka ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa datar o ba nka skaniyan pkhailay, ka amay ka da ka maadn i ba nka skaniyan pkhailay, na kagiya mataan a skaniyan na pkhailay ka niyan, na pitharo’ iyan a: Panothol anka rakn so bankit, na pitharo’ iyan a: Kna’ o ba so phagizaan on na ba lbi a katawi niyan on a di so phagiza’ on, na pitharo’ iyan a: Panothol anka rakn so manga toos iyan, na pitharo’ iyan a: So kamba-wata’ o oripn a babay sa mandatodato’ iyan, go so kailay anka ko manga taw a da’ a manga bakiya’ (ko manga palad a ski ran) a manga tinggalawas (sabap ko kaada’ o nditarn iran a phakasapng kiran ko kammrmri kiran) a manga miskin a pphamagonong sa manga kambing (a pkhakawasa siran) na phlala-wana’ siran ko kambabalay sa manga poporo’ a walay, oriyan oto na lominiyo, na miakatrg kami sa masa, oriyan iyan na pitharo’ o Nabī (ﷺ) a: Hay Umar ino katawan ka so pphangingiza’? na pitharo’ akn a: So Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so Sogo’ iyan i lbi ron a mata’o, na pitharo’ iyan a: Giyoto so Jibrîl a miakaoma rkano a iphangnda’o niyan rkano so agama niyo. Pianothol i Muslim.

So Mianothol ko Hadith:

Miaona dn so salsila niyan ko Hadith a paganay sa ron ka pangndodi.

Osayan:

Miasabot sa hadith anan so kisosogo’ on ko kapakaiza’ o taw ko mata’o sa maosay niyan on so btad a di niyan katawan. Sa aya mapiya a okit na aya iiza’ o phangingiza’ na so manga btad a phakanggay ron a gona ko doniya iyan a go so akhirat iyan, na aya lbi roo a mapiya na so kapangingiza’ sa pantag ko agama Islam ka ron matatago’ so kamapiyaan o taw.

So Jibril na miakaoma ko Nabi (ﷺ) sa piangingizaan iyan sa manga pakaiza’ a pkhan’g o manga sahabah o Nabi (ﷺ) ka giyoto dn i kappha-ngnda’owa niyan kiran ko btad o agama iran.

Miasabot sa hadith anan a so Islam na salakaw ko paratiaya (iman) sa so Islam na skaniyan so manga galbk a mapayag, na so paratiaya na skaniyan so manga galbk a masoln, sa so galbk ko Islam na ipkho’at o manga anggawta’ a skaniyan so lima rokon a Islam, na so galbk ko paratiaya (iman) na ipkho’at o poso’ a skaniyan so kaparatiayaa ko nm rokon a Iman, sa so galbk o anggawta’ na rinayagan o paratiaya o poso’, sa o mapiya so pagn’s (poso’) na phakapiya so galbk o rinayagan. Sa da’ a galbk o anggawta’ a mapiya amay ka mabibinasa so poso’.

Iniropa o hadith so kambilangataw ko kapakaiza’ a so pagiza’ na magobay ko pagizaan iyan, sa okit a kabilangataw, sa datar o lanka’ o Jibril. Sa so kapiya o pakaiza’ na pd ko okit a kakowaa ko ilmo’ a mapiya. Iniiza’ ko Ibn Abbas o andamanaya i kiapakala’ o ilmo’ iyan, na pitharo’ iyan a: Misabap ko dila’ a baraiza’ a go so poso’ balitanodn. Go pitharo’ o az Zuhri a: So ilmo’ na ipopondo a mapag’ns a aya gonsi’ iyan na so pakaiza’.

Miasabot sa hadith anan a so btad o bankit na di katawan so kotika’ a kaphakaoma niyan ka so bo’ so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) i mata’o ron, sabap roo na aya iniiza’ o Jibril ko Nabi (ﷺ) na so manga papata’ iyan a go so manga toos iyan ko kapphakarani niyan, na inaloy niyan on so sabagi’ ko manga toos iyan. A so kaphakadakl o manga babay a biyag a oripn sabap ko kaphanaban o Islam sa so oripn na pmbawata’ sa mapndatodato’ iyan sabap sa amay ka so oripn a babay na pangaromaan o mapiya a taw a mama na pmbabawata’ on na pmbaloy so wata’ iyan a dato’ iyan.

So kapndakl o tamok sa so manga taw a mrmr a manga pagoonong sa kambing na pkhakawasa siran sa phakadakl so manga tamok iran na phlawlanda’ siran ko doniya sa phagoradorad siran mbabalay sa manga torogan a manga ala’ a okit a kazalibantog ko manga taw. Sa giyanka’i a btad na miphoon dn sanka’i a masa a kapapantagan, sa tanto a magaan a kapkhaklid o timbangan, sa pkhasanday so btad odi na kadato’ ko di ron kapapatotan, sa pkhadadas so sarig na pphakala’ so manga rido’ a go so kaantiyor ko manga ingd a pd dn anan ko bankit.

HADITH 05

عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ

سَمِعْت رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم يَقُولُ: " بُنِيَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لاَ إلَهَ إلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَحَجِّ الْبَيْتِ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Abdirrahmãn a so Abdullãh bin Umar bin al Khattab a miaso’at so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii kiran a pitharo’ iyan a: Mian’g akn so Rasûlullãh (ﷺ) a gii niyan tharo’ on a: Pimbalay so Islam sa (miakambkn sa onayan) a lima: so kazaksii sa da’ a zimbaan a rowar ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so Mohammad na Sogo’ o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go so kapakatindga ko Sambayang, go so kibgan ko Zakat a go so kanayk sa Baytullãh a go so kaphowasa sii ko Ramadhãn. Pianothol skaniyan o al Bukhãrî a go so Muslim.

So Mianothol ko Hadīth:

Abdullāh bin Umar عبد الله ابن عمز wata skaniyan o Umar bin al Khattāb, miagislam skaniyan sa Makkah a bagoamama pn, aya paganay a kathmo a miakapangpd on na so kiathidawa’ sa kakar (al Khandaq), adn a miamanothol a madakl a phoon on, miaadn skaniyan a katatago’an ko kata’o, sii miawafat sa Makkah ko ragon a 73 Hijriyyah. a go minilbng on sii sa Dī Tuwā ko lbnga’ on o manga Muhājirīn.

Osayan:

Piayag ankanan a hadith so lima rokon a Islam sa inator iyan sankanan a kapakathotondotondog iyan sa sii niyan inilay ko kala’ o btad iyan. Sa so kilapiyatn ko dowa a shahadah (kazaksi’) na mala’ so btatd iyan sa miakasaibarat ko gonsi’ a skaniyan i khisold ko Islam o taw a kiabaligan a da niyan manggalbk so Islam. Aya manga sarat o shahadah ko kapng-gona’i ron o khirk on na pito a katatan siran:

1. So knal on (al Ilm) a maphakada’ iyan so di ron katawi o taw a lomiapiyat on.
2. So kathakna’ o poso’ (al Yaqin) o mitharo’ on sa mada’ on so sankaan a go so anganangan a poso’ iyan.
3. So kapangongonotan on (al Inqiyad) a maphakada’ iyan so kibagakn on.
4. So katarimaa niyan on (al Qabul) a maphakada’ iyan so kasankaa on.
5. So kambonayon iyan on (ikhlas) a maphakada’ iyan so kisakoton ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
6. So kapangimbnar iyan (as Sidq) sa tarorop a maphakada’ iyan so kapamokhag.
7. So kababaya’i niyan on (al Mahabbah) a go kababayaan iyan so manga taw a lomiapiyat on.

HADITH 06

عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: حَدَّثَنَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم -وَهُوَ الصَّادِقُ الْمَصْدُوقُ-:

"إنَّ أَحَدَكُمْ يُجْمَعُ خَلْقُهُ فِي بَطْنِ أُمِّهِ أَرْبَعِينَ يَوْمًا نُطْفَةً، ثُمَّ يَكُونُ عَلَقَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَكُونُ مُضْغَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يُرْسَلُ إلَيْهِ الْمَلَكُ فَيَنْفُخُ فِيهِ الرُّوحَ، وَيُؤْمَرُ بِأَرْبَعِ كَلِمَاتٍ: بِكَتْبِ رِزْقِهِ، وَأَجَلِهِ، وَعَمَلِهِ، وَشَقِيٍّ أَمْ سَعِيدٍ؛ فَوَاَللَّهِ الَّذِي لاَ إلَهَ غَيْرُهُ إنَّ أَحَدَكُمْ لَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَهَا إلاَّ ذِرَاعٌ فَيَسْبِقُ عَلَيْهِ الْكِتَابُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ فَيَدْخُلُهَا. وَإِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَهَا إلاَّ ذِرَاعٌ فَيَسْبِقُ عَلَيْهِ الْكِتَابُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَيَدْخُلُهَا".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ]

Phoon ko Abu Abdirrahmãn a so Abdillãh bin Mas’ûd a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pianothol rkami o Rasûlullãh (ﷺ) a skaniyan so bnar a bbanarn a: Mataan a so isa rkano na thimo’on so kapagadna on sii ko tiyan (kandangan) o ina’ iyan sa pat polo’ gawii na satbi’ a rogo’, oriyan iyan na pmbaloy a satbi’ a rogo’ (a datar o kapt) a misasam-bir ko kilid o kandangan sa datar oto, oriyan iyan na khaadn a timbang a sakms sa datar oto, oriyan oto na sogo’on on so malaikat na iiyop iyan on so niyawa (niyan) go izogo’ on a kisoratn iyan sa pat a manga katharo’: So khizoratn ko pagpr iyan, so adiyal iyan, go so galbk iyan, go so khabolosan iyan o phzorga’ odi na phnaraka’. Ibt ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a so da’ a zimbaan a salakaw ron, ka mataan a so isa rkano na makapnggalbk sa galbk o manga taw ko sorga’ sa taman sa da’ a khaadn ko lt iyan a go so lt o sorga’ a rowar sa diyanka’ a barokan na kaonaan skaniyan o kasoratan (so okoran iyan a inisorat o malaikat) na makanggalbk sa galbk o taw ko naraka’, go mataan a so isa rkano na makapnggalbk sa galbk o taw ko naraka sa taman sa da’ a khaadn ko lt iyan a go so lt o naraka a rowar sa diyanka’ a barokan, na kaonaan skaniyan o kasoratan, na makanggalbk sa galbk o manga taw ko sorga’. Pianothol skaniyan o al Bukhãrî a go so Muslim.

So Mianothol ko Hadith:

Ibn Ma’ūd, skaniyan so Abdullāh bin Mas’ūd. Pitharo’ ad Dahabī a: Skaniyan so Imām a mitotompok ko Kadnan iyan a so Abdirrahmān Abdullāh bin Ummi Abd al Hudalī, a bolayoka o Rasūlullāh (ﷺ) a go somasakodo ron a isa ko manga mama a miaona ko Islam a pd ko manga ala’ a Sahābah a miakithidawa’ sa Badr, a go pd ko manga ala’ ko manga ulama ko Fiqhi a makararani siran ko Nabī (ﷺ). Miagislam dn sa miaona, sa miakalangag sa manga sūrah a go ayat a phoon ko ngari’ o Rasūlullāh (ﷺ) sa pito polo’ a sūrah, go pitharo’ o Nabī (ﷺ) a: Sa taw a kabayaan iyan a kabatiyaa niyan ko Qur’ān sa babago’ dn ko kiatoron iyan na batiya’ sii ko okit o kabatiya’ o Ibn Ummi Abd (so Ibn Mas’ūd). So manga kalbihan iyan na mala’ a go madakl. Miawafat sa Madinah ko ragon a 32 ko Hijriyyah a aya omor iyan na mararani nm polo’ ragon.

Osayan:

Piayag ankanan a hadith so okit a kapkhaadn o manosiya ko kandangan o ina’ iyan, sa pphakasagad sa manga pankatan. Sa khaadn sii ko paganay a pat polo’ gawii a nutfah, a skaniyan na makasasayan sa ig a makazasaog on so ig o mama a go so orak o babay. Na sii ko pat polo’ gawii a phakatondog on na pmbaloy a alaqah, a matitiman a rogo’ a makasasayan sa bontal a kapt a misasambir ko kilid o kandangan o babay. Na sii ko pat polo’ gawii a phakatondog na pmbaloy a mudhgah a datar a sakms odi na saami a kala’ iyan.

Sa khaadn so kipagiyopn on ko niyawa niyan a sii ko kadiyanka’ o pat olan, sabap ko kiaaloy niyan ko hadith a ipagiyop on o malaikat so niyawa niyan. Adn a phakambowat san a manga kokoman a alowin tano skaniyan:

• Opama o so ikaogat na marapas sa imbawata’ ko oriyan o kiatarotop o kiamasoki ron sa niyawa a so kiaipos o pat olan, na kharigo’ a go khakapan a go khasambayangan a go khilbng ko lbnga’ o manga Muslim.
• Di khapakay so kabobosa ko ikaogat sa nkanan a masa.
• So malaikat na aya phagiyop ko niyawa san ko ikaogat.
• so malaikat Jibril i phopowakilan ko wahi (sogo’an o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى)) a pagwitn iyan ko manga Nabi. So Israfil i wawakilan ko kapagiyopa ko pariyop ko kakhaoma o bankit. So Mikail i sasanaan ko giikambagibagi’a ko oran. Adn a manga pd a malaikat a phizoson so manga galbk iran a palaya dn soaso’at ko kabaya’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
• Wajib so kaparatiayaa ko okoran (al qadha’ wa al qadr) so kaparatiayaa san na kharankom iyan a pat a manga pankatan a siran so: (1) al Ilm, mataan a so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na katawan iyan a langowan a shayi (2) al Kitabah, skaniyan so mataan a so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na inisorat iyan ko al Lawh al Mahfudh a langowan a taman a nganin. (3) al Iradah, sa da’ a khaadn a shayi ko pito lapis a langit a go so doniya inonta a giinggolalan ko kabaya’ iyan. (4) al Khalq, so kaparatiayaa niyan sa langowan a matatago’ ko pito lapis a langit a go so doniya na kaadn o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
• So malaikat na zogo’on o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa khizoratn iyan sa pat a manga kalimah. Giyanka’i a kazorat iyan na pmbthowan sa kadiyanka’ a omor (at Taqdir al Umri). Mimbagi’ so kadiyaka’ a go kaokor sa pat btad:
  
  
  1. so kaokor a lankap (taqdir am تقديرٌ عامٌّ ) a sii oto misosorat ko al Lawh al Mahfudh.
  2. so kaokor a omor (taqdir umri تقديرٌ عمريٌّ ) a so miaaloy ko hadith a ika nm. Giyanan na mibibida’ ko kaokor a misosorat ko al Lawh al Mahfudh, ka so kaokor a omor na ptharima’ sa kaalin a go kaponas, na so miaokor a minisorat ko al Lawh al Mahfudh na di dn khaalin a go di khaponas. Pitharo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Pphonasn o Allah so nganin a khabayan iyan a go pthatapn iyan (so okoran o khabayaan iyan), a go matatago’ sii rkaniyan so onayan o panoratan (a so al Lawh al Mahfudh). Sabap san na giiindowaa o Umar so: Ya Allah amay ka miaadn ka a inisorat ako nka a kadodoanan, na ponas anka rakn sa soratn ako nka a magoontong. Aya bantak san o Umar na so inisorat o manga malaikat kna’ o ba so minisorat ko al Lawh al Mahfud.
  3. So kaokor oman ragon (taqdir sanawi تقديرٌ سنويٌّ ) a so pkhaaadn ko gagawii a laylat al qadr. Pitharo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Sii sankoto a gagawi a miaokor na pnggintasn on a langowan a btad a magigikb.
  4. So kaokor oman gawii (taqdir yawmi تقديرٌ يوميٌّ ) pitharo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Oman dn gawii na skaniyan a Allah na madadlm sa btad (ko gii niyan kanggiragiraya ko manga kaadn iyan a go so langowan taman)
• So manosiya na dowa dowa a btad a khabolosan iyan, adn oto a phsorga’ na dn pman a phnaraka. Pitharo’ o Allah a: Salom-pok (ko manosiya) a sii ko sorga’ a go salompok a sii ko naraka. So Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na katawan iyan dn so zowaan o manosiya a pagadnn iyan o pzorga’ skaniyan odi’ na phnaraka’ sa kabayabaya’ iyan a ginawa, sa kna’ o ba tigl o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa piakasorga’ iyan odi’ na piakanaraka’ iyan, aya mataan na so manosiya na tioro’ iyan ko dowa a lalan, a lalan ko sorga’ a go lalan ko naraka’ na sa dn sa kinowa on o manosiya na aya on imbgay o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa so katawi roo o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na aya niyan piakisorat ko malaikat iyan.
  
  Giyoto so miaaloy ko hadith a adn a taw a miagamal sa khisold ko sorga’ sa miakarani ron na kiaonaan o panoratan a so katawi o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sankoto a oripn a sii ko kianggalbk iyan sa khisorga’ iyan na pnggalbk bo’ sa khinaraka’ iyan na miakanaraka’, sa datar anan so kaklida roo.
• Patoray so kapananggila’i ko kapos o taw sii ko marata’ sa ron kapantagi a kapatay. Pitharo’ o Nabi (ﷺ) a: Mataan a so manga galbk na sii pagilaya ko khaposan on. So taw a miapos ko marata’ na marata’ a ondas iyan, na so taw a sii miapos ko mapiya na mapiya a ondas iyan.
• Paliyogat ko taw a Muslim a kalimpiyowa niyan ko masoln iyan sa datar o kalolompiyowa niyan ko payagan iyan, ka so taw a somosoln sa marata’ a dosa a gii niyan nggalbkn a di katawan o manga taw na tanda’ oto sa marata’ so khabolosan iyan a go so khaposan on sabap sa kagiya da’ a phakarasng on, ka apiya so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na da niyan kalkn a skaniyan na katawan iyan so migagayb a da’ a maphagma’ on, na so da niyan on kikalkn na tanda’ sa aya khaposan on na so marata’, sa lomindong tano ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) o ba tano mapd ko datar anan a taw a marata’ i bobolos. Pitharo’ o Rasulullah (ﷺ) a: Mataan a so isa rkano na tankd a pnggalbk sa galbk o manga taw ko sorga’ sii ko nganin a mapapayag ko manga taw, a skaniyan na pd ko manga taw ko naraka’(sabap ko isosoln iyan a galbk a kandosa).
  
  Aya ibarat oto na so babay a mapapayag a mapiya i amal ko manga taw na kagiya matay na pitharo’ iran a taw ko sorga’, na pitharo’ o Nabi (ﷺ) a: Di’, ka taw anan ko naraka, sabap sa skaniyan na babay a pziksaan iyan so siringan iyan sa masoln.

HADITH 07

عَنْ أَبِي تَمِيمِ بْنِ أَوْسٍ الدَّارِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ:

أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه و سلم قَالَ: "الدِّينُ النَّصِيحَةُ. قُلْنَا: لِمَنْ؟ قَالَ لِلَّهِ، وَلِكِتَابِهِ، وَلِرَسُولِهِ، وَِلأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَعَامَّتِهِمْ" .

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ]

Phoon ko Abû Tamîm bin Aws a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a mataan a so Nabî (ﷺ) na pitharo’ iyan a: So agama na so kapamagosiyata, na pitharo’ ami a: Antaa i khirk on? na pitharo’ iyan a: Rk o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so Sogo’ iyan, a go so manga olowan o manga Muslim, a go so kalankapan kiran a manga taw. Pianothol skaniyan o al Bukhãrî a go so Muslim.

So mianothol ko Hadith:

So Tamīm bin Aws bin Khārijah ad Dārī, a so Abu Ruqayyah a pd ko manga sahabah o Nabi (ﷺ) a ipmbangnsa ko ad Dār bin Hāni’ (ad Dārī) a pd ko isa kaloks a Lakham. Miagislam ko ragon a 9 ko Hijrah. Mababa-ling skaniyan sii sa Madinah, oriyan iyan na tomoigalin sii sa Shām ko oriyan o kiabono’ o Uthman bin Affān, na sii mithakna’ sa Bayt al

Maqdis. Skaniyan i paganay a tomago sa solo’ sii ko masjid. Miaadn skaniyan a barasimba ko masa niyan a go baratapa ko manga taw sa Filastin. Mianothol a phoon on so al Bukhari a go Muslim sa 18 a hadith. Miawafat sii sa lopa a Filastin.

Osayan:

Piayag ankanan a hadith so kala’ o btad o kapamagosiyata sa ogopan so manga taw ko kakowaa iran ko mapiya. Sa so kanggalbka ko ipthagom-piya o manga taw na pando’an o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so Sogo’ iyan a go so manga olowan o manga Muslim a go so kadandan o manga taw.

So manga kalbihan o nasihah:

1. Mataan a skaniyan na galbk o manga rasul.
2. So pankatan iyan na lbi a mala’.
3. Mataan a skaniyan na toos ko kiadiyanka’ o paratiaya.
4. Mataan a skaniyan na pd ko manga kabnar o Muslim ko pagari niyan a Muslim.

Aya kapnggalbka ko kapamagosiyata (nasihah) na katii:

Sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na so kaonoti ko langowan a inisogo’ iyan a go so kitaplkn ko langowan a inisapar iyan.

Sii ko Rasulullah (ﷺ) na so kinggolalann ko manga sogo’an iyan, sa aya okitan na so inokitan iyan (sunnah) sa pananggilaan so kanggalbk sa manga bid’ah ko manga simba.

Sii ko manga olowan o manga Muslim na so kaonoti ko sogo’an iran a makaaayon ko sogo’an o Islam, sa ipagosiyata siran sa mapiya ko manga galbk iran ko kasisiyapa iran ko ingd a go so manga Muslim.

So manga ulama a da san mabathk so ngaran iran na amay ka tanodan na siran so manga olowan o manga Muslim sabap sa aya ithoro’ a doto’ o manga Muslim na so taw a makallbi kiran na aya makallbi na so taw a panggaway ko sabot ko agama Islam, a siran so bithowan sa ulul amr khirk ko kasogo’ a go so kasapar. Sabap roo na so manga ulama i manga olowan o manga Muslim.

Sii ko kalankapan a manga Muslim na so kapagisaisa sii ko mapiya sa thatabanga’ siran ko mapiya a go isapar iran so marata’ sa pamago-gopaan iran so kitaplk iyan sii ko manga ingd iran.

Patoray a lomankap ko manga Muslim so kipamagosiyataan ko mapiya ka mataan a skaniyan na pd ko manga ala’ a phakatarotop ko agama. Inizaan so Ibn al Bubarak a: Antonaa i galbk a mialbi a mapiya, na pitharo’ iyan a: So kaosiyat sa mapiya a pantag ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Pitharo’ o al Fudhayl a: So mu’min na pzapngan iyan so paawing o pagari niyan a go phagosiyatan iyan sa mapiya, na so baradosa na pmbokakayin iyan so paawing a go giiphapakaito’.

Pitharo’ o Abu Bakr al Muznī a: Da makaombaw so Abu Bakr ko manga sahabah o Rasulullah (ﷺ) sa ba miokit sa kaphowasa go da pn a kazambayang, ogaid na miokit sa isa a shayi a madadalm ko poso’ iyan. Sa pitharo’ o Ibn Aliyyah a: Aya miaadn ko poso’ iyan na so kapkha-babaya’i niyan ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), a go so kaphagosiyati ko manga kaadn iyan.

HADITH 08

عَنْ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

"أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لاَ إلَهَ إلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَيُقِيمُوا الصَّلاَةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ؛ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ إلاَّ بِحَقِّ اْلإِسْلاَمِ، وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى" .

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ]

Phoon ko Ibn Umar a miaso’at kiran so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a mataan a so Rasûlullãh (ﷺ) na pitharo’ iyan a: Siogo’ ako (inisogo’ rakn) a kapakipthidawa’ akn ko manga taw (so manga pananakoto “mushrik” a manga Arab sa Makkah a go sa polo a Arabia) taman sa kazaksi’an iran a da’ a tohan a zimbaan a rowar ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), a go mataan a so Mohammad na sogo’ o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go mapakatindg iran so sambayang, a go mibgay ran so Zakat, na amay ka manggolawla iran oto, na mapalihara iran phoon rakn so manga rogo’ iran (di ko siran phamono’on) a go so manga tamok iran (sa di akn pthabann) inonta so kabnar o Islam (ka pnggolalan kiran, datar o kitas, a go so hudūd a goso pd a siksa’ amay ka masopak iran) na so kapagisipa kiran na sii ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) (giyoto so paratiaya iran a so bo’ so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) i mata’o ron o mataan a miaratiaya siran antaa ka ba siran pmomo-nafiq). Pianothol skaniyan o al Bukhãrî a go so Muslim

So Mianothol ko Hadīth:

Miaaloy dn so salsila o Ibn Umar sii ko Hadith a ika lima na pangndod ka on.

Osayan:

Miasabot sanka’i a hadith a so Rasūlullāh (ﷺ) na inisogo’ on o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a kapakithidawa’ iyan ko manga mushrik a manga Arab sii sa lopa’ a Makkah a go giya saginda a polo a Arabia, a giyoto so somianka’ ko panolon iyan sa giarobat iran so manga Muslim ko pithibarang a ringasa’ a minisogat kiran, sa odi siran pagislam na phamonoon iyan siran, ka an malompiyo so ingd iyan ko kapanakoto. Pitharo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Go pakithidawa’ kano kiran (so manga pananakoto) sa taman sa da’ a maadn a kapanakoto sa mabaloy so agama a langon dn rk o Allāh.(al Anfāl 39-40)

وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلَّـهِ ۚ فَإِنِ انتَهَوْا فَإِنَّ اللَّـهَ بِمَا يَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿٣٩﴾ وَإِن تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّـهَ مَوْلَاكُمْ ۚ نِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ ﴿٤٠﴾

Go pakithidawa kano kiran taman sa da a maadn a pitna (kapanakoto odi na karingasaa ko taw sabap ko kiapmuslim iyan) sa khabaloy so Agama langon, a rk o Allāh, na amay ka tomarg siran na mataan a so Allāh ko nganin a gii niyo nggalbkn na pkhailay Niyan (39) Na amay ka tomalikhod siran na knala niyo a mataan a so Allāh na aya niyo Salinggogopa a mapia a Salinggogopa ago Mapiya a Tabanga.(40)

Adn pn a miaaloy a katharo’ o Nabī (ﷺ) a: Di khapakay oba adn a matimo’ a dowa a agama sii sa lopa a Hijāz. Sa inipatoray o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko Nabī niyan a kalompiyowa niyan sa lopa a Hijāz ko kapanakoto sa da’ a khatatap on a agama a rowar ko Islam sa ron panonompang ankanan a hadith sa onaan. Taman sa so Nabī (ﷺ) na sii ko kianayk o manga Muslim a piagolowanan siran o Abū Bakr (amīrul hajj) na ino da nayk so Nabī (ﷺ) ka di niyan kabaya’ o ba adn a miprompira’ iyan a mushrik ko gii niyan kathawaf a go kaza’i. Na tomioron so Sūrah at Tawbah (Barā’ah), na siogo’ iyan so Alī bin Abī Tālib a sonoon iyan so Abū Bakr sa phakalankapn iyan sii sa Makkah ankoto a surah a go phakalankapn iyan a da dn a phakanayk a mushrik ko phakatondog a hajji, sa bigan siran sa pat olan a lagoda’ iran a maipos oto na da dn a kapakasasarig o mushrik a mapiya anda siran matoon o manga Muslim na phamonoon iran siran. Aya bo’ a tabiya roo na so adn a kapasadan iyan a go so Nabī (ﷺ) a da iran ndosiyani so Nabī (ﷺ) ka khitaros iran so kapasadan sa taman ko kapos iyan.

So kipnggolalann sankanan a hadith sanka’i a masa imanto na paliyogat ko manga Muslim a mapakandayaga iyan so masa o Rasūlullāh (ﷺ) a go so manga rido’ay o Islam a manga mushrik sa masa oto a go so btad o doniya imanto sabap sa tanto a mawatan a mbidaan iyan, na aya kakhasabota san na magokit sa pando’an o manga ala a ulama a manga mujtahid sa masa ini imanto.

Giyankanan a hadith na mala’ a bandingan on sanka’i a masa, sabap sa adn a manga Muslim a kokowaan iran anan a dalil iran sa kapphamono’ iran sa manga taw a kna’ a Muslim. Tanodan a aya pitharo’ o Nabī (ﷺ) na: Siogo’ ako odi’ na inisogo rakn a kapakipthidawa’ akn…. kna’ o ba aya pitharo’ iyan na: Inisogo’ rakn a kaphamono’a ko… aya thanodan san na so katharo’ a: kapakithidawa’ (muqātalah) na pananagombalayin sa kapag’pdaan (mushārakah) o dowa a makambabala’ a go so taw a makipthidawa’ na piangonaan o sabala’ a salakaw na so kiapangona’i ron na miakaato skaniyan, sa kna’ o ba skaniyan i miangona mamono’.

Patot pn a masabot o Muslim a kna’ o ba aya kambono’a ko manga kapir na so kababaloy ran a kapir, a giyanan i kasasabota on o sabagi’ a Muslim a korang i sowa’ sii ko Islam. Aya kapakipthidawa’ kiran o Muslim na so kapmbinasaa iran ko Islam a go so manga Muslim. Sa piangonaan iran so manga Muslim sa kiarido’a iran kiran. Aya ndolonan o Muslim a go so manga kapir na so galbk ko panolon (da’wah) sa indolon kiran so Islam ka siran so pagtaw a ndolonn ka an siran makasold sii ko Islam, kna’ ba siran phamono’a ka o giyanan i antap na miabatal so onayan o Islam a so kindolonn ko Islam sii kiran, na so jihad na pagalad o panolon sa di ron karna a go di kaalangan ko lalakaw niyan, sa oman i masa na adn a panolon iyan a go adn a jihād iyan a domadait on, kna’ o ba aya bo’ a maana o jihād na kabono’ sa taw.

Sii sanka’i a masa imanto a lomiankap so kaphagosara ko internet na miada so balamban o ba kaalangi so panolon a Islam o manga taw odi na manga parinta sabap sa so internet na da dn a rn iyan sa kazold iyan sii ko langowan a walay a manosiya, na aya madait a maadn sa masa ini na makamoayan so manga Muslim a pphanolon ko Islam a tarotop i basa a phagosarn sii sa doniya ka an iran misampay so Islam sii ko langowan o walay sii sa doniya sa kasabotan so panolon a go so antap o Islam.

So lapiyat ko hadith a “an nās” a pphmaanaan o sabagi’ sa maana a “manga taw/manga manosiya’” na patot a masabot a kna’ o ba giyankanan a lapiyat na ba aya bo’ a maana niyan na “manga taw” ka pd anan ko lapiyat a “lankap a mattndo’” (āmun makhsūs) a lankap i lapiyat na mattndo’ i maana, a madakl anan a kapkhaaloy niyan sii ko Qur’ān a go sii ko Sunnah a patot a kasabotan o manga pababatiya’.

Sii ko Qur’ān na pitharo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Go rk o Allāh a kabnar a patoray ko manga manosiya’ so kanayk sa Baytullāh…. (Ali Imrān 96) na aya bantak sa nkoto a “manga manosiya’’ a miaaloy ko titayan o ayat, na giyoto so Muslim a kiabaligan a phakagaga nomayk ko kaaadn o gasto a ampl on, opama ko babay na adn pn a mahram iyan a khapd iyan, kna’ o ba langowan a taw na pialiyogatan ko hajji a apiya so kapir na makasosold ko maana a “manga taw” a go so da kabaligi a go so da’ a tamok iyan.

So manga diorobasa o Qur’ān sa English a go Tagalog ko langowan a miabatiya’ akn on a go so sabaad a diorobasa niyan sa basa Mranaw na da iran dn anan mapakarayag, sa aya kapkhasabota on o manga pababatiya’ na so “manga taw / manga manosiya’” na lankap a maana niyan a misabap san na pphakasilay so sabot on na pphakasilay mambo so kokoman a pphakambowatn on o manga taw a korang so sabot iran ko manga kokoman o Shari’ah.

Patot ko Muslim sa masa ini a masabot iyan a giyankanan a hadith a piakanggolalan o Rasūlullāh (ﷺ) ko kaoyagoyag iyan na aya kapng-golalan iyan imanto na sii ko kapakamoayan o dato’ a Muslim a phagolowanan iyan so manga Muslim sa ipnggolalan iran so kindolonn iran ko Islam sii ko doniya, na amay ka adn a somarongangat kiran a lompokan odi na pagtaw antaa ka printa a pagrnn iran so panolon o Islam sa di makasampay ko manga taw na khaadn oto so jihad sa ipzolbiya’ iyan so masa sa mokit ko ongangn o Islam a mapiya. Kna’ o ba datar anka’i a masa tano imanto a miropt a go mizagomparak so manga Muslim na oman i lompokan a maito’ na phakatindgn iyan kon so parinta o Islam sa mookit sa mababaw a pamikiran a go maninit a kandirogod a di makaphapasod ko mosawir o manga ala a ulama sii sa doniya na aya pkhaonga niyan na so kaola a go so kalapis sabap ko kaaawat ko gonana’o o Islam ko kanggalbk sa manga ppn’d. Aya giikanggalbk o Islam na phagokit sa atoran a makatitindg a adn a manga onayan iyan a go manga pasodan iyan, sa iphrompaka’ iyan so salakaw a atoran a somosopak on, na sabap ko kaaadn o atoran iyan a isosonkad ko kabaya’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na di thabann o rido’ay niyan. Sii pman sa masa ini na so Muslim na giimakithidawa’ ko atoran o rido’ay niyan sa da’ a atoran iyan ka aya iniato niyan na so lawas iyan a go aya katitin’san ko sabot iyan na so kapakapatay niyan sa taw (sondaro) sa kalilipatan iyan a apiya i kadakl a mapatay niyan na di niyan dn khapatay so atoran a rirido’on iyan ka kagiya kna’ oto a taw a adn a lawas iyan. Sa taw a aya iato niyan ko rido’ay niyan a atoran na so lawas iyan na tankd a thabann skaniyan sabap sa so lawas na khasakit a go khaloks a go phatay a go di phakagaga odi masosomang a pangnnkn a go sandiyata’, sa giyanan i btad o Muslim imanto a giimakithidawa’ ko rido’ay ka aya bo’ a sabot iyan na kapamono’ sa taw, na odi siran pagalin sa sorong sa mangongonotan siran ko tindg o manga ala a ulama na aya dn a gii ran mapagintos na so baso’ o kapkhaola’ iran sa di siran makapmbatas sa mawatan kiran so panabang o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sabap ko kasosopaka iran ko sosonan o Islam ko kanggalbk sanka’i a doniya.

So kaphamagosaya ko jihad na paliyogat ko Muslim a sii niyan malangag ko manga ulama o ummah kna’ o ba sii ko manga taw a manipis so sabot iran ko Islam a giimamagulama a pphamgay sa manga kokoman ko Islam. Di phakatindg so jihad inonta a sii sa pando’an o olowan o manga Muslim, sa o migagayb so olowan o manga Muslim na aya paliyogat kiran sa paganay na nggalbk siran sa kapakamoayan iyan ka an iyan kapagolowani so manga Muslim ko manga galbk ko Islam, sa giyanan na galbk a margn a mangingindaw sa malndo a masa a go barasa’ a matolangd a go paratiaya a mabagr. Kna’ o ba giya bo’ a kapthimotimo’ o manga Muslim sa isa a gawii na thoro’ siran sa sakataw a mama a mbalowin iran a olowan iran. Mataan a so kathara-gombalay sa olowan na magokit sa margn a go mapitl a khaona so kapagadna ko kazinanad a kata’o a go paratiaya o manga Muslim na amay ka makamoayan siran a manga Muslim a isa ka phagingd a go pndato’ na tndo’on iran so olowan iran a mabagr a somasabot ko manga awid akal o Islam a go so manga Muslim.

Aya paganay a iphaliyogat ko taw ko kaphagislam iyan amay ka kabaligan na so khizabotn iyan ko Lā Ilāha Illallāh, kna’ o ba so kapzanka’ o taw a go phamimikiran a go so kakhowa sa dalil a giyanan i sabot o sabagi’ a manga kpit a mababangnsa ko lompokan a Ahl as Sunnah a datar o Asha’irah a inosar iran so Logic a kasankapan a iphamimikiran sii ko agama Islam a kiasabapan ko kiapakasilay o sabot ko linang a paratiaya sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Amay pman ka so taw na miagislam dn ko kawawata’i ron na sii ko kiapakaomor iyan sa kiabaligan na di ron sarat so kazabot iyan sa shahadah ka andang dn a ipzabot iyan ko da on pn kabaligi sa skaniyan na Muslim dn ko kianggalbka niyan ko manga simba niyan ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى)

HADITH 09

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ صَخْرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

سَمِعْت رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم يَقُولُ: "مَا نَهَيْتُكُمْ عَنْهُ فَاجْتَنِبُوهُ، وَمَا أَمَرْتُكُمْ بِهِ فَأْتُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ، فَإِنَّمَا أَهْلَكَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كَثْرَةُ مَسَائِلِهِمْ وَاخْتِلَافُهُمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ ".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ]

Phoon ko Abû Hurayrah a so Abdurrahmãn bin Sakhr a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Mian’g akn so Rasûlullãh (ﷺ) a gii niyan tharo’ on a: So nganin a inisapar akn rkano na pananggila’i niyo skaniyan, na so nganin a inisogo’ akn rkano skaniyan na talingomaan iyo ko diyanka’ a miagaga niyo ron, ka mataan a miakabinasa ko manga taw a miaonaan iyo so kadakl o manga pakaiza’ iran, a go so kiazo-sopaka’i ran sii ko manga nabi ran. Pianothol skaniyan o al Bukhãrî a go so Muslim.

So Mianothol ko Hadīth:

Abū Hurayrah أبو هزيزة skaniyan na sahābī a mala’ a lomalahar a go madakl i milalangag a hadīth, kiasobagan so ngaran iyan a go so ngaran i ama’ iyan sa mararani tlo polo’ a katharo’, pitharo’ o Ibn Abdilbarr a: Aya prn’kan o ginawa ko manga katharo’ na so ngaran a: Abdullāh bin Sakhr, a giyoto i pitharo’ o Mohammad bin Ishāq, go pitharo’ o al Hākim a miaaloy a rk o Abū Hurayrah sii ko Musnad i Baqī bin Makhlad a: Lima nggibo a go tlo gatos a go pito polo’ a go pat a hadīth (5374). Skaniyan i lbi a madakl i milalangag a hadīth ko manga sahābah. Sa da’ a isa bo’ ko manga sahābah o ba adn a makalalangag on sa datar anan odi’ na ba niyan kiararanii, Miaaloy sii ko al Istī’āb a rk i Ibn Abdilbarr sa lapiyat a: Ogaid na so ngaran a Abdullāh odi’ na Abdurrahmān na skaniyan i pthaknaan o pamikiran sii ko ngaran iyan sii ko Islam. Go miaaloy ron (ko al Istī’āb) a: Miawafat skaniyan sa al Madīnah ko ragon a, 51Hijriyah, a aya omor iyan na 78, a go inilbng sa al Baqī’. Go miatharo’ a sii miawafat sa al Aqīq sa siambayangan skaniyan o al Walīd bin Abī Sufyān, a sa masa oto na skaniyan i dato’ (amīr) sii sa al Madīnah, sa datar o kiatharo’a on o Ibn Abdilbarr

Osayan:

Miasabot sa hadith anan a so nganin a inisapar o Nabi (ﷺ) na adn oto khabaloy a kasapar a kaharam a siran so manga galbk a datar o kapamono’, kapriba, kainom sa pakabrg, kapamaganta’, kazoroyan a go so salakaw roo.

Adn pman a kasapar a kagowad a da sampayin ko pankat a kasapar a kaharam, ogaid na palaya dn oto piangni so kibagakn on ka ron matatago’ so mapiya. Amay pman ka masogat a kamotowan so taw sa kasokar odi niyan mangolawla so haram na piakay ron o agama so kanggalbka niyan on. Aya ibarat iyan na amay ka so taw na phatay o di makakan na aya bo’ a khakan iyan na haram a datar o sapo a baboy na miapakay ron so kakana niyan on sa asar ka makalidas ko kakhasokar iyan.

So mambo so isosogo’ a pnggalbkn na madodowa soson: So manga paliyogat (wajibat) a so mbalasan so taw a minggalbk on go ziksaan ko kibagakn iyan on. Aya ibarat anan na so sambayang. so zakat, so kaphowasa. Na adn pman a isosogo’ a matag sonat a mbalasan so taw a nggalbk on na di ziksaan amay ka ibagak iyan. Aya ibarat anan na so manga sonat a sambayang ko onaan a go oriyan o sabagi’ a sambayang a paralo (sunan rawatib), a go so kapanisig.

So manga pakaiza’ a khasabapan sa kabinasaan a go kaantiyor na siran:

1. So pakaiza’ a kasopak a kna’ o ba aya kiniizaan on na pagonotan.
2. So pakaiza’ a da’ a khakowa on a gona o phakaiza’ on a go so pphakan’g on.
3. So pakaiza’ a aya bantak on na kapagizawizaw a go kapnanayto’.
4. So kapakadakla ko pakaiza’ ko manga btad a da pn mitana’ so kamamataani ron.
5. So kiizaan ko nganin a piagma’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) so btad iyan ko manga kaadn iyan sabap ko hikmah niyan a skaniyan bo’ i mata’o ron.

So pman so manga pakaiza’ a pantag sa kapangamad ko kata’o a go so kapnggalbka on a go so mapangingindaw o manosiya na giyanan na mapapakay a go mababantog sii ko Islam. Pitharo’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Iza’i niyo so manga taw o kata’o amay ka miaadn kano a di niyo katawan.

HADITH 10

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "مِنْ حُسْنِ إسْلاَمِ الْمَرْءِ تَرْكُهُ مَا لاَ يَعْنِيهِ".

حَدِيثٌ حَسَنٌ، رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ [رقم: 2318] ، ابن ماجه [رقم:3976].

Phoon ko Abû Hurayrah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Pd sa kapiya o giikapagislam o taw so kibagakn iyan ko nganin a da’ a kimamaniya’ iyan on. Hadith anan a mapiya. Pianothol skaniyan o at Tirmidī a go so salakaw ron.

So Mianothol ko Hadīth:

Miaaloy dn so salsila niyan ko Hadith a ika pito na pangndod ka on.

Osayan:

Miasabot sankanan a hadith anka’i a phamakatalingoma:

1. Mataan a so Islam na palaya dn manga pipiya so ipzogo’ iyan.
2. Pd ko kapiya o giikapagislam o taw so kibabagakn iyan ko nganin a di ron phakanggay a gona sii ko doniya iyan a go sii ko akhirat iyan.
3. Patoray ko Muslim a kasiyapa niyan ko kapphakapiya o gii niyan kapagislam.
4. Mataan a so di kibagakn o taw ko nganin a da’ a kimamaniya iyan on na tanda’ sa so gii niyan kapagislam na di mapiya a go di tarotop.

So kapanginophon ko btad o manga salakaw na adn a manga btad iyan a siran so:

1. Khabaloy a wajib, amay ka so kaphanginophon iyan ko btad o manga salakaw na pantag sa kapagalina ko marata’ a gii ran nggolawlaan, a go khadosa amay ka khagaga niyan so kapakadaa ko marata’ na da niyan nggalbka.
2. Khabaloy a sonat, amay ka so kaphanginophon iyan ko btad o salakaw ron na pantag sa kaphakapiya o btad iyan sa pagndaon iyan sii ko mapiya a kanggalbk a go katharo’.
3. Khaadn a khapakay (mubah) ka datar o kiizaan iyan ko btad o taw o milayalayag antaa ka da.
4. Khaadn so kapanginophon a ikagogowad (makruh), amay ka so kaphanginophon iyan na sii ko btad o salakaw ron a mattndo’ a di niyan kabaya so katokawi niyan on.
5. Khaadn a haram a isasapar amay ka so kaphanginophon iyan ko btad o salakaw ron na magokit sa kapanoriman sii rkaniyan.

HADITH 11

عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ سِبْطِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم وَرَيْحَانَتِهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ:

حَفِظْت مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "دَعْ مَا يُرِيبُك إلَى مَا لاَ يُرِيبُك".

رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ [رقم:2520]، [وَالنَّسَائِيّ]

وَقَالَ التِّرْمِذِيُّ: حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.

Phoon ko Abū Mohammad a so al Hassan bin Alī bin Abī Talib a apo’ o Rasūlullāh (ﷺ) a go pakata-tayaan iyan a miaso’at so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii kiran a dowa a pitharo’ iyan a: Minilahar akn a phoon ko Rasûlullãh (ﷺ) a katharo’ iyan a: Bagakn ka so nganin a khapara-mpang ka niyan, na song ka sa nganin a di ka niyan khaparampang. Pianothol skaniyan o at Tirmidî a go pitharo’ iyan a hadith oto a mapiya a mapipiya ko manga tokas.

So mianothol ko Hadith:

Skaniyan so al Hassan bin Alīi bin Abī Tālib, a so Abū Muhammad al Hāshimī. Amīrul Mu’minīn, a apo’ o Rasūlullāh (ﷺ) a go pkhababayaan iyan a tanto sii ko doniya, a go isa skaniyan ko manga olowan o manga ngongoda sii ko sorga. Miamanothol sa hadith a phoon ko ama iyan a dato a so Rasūlullāh (ﷺ) a go so ama iyan a Alī a go so pagari niyan a so al Hussayn a go so mapa’ iyan ko ina’ iyan a so Hind bin Abī Haāah. Miamanothol a phoon on so wata’ iyan a so al Hassan a go so A’ishah a ina’ o miamaratiaya, so Ikrimah a go so Muhammad bin Sīrīn a go so manga salakaw. Miathandingan iyan so kadato’ (khalafah) sa miamakapira olan, oriyan oto na inidawag iyan ko Mu’āwiyyah sa aya sarat iyan na lomintad so manga Muslim ko giikapagagawa ko kadato’. Sa miapayag so mu’jizah o katharo’ o Nabī (ﷺ) a: Mataan a giya wataakna’i na dato’ (sayyid) a mataan a so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na pagompiyan iyan misabap on so dowa lompok a manga Muslim a giithithidawa’ sa pantag ko kadato’. Mikhomadn so al Hassan sii sa al Madīnah sa taman sa ron miawafat. Miapanothol, a aya inipatay niyan na diotiyan skaniyan.

Osayan:

Giyankanan a hadith na onayan a pd ko manga onayan o agama, a go onayan o kapananggila’ (al wara’) a so ron phliyot so kathatakna’, a go phamakalidas ko kalibotng o manga sankaan a go so manga antaan a pamikiran a phakarnding ko sindaw o kathatakna’ o pamikiran.

So kapananggila’ na adn a manga kalbihan iyan a siran so:

1. mataan a skaniyan so sabap ko kapalihara’ o maratabat a go so agama sa datar o kiaaloy niyan ko hadith a: Sa taw a panang-gilaan iyan so kasosobhatan na sabnar a miapalihara’ iyan so agama niyan a go so maratabat iyan.
2. mataan a skaniyan na mapiya a paratobowan o agama. sabap ko hadith a: Aya mapiya ko agama niyo na so kapananggila’.
3. pd ko manga toos ko simba. Sabap ko hadith a: Adn ka a manananggila’ ka mabaloy ka a taw a barasimba. pianothol o al Hakim.
4. mataan a skaniyan na pd ko toro’an o Nabi (ﷺ) a go aya niyan parangay. Mataan a so Nabi (ﷺ) na miaoma niyan a satiman a onga a korma sii ko lalan na pitharo’ iyan a: Oda bo ka kagiya ipkhalk akn a kabaloy niyan a pd ko sadka (zakat) na kowaan ko skaniyan sa kn akn. Hadith a piagayonan.
5. mataan a skaniyan na sabap o kapakalidas ko siksa’.

HADITH 12

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ

أَنْ رَجُلاً قَالَ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم أَوْصِنِي. قَالَ: لاَ تَغْضَبْ، فَرَدَّدَ مِرَارًا، قَالَ: لاَ تَغْضَبْ" .

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ].

Phoon ko Abû Hurayrah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a adn a sakataw a mama a pitharo’ iyan ko Nabî (ﷺ) a: Osiyati ako nka. Na pitharo’ iyan a: Di ka pkhararangiti (baloy anka a ginawa nka a maawat ko kaprangit a go kanggani), na pikhasoka-soy niyan on tharo’ (a osiyati ako nka) na gii ron tharo’on o Nabî (ﷺ) a: Di ka pkhararangiti. Pianothol skniyan o al Bukhãrī.

So Mianothol ko Hadīth:

Miaaloy dn so salsila niyan ko Hadith a ika pito na pangndod ka on.

Osayan:

Aya mitotoro’ o hadith na so kaprangit na di mapiya a olawla o Muslim, sa patot ko sanang a Muslim a kabaloy niyan a taw a mananaw a matigr a di niyan waraan so kaprangit. Giyoto i sabap a oman mangni so mama sa osiyatan skaniyan o Nabi (ﷺ) na aya ipzmbag iyan on na di ka giiprangit, odi na pagawaan ka so olawla a kalbod kararangitan.

So kaprangit na pinto’ o shaytan ko lawas o manosiya. Anda i karara-ngiti ko manosiya na makabagr so kapphalalagoy o rogo’ iyan ko manga ogat iyan sa pzbo so rogo’ sabap sa so shaytan na aya lalan iyan ko lawas o manosiya na so rogo’ iyan. Igira somiokhayaw so rogo’ o taw na odi niyan magnggn a ginawa niyan na khasabapan sa kakhasogat iyan a heart attack odi na stroke a iphatay niyan sa matkaw, odi a aya minos roo na makapnggolawla sa marata’ a galbk a aya zndadan iyan na phakabono’ sa taw pantag sa kabolongi niyan ko gani niyan a galbk oto o Shaytan.

HADITH 13

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

"مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاَللَّهِ وَالْيَوْمِ اْلآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوْ لِيَصْمُتْ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاَللَّهِ وَالْيَوْمِ اْلآخِرِ فَلْيُكْرِمْ جَارَهُ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاَللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ]

Phoon ko Abû Hurayrah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a mataan a so Rasûlullãh (ﷺ) na pitharo’ iyan a: Sa taw a miaadn a paparatiayaan iyan so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so alongan a maori na tharo’ sa mapiya odi na ttrn (ggn’k), go sa taw a miaadn a paparatiayaan iyan so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so alongan a maori na sakawa niyan so siringan iyan, go sa taw a miaadn a paparatiayaan iyan so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so alongan a maori na sakawa niyan so ana (bisita) niyan. Pianothol skaniyan o al Bukhãrî a go so Muslim.

So Mianothol ko Hadīth:

Miaaloy dn so salsila niyan ko Hadith a ika pito na pangndod ka on.

Osayan:

Piakisabotan a hadith anan a so mu’min na papaliyogatan sa katharo’ iyan sa mapiya sii ko manga taw. Na amay ka da’ a maptharo’ iyan a mapiya na tomo’ a ba dn ttrn ka masisigoro niyan so kapakasasarig a go so kalilintad. Na so kapanaro’ sa madakl na khabinntay niyan ko marata’ amay ka di niyan makompn so dila’ iyan sa mamakasaphir so katharo’ iyan.

Apiya so manga taw a biaksa’ ko katharo’ na aya kabasa iran na: Igira da ka tharo’ na mipapaar ka so btd ka. Na anda i katharo’ oka na inipaar ka o katharo’ oka sa madalm ka dn ko piakalklk a btad.

Piayag ankanan a hadith so kipndolonaan o Muslim ko siringan iyan a go so ana niyan. Miatndo’ so siringan ka kagiya skaniyan i marani a taw sii ko isa a Muslim ko kasaromag iyan ko katatago’ iran sa isa a darpa’ a matitimo’ siran on. Inipann’kat o Islam so kasakawa o Muslim ko siringan iyan mlagid o datar iyan sa pratiaya antaa ka di’, sa miaaloy o Nabī (ﷺ) a: Lalayon dn so Jibrīl oman mamisita ko Nabī (ﷺ) a iphagosiyat iyan on so kaphiapiya’i ko siringan taman sa pinikir o Nabī (ﷺ) a so Jibrīl na phakawarisn iyan so siringan.

Inisogo’ o Hadith so kapharangayi o Muslim ko ana niyan sa mapiya sa zakasakawn iyan amay ka makaoma ko walay niyan. So kasakawa ko ana na tlo gawii a masa niyan a zakodowan san o piamisitaan so bisita niyan ko kaphagidangi niyan on sa pangnnkn a go inomn. Amay ko maipos so tlo gawii na opama ka so bisita na matatago’ dn ko walay niyan, na aya zowaan o bisita na magogop ko galbk sa walay sa khapakay a mogop ko kapthinda’ sa pangnnkn a go so kapphanalas sa pinggan sa datar o ba skaniyan na taw dn sankoto a walay a bobolosan iyan sa mimbaloy skaniyan a isa ko pamiliya o piamisitaan iyan.

HADITH 14

عَنْ أَبِي حَمْزَةَ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ خَادِمِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم عَنْ النَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

"لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ ِلأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ"

رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ [رقم:13]، وَمُسْلِمٌ [رقم:45] [رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ]

Phoon ko Abû Hamzah a so Anas bin Mãlik a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a sanasanaan (kadam) o Rasûlullãh (ﷺ) a pitharo’ iyan a pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Di phakaparatiaya (di khatarotop so paratiaya niyan) so isa rkano taman sa di niyan ikababaya’ a makowa o pagari niyan a Muslim so nganin a khababayaan iyan a kakowaa niyan on.

So Mianothol ko Hadith:

Anas bin Mālik, skaniyan so Ama’ i Hamzah a Ansar a bangnsa a an Najar a bangnsa a al Khazraj, (a Abū Hamzah al Ansārī an Najjārī al Khazrajī), siakodowan iyan so Rasūlullāh ipoon dn ko kiapakaoma niyan sa Madinah sa taman ko kiawafat iyan, miakaoma sa Madinah so Anas a aya omor iyan na sapolo’ ragon, odi’ na walo, odi’ na pito ragon. Mikhomadn sa al Basrah sii ko kandadato’ o Umar, sa pphangndaon iyan so manga taw ko manga kokoman o Islam, sa mialndo so omor iyan sa magatos a go tlo ragon, go miatharo’ a minos roo. Pitharo’ o Ibn Abdilbarr a: Aya ontol ko miatharo’ a manga omor iyan na so 99 ragon, skaniyan i kaposposan a sahābī a miawafat sii sa al Basrah ko ragon a 93 odi’ na 92 odi’ na 91.

Osayan:

Aya bantak sa nkanan a hadith na di khatarotop so paratiaya o taw taman sa di niyan ikababaya’ a kakowaa o pagari niyan a Muslim ko nganin a khababayaan iyan a kakowaa niyan on. Adn a gii san mmaana sa di phakaparatiaya so taw taman sa di niyan ikababaya’ ko pd iyan so ipkhababaya’ iyan ko ginawa niyan, giyanan na mustahil o ba so kapkhababaya’i o taw sa ginawa niyan na ikhababaya’ iyan ko salakaw ron. Aya thitho a maana ankanan a hadith na kababayaan o Muslim a so khabayaan iyan a mapiya na makowa mambo’ o pagari niyan a Muslim. Giyanan so kabasa o Mranaw a so mapiya rka na mapiya ko pd ka, sa aya sanang a Muslim na so taw a maginawa a ipkhababaya’ iyan ko pagari niyan a kakowaa niyan ko mapiya a so mazisimalaw niyan mambo’ a kapakakowa niyan on.

Phoon ko Yazid bin Asad a: Pitharo’ rakn o Rasulullah a: Ba nka kabaya’i so sorga’? na pitharo’ akn a: Oway. na pitharo’ iyan a:Kababayaan ka a kakowaa o pagari nka ko nganin a khababayaan ka a kakowa anka on. Pianothol o Ahmad.

HADITH 15

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "إنَّ اللَّهَ طَيِّبٌ لاَ يَقْبَلُ إلاَّ طَيِّبًا، وَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ الْمُؤْمِنِينَ بِمَا أَمَرَ بِهِ الْمُرْسَلِينَ فَقَالَ تَعَالَى: "يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنْ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا"، وَقَالَ تَعَالَى: "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ" ثُمَّ ذَكَرَ الرَّجُلَ يُطِيلُ السَّفَرَ أَشْعَثَ أَغْبَرَ يَمُدُّ يَدَيْهِ إلَى السَّمَاءِ: يَا رَبِّ! يَا رَبِّ! وَمَطْعَمُهُ حَرَامٌ، وَمَشْرَبُهُ حَرَامٌ، وَمَلْبَسُهُ حَرَامٌ، وَغُذِّيَ بِالْحَرَامِ، فَأَنَّى يُسْتَجَابُ لَهُ؟".

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ]

Phoon ko Abû Hurayrah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Mataan a so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na soti a da’ a tharimaan iyan a rowar sa soti, go mataan a so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na inisogo’ iyan ko miamaratiaya so nganin a inisogo’ iyan ko manga sogo’, sa pitharo’ o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Hay so siran oto a manga sogo’ kan kano ko manga soti a go nggalbk kano sa mapiya (al Mu’minun 51), go pitharo’ o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Hay so siran oto a miamaratiaya kan kano sa manga soti a so inirizqki ami rkano (al Baqarah 172). Oriyan oto na inaloy niyan a sakataw a mama a giimlayalayag a korngango i bok, a kababayan’kan so lawas iyan, a ikakawa’ iyan a lima niyan sii sa kawang sa gii niyan tharo’ on a: Kadnan ko, Kadnan ko, (kalimo’on ako nka), a so pangnnkn iyan na phoon sa haram, a go so inomn iyan na phoon sa haram, a go so nditarn iyan na phoon sa haram, a go aya ipphagpr on na so haram, na andamanaya dn i katharimaa (ko manga pangni niyan). Pianothol skaniyan o Muslim.

So Mianothol ko Hadīth:

Miaaloy dn so salsila niyan ko Hadith a ika pito na pangndod ka on.

Osayan:

Iniropa ankanan a Hadith so btad o mama a:

1. Mama a mapasang i kaplayalayag ko manga darpa’.
2. Korngango so bok iyan a kababayan’kan so lawas iyan.
3. Kakayatn iyan a mbala’ a lima niyan a kakawaan iyan a langit a sipat anan o kapamangni sa matolangd a khasabapan ko katharimaa o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko pangni o taw sabap sa ikhamamala niyan (so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى)) a kibabaan iyan sa palad a lima niyan a da ba niyan miakowa a limo’ iyan on.
4. So dowa a niyan a: Kadnan ko, Kadnan ko, sa giimanganga-rapan

Minsan pn giyanan i btad iyan na di tharimaan o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) so pangni niyan, sabap sa skaniyan na taw a aya nditarn iyan na phoon sa haram, na aya pkhn iyan na phoon sa haram, na aya pn a ipphagpr on na phoon sa haram, na piakawatan o Nabi (ﷺ) o ba matarima’ so pangni niyan.

So khasabot sankanan a Hadith:

1. So kiniropaan o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa ginawa niyan sa skaniyan na soti ko lawas iyan a go so manga sipat iyan, a go so manga galbk iyan.
2. Miasotisoti so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a mawatan ko langowan a korang.
3. Mataan a so sabaad ko manga galbk o manosiya na di tharimaan o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sabap ko karata’ iyan.
4. Siogo’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) so manga sogo’ iyan a go so manga taw a sigo’an ko manga sogo’ a kakan iran ko manga soti a halal.
5. So kapanalamati ko manga limo’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na galbk oto a mapiya ko kiatharo’a on o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Hay manga sogo’ kan kano ko manga soti a go nggalbk kano sa mapiya. (al Mu’minun 51).

So pman so manga sarat o katharimaa ko pangni o oripn na siran:

1. So kapakawatani ko kakan sa manga haram.
2. So kababaloy o taw a giimlayalayag na malbod a katharimaa ko pangni niyan ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) amay ka aya iphlalakaw niyan na simba ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
3. So kababaloy niyan a ipoporo’ iyan a lima niyan ko masa a gii niyan kapamangni ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
4. So katawaga o orpn ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa okit a Hay Kadnan ko (yā Rabbī), kagiya so katharo’ a Rabbun na gioyo so kababaloy o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a miangadn a phrizkhiyan iyan so inadn iyan.
5. So manga sogo’ a go so manga taw a siogo’an kiran na papaliyogatan siran sa manga simba iran sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
6. So kisosogo’on ko kapanalamati ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sabap ko manga limo’ iyan a di khaitong o manosiya.
7. Patot ko taw a phamangni sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a osarn iyan so manga sabap a ron misasankot so kakhakowaa niyan ko pangni niyan ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa pananggilaan iyan so phakabinasa ko kathari-maa ko pangni niyan.

HADITH 16

عَنْ ابْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "لاَ يَحِلُّ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ [ يشهد أن لا إله إلا الله، وأني رسول الله] إلاَّ بِإِحْدَى ثَلاَثٍ: الثَّيِّبُ الزَّانِي، وَالنَّفْسُ بِالنَّفْسِ، وَالتَّارِكُ لِدِينِهِ الْمُفَارِقُ لِلْجَمَاعَةِ".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ]

Phoon ko Ibn Mas’ûd a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Da’ a khahalal a rogo’ a taw a Muslim (o ba pakatogaa) a gii niyan zaksi’an a da’ a katohanan a zimbaan a rowar ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), a go mataan a sakn na sogo’ o Allãh, inonta bo’ ba misabap sa isa sa tlo btad: So taw a mizina (ko oriyan o kiapakapangaroma), so miakapatay sa ginawa a ikhitas on, go so taw a inibagak iyan so agama niyan (murtadd) a mimblag ko sagorompong o manga Muslim. Pianothol skaniyan al Bukhãrî a go so Muslim.

So Mianothil ko Hadith:

Miaaloy so salsila o Ibn Mas’ud ko Hadith a 6 sa pangndod ka on.

Osayan:

Piayag ankanan a Hadith so manga btad a khahalal on so rogo’ o Muslim a pakatogaan (maana a bono’on skaniyan o dato a Muslim) a siran so:

1. Taw a miakapangaroma oriyan iyan na mizina na aya kasalaan iyan na prajamn a ator sa taman sa matay.
2. Taw a miamono’ sa pithibaba’ iyan a da’ a ba niyan on kabnar, na aya kasalaan iyan na ikhitas ko biono’ iyan amay ka pangnin o manga wali o miabono’ iyan, ogaid na khapakay kiran a kakowa iran sa diyat a sambi’ o kitas, odi na irila’ iran on so diyat sa da dn a khabayadan iyan.
3. Taw a inawaan iyan so agama niyan a Islam sa miphokas ko sagorompong a manga Muslim, sa lominiyo ko kadato’ o imam (olowan) a Muslim, sa amay ka di mbalingan ko agama Islam na khabono’ skaniyan sii ko kokoman o Shari’ah.

HADITH 17

عَنْ أَبِي يَعْلَى شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

"إنَّ اللَّهَ كَتَبَ اْلإِحْسَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ، فَإِذَا قَتَلْتُمْ فَأَحْسِنُوا الْقِتْلَةَ، وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذِّبْحَةَ، وَلْيُحِدَّ أَحَدُكُمْ شَفْرَتَهُ، وَلْيُرِحْ ذَبِيحَتَهُ".

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Ya’lã a so Shaddãd bin Aws a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a phoon ko Rasûlullãh (ﷺ) a pitharo’ iyan a: Mataan a so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na inipaliyogat iyan so kaphiapiya ko langowan a shayi, sa igira miono’ kano (kominitas kano) na phiapiya’i niyo so lanka’ o kabono’, go igira somiombali’ kano na phiapiya’i niyo so lanka’ ko kasombali’, a go garanga o isa rkano so glat iyan, a go pakadkhaa niyan (so ayam) a zombaliin iyan. Pianothol skaniyan o Muslim.

So Mianothol ko Hadith:

Da ko pn matoon so salsila niyan ko manga kitab.

Osayan:

Piakisabotan a Hadith anan a so Muslim na sosogo’on ko kaphiapiya sii ko langowan a galbk iyan apiya sii ko masa a kambono’ iyan sa taw a miapatot a bono’on a datar o taw a ikhitas, odi na so rido’ay a kafir a giiithidawa’ o manga Muslim ko masa a kanggogolalan o jihad, odi’ na zombali’ sa binatang na isosogo’ on dn so kaosara niyan ko kasankapan a magarang a magaan a kapliyo o niyawa o binatang a zombaliin iyan odi’ na so taw a kiapatotan sa bono’ sa di marasay ko kaphatay niyan.

Aya tiabiya’ san na so taw a mbono’on sa pnggolalan sa radiyam (rajm) ka mataan a plbadn a manga ator sa taman sa kapatay niyan a giyanan na margn a kabono’ a go marasay a okit, ogaid na so Islam na adn a hikmah niyan san, ka kagiya so kazina na tanto a pkhababayaan o babay a go so mama na madait a aya mambo’ a siksa’ iyan na sangat dn a masakit ka an marsng so taw a lalong, ka aya ongangn (hikmah) ko siksa’ na so kapakarasng iyan ko manga taw a malawanda’ i lalag a pzopakn iran so sogo’an o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Adn a mitharo’ ko sabaad ko manga ulama sa kagiya a tig iyan a so kazina na tanto a pkhagigirkan so lawas o babay a go so mama ko kapkhapiya’i ron ko kagdam ko gii niyan kazina, na aya mambo’ a siksa’ iyan na phakagdamn sa masakit so langowan o lawas iyan ka so kaplbada on a manga ator na phakalankapn ko langowan o lawas iyan sa palaya plbadn ka an iyan magdam so kasakit o siksa’ a sambi’ o kiapananabkhra on a kababaya’ ko kiazina niyan. Madait anan a tindg a tharimaan o akal o manosiya so kabbnar iyan.

HADITH 18

عَنْ أَبِي ذَرٍّ جُنْدَبِ بْنِ جُنَادَةَ، وَأَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

"اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُمَا كُنْت، وَأَتْبِعْ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا، وَخَالِقْ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ" .

رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ [رقم:1987] وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ، وَفِي بَعْضِ النُّسَخِ: حَسَنٌ صَحِيحٌ.

Phoon ko Abû Darr a so Jundub bin Junãdah a go so Abû Abdirrahmãn a so Mu’ãd bin Jabal a miaso’at so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii kiran a dowa a phoon ko Rasûlullãh (ﷺ) a pitharo’ iyan a: Kalkn ka so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko apiya anda a darpa’ i kiaadnan rka, go tondogn ka ko dosa so mapiya (simba) ka khaponas iyan (ankoto a dosa) go pharangay nka so manga taw sa parangay a mapiya. Pianothol skaniyan o at Tirmidī a go pitharo’ iyan a: Hadith oto a mapiya (hassan) a mapipiya (sahîh) ko manga tokas.

So Mianothol ko Hadth:

Skaniyan so Abū Darr bin Junādah, so Abū Darr na pd ko manga ala’ ko manga sahābah, a go tomatawarang ko kasawit ko doniya, a go pd ko manga ala’ ko manga muhājirin, go skaniyan i paganay a somalam ko Nabī (ﷺ) ko okit a kasalam o Islam, miagislam dn sa miaona sii sa Makkah, sa miatharo’ a ika lima skaniyan a miagislam, oriyan iyan na siongowan iyan so pagtaw niyan, sa taman sa miakaoma ko Nabī (ﷺ) ko oriyan o kiathidawa’ sa kakar (al Khandaq) oriyan iyan na miagingd ko oriyan o kiawafat o Nabī (ﷺ) sa darpa’ a ar Rabdah, sa taman sa miawafat on ko ragon a 32 ko Hijriyyah, ko kandadato’ o Uthmān, sa siambayangn skaniyan o Ibn Mas’ūd.

Osayan:

Miasabot sa hadith anan a so kapananggila a kikalkn ko Allah na patot a mazisipat dn o taw a Muslim sii ko apiya antonaa a masa a go darpa’ a kaaadnan on. Go igira miakanggalbk sa dosa na pamakot sa kapakanggalbk iyan sa simba niyan ko Allah ko oriyan o kiathawbat iyan ka so amal iyan a mapiya na khaponas iyan so siksa’ ankoto a mianggalbk iyan a dosa. Sa inisogo’ o Rasulullah so kapharangay sa mapiya sii ko manga taw, ka so parangay a mapiya na matitindos a olawla a lalan ko sorga’ a go kamapiyaan o khirk on sii ko doniya.

HADITH 19

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ:

"كُنْت خَلْفَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم يَوْمًا، فَقَالَ: يَا غُلاَمِ! إنِّي أُعَلِّمُك كَلِمَاتٍ: احْفَظْ اللَّهَ يَحْفَظْك، احْفَظْ اللَّهَ تَجِدْهُ تُجَاهَك، إذَا سَأَلْت فَاسْأَلْ اللَّهَ، وَإِذَا اسْتَعَنْت فَاسْتَعِنْ بِاَللَّهِ، وَاعْلَمْ أَنَّ اْلأُمَّةَ لَوْ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ يَنْفَعُوك بِشَيْءٍ لَمْ يَنْفَعُوك إلاَّ بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ لَك، وَإِنْ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَضُرُّوك بِشَيْءٍ لَمْ يَضُرُّوك إلاَّ بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ عَلَيْك؛ رُفِعَتْ اْلأَقْلاَمُ، وَجَفَّتْ الصُّحُفُ"

رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ [رقم:2516] وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.

وَفِي رِوَايَةِ غَيْرِ التِّرْمِذِيِّ:

"احْفَظْ اللَّهَ تَجِدْهُ أمامك، تَعَرَّفْ إلَى اللَّهِ فِي الرَّخَاءِ يَعْرِفُك فِي الشِّدَّةِ، وَاعْلَمْ أَنَّ مَا أَخْطَأَك لَمْ يَكُنْ لِيُصِيبَك، وَمَا أَصَابَك لَمْ يَكُنْ لِيُخْطِئَك، وَاعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ، وَأَنْ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ، وَأَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا".

Phoon ko Abul Abbãs a so Abdullãh bin Abbãs a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Miaadn ako ko talikhodan o Nabî (ﷺ) sa isa a alongan, na pitharo’ iyan a: Hay bagoamama, phangnda’on akn ska sa manga katharo’ a: Siyap anka so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) (onot inka so sogo’an iyan) ka siyapn ka niyan, siyap anka so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ka matoon a skaniyan ko kasasa-ngoran ka, igira miamangni ka na pamangni ka ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go igira miakitabang ka na pakita-bang ka ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go knal anka a mataan a so pagtaw (ummah) na opama o thimotimo’ siran sa mbgan ka iran sa gona a mokit sa isa a shayi, na di ka iran kabgan sa gona inonta o misabap sa shayi a inisorat skaniyan o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a khakowa nka, na opama o thimotimo’ siran sa kambinasaa iran rka sa mokit sa isa a shayi, na di ka iran kabinasaan inonta o misabap sa isa a shayi a inisorat o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a khiso-gat rka, miaankat so manga pansom (ko kinisoratn iyan ko okoran a khisogat rka) a go miamara (so dawat ko) manga pandangan ko kinisorat iyan. Pianothol skaniyan o at Tirmidī a go pitharo’ iyan a: Hadith oto a mapiya (hassan) a mapipiya (sahih) ko manga tokas.

Go sii ko kiapanothola on a salakaw ko at Tirmidī na: Siyap anka so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ka matoon ka skaniyan ko kasasangoran ka, kilala anka so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko masa a kapakadadaya’ aka, ka makilala ka niyan ko masa a kasasagad ka sa margn (a kamotowan) go knal anka a so nganin a da rka makasogat (a tiyoba’) na da’ maadn i ba ka niyan khasogat, na so miakasogat rka na di khabaloy i ba ka niyan di khasogat. Go knal anka a so kapakataban na pd o kaphantang, na so kapakaapas na pd o kazagad sa margn, go mataan a pd o margn so malbod.

So Mianothol ko Hadīth:

Ibn Abbās ابن ػذجط skaniyan so kalodan o pagtaw ko kata’o (Bahr al Ummah) a go ulama iyan a mala (habr) so Abdullāh bin Abbās, inimbawata ko da pn so Hijrah sa tlo ragon. So kalalankap o kala o katao niyan na sabap ko barakah o kinipamangnin on o Nabi (ﷺ) sa makowa niyan so katao a go so sabot ko agama a go so knal ko maana o Qur’ān, a lomalankap so katawi ron. Miawafat sa at Tā’if ko ragon a 68 Hijriyyah. ko kaposan o kandadato o Ibn az Zubayr ko oriyan o kiabota niyan.

Osayan:

Piakisabotan ankanan a Hadith anka’i a manga btad a siran so:

1. So kananaw o Nabi (ﷺ) ko kiatharo’a niyan sa: Hay bagoamama.
2. Madait ko taw a mbgay sa pando’ a maotl a kaphoon iyan sa katharo’ a maphakatanod iyan so pamamakin’gan o taw a phakasango-ran ko kathro’ sa datar o kiatharo’a on o Nabi (ﷺ) a: Hay bagoamama mataan a sakn na pagndaon akn ska sa manga katharo’.
3. Sa taw a siyapn iyan so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa inggolalan iyan so manga sogo’an iyan na siyapn skaniyan mambo’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
4. Sa taw a ibagak iyan so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa sopakn iyan so manga lalangan iyan na dadasn skaniyan mambo’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
5. Aya bo’ a phangniyan sa tabang a go ogop na so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa so kaphangni o taw sa ogop sii ko izik iyan a taw na kakowaa oto ko manga sabap sa tatakikn o taw sa ginawa niyan a aya phakatabang na so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a bialoy niyan so izik iyan a manosiya a sabap o kathabangi niyan ko oripn iyan a mangingindaw sa tabang ka oda niyan tranga so poso’ ankoto a taw na di niyan tabangan ankoto a phamangni ron sa tabang odi’ na ogop. Sa patot a di anan pkhalipatan o taw a adn a paratiaya niyan ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
6. Piakisabotan o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a skaniyan i pphakaloag ko langowan a maiilot, go so skaniyan i pphakalbod ko langowan a malting, sa patot ko manosiya a mangangarapan sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa thaoripn on sa tarotop.
7. Paliyogat ko miaratiaya a kambayorantang iyan sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa igira adn a minisogat on a tiyoba’ na di niyan ptharo’a so manaya manaya o da ako sii song na di rakna’i misogat, ka giyanan na kasankaa ko kabaya’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Sa aya zowaan iyan na ptharo’on iyan so: So Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) i lbi lawan a gaos a so kiabayaan iyan a manggolawla na minitana’ sa mimbayoran-tang ko ko kabaya o Kadnan ko.

HADITH 20

عَنْ ابْنِ مَسْعُودٍ عُقْبَةَ بْنِ عَمْرٍو اْلأَنْصَارِيِّ الْبَدْرِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "إنَّ مِمَّا أَدْرَكَ النَّاسُ مِنْ كَلاَمِ النُّبُوَّةِ اْلأُولَى: إذَا لَمْ تَسْتَحِ فَاصْنَعْ مَا شِئْت" .

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ].

Phoon ko Abû Mas’ûd a so Uqbah bin Amr a Ansãrî a pd ko miakitidawa’ sa Badr a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Mataan a pd ko nganin a riaot o manga taw a pd ko katharo’ o manga Nabî (ﷺ) a paganay a: Amay ka da ka maya’ na sowa anka so nganin a khabayaan ka. Pianothol skaniyan o al Bukhãrī.

So Mianothol ko Hadith:

Da ko pn matoon so salsila niyan ko manga kitab.

Osayan:

Piakisabotan o Hadith anan a aya malalamba’ ko kananabii ko miaona a masa na so di khakhaya’ o taw amay ka da’ a mianggolawla niyan a nganin a ikhaya o ba katokawi o manga taw. Sa tiankad anan anka’i a Shari’ah o Mohammad. Ika dowa a mababantak roo a maana na so manosiya na inira da maya’ na pnggalbkn iyan so nganin a khabayaan iyan sa da’ a lalalamn iyan a nganin, sa giyanan a go so maana a paganay na palaya khatarima’ sankanan a hadith.

Giyankanan a hadith na inibgay niyan so taks a go timbangan o taw ko kapnggalbk iyan sa nganin a mapakapmbida’ iyan on so halal a go so haram. Sa aya taks iyan na amay ka so pnggalbkn iyan a nganin na di niyan ikhaya’ ko manga taw amay ko katokawan iran na khapakay a nggalbkn iyan, ka so amal a mapiya na di ikhaya’ so katokawi ron o manga taw, na so dosa a galbk a marata’ na ipkhaya’ o taw o ba katokawi o manga salakaw, sabap roo na inisankot o Islam so kakhatokawi ko marata’ a go so mapiya sii ko gdam o taw a pnggalbk on, sa aya taks na so kaya’ a khagdam o taw a pnggalbk sa isa a galbk.

So katalandiyang a go so dosa na magpda’, ka so kiadosa o Adam a go so Hawwa’ na miatalandiyang siran ko sorga’ ka miapadng so tihaya a mandiditar iran, na miapanankir iran so manga raon a kayo ka aya iran pinditar a inisapng iran ko awrat iran ka kagiy so katatalandiyang iran na pphakitadman iyan kiran so kiadosa iran, na so kapkhasawa’i ko piamalongan na ipkhaya’ o taw sa pzapngan iyan so awrat iyan, na datar oto a so kapkhadosa niyan a katalandiyang oto ko manga taw sabap roo na pzapngan iyan so dosa niyan o ba katokawi o manga taw sa datar o kapzapngi niyan ko awrat iyan. Sa bithowan o Islam so piamalongan (awrat) sa saw’ah سوءة na bithowan iyan so dosa sa (sayyi’ah سيئة ) a isaisa a pakapoon iran ka mlagid siran sa waraan a giyoto so marata’ (su’un سوء ).

HADITH 21

عَنْ أَبِي عَمْرٍو وَقِيلَ: أَبِي عَمْرَةَ سُفْيَانَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

"قُلْت: يَا رَسُولَ اللَّهِ! قُلْ لِي فِي اْلإِسْلاَمِ قَوْلاً لاَ أَسْأَلُ عَنْهُ أَحَدًا غَيْرَك؛ قَالَ: قُلْ: آمَنْت بِاَللَّهِ ثُمَّ اسْتَقِمْ" .

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Amr go miatharo’ a so Abû Amrah a so Sufyãn bin Abdillãh a bangnsa a Thaqīf a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Hay Rasûlallãh (ﷺ) tharo’ anka rakn sii ko Islam i katharo’ a da’ a khaizaan akn on a isa bo’ a salakaw rka, na pitharo’ iyan a: Tharo’ anka a: Piatariaya ko so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), oriyan iyan na paginontolan ka on. Pianothol skaniyan o Muslim.

So Mianothol ko Hadith:

Da ko pn matoon so salsila niyan sii ko manga kitab.

Osayan:

Aya bantak ankanan a Hadith na so katharo’ a romarankom a lomilimod ko langowan o mapiya. Sa inaloy o Rasulullah (ﷺ) so dowa a btad a so galbk o poso’ a go so galbk o anggawta’. So galbk o poso’ na so kaparatiayaa ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a aya tampata’ iyan na so poso’. Na aya galbk o anggawta’ na skaniyan so kapaginontolan a patot a mikho’at o lawas o manosiya a go di khaadn sa ba sasabala’ a katampar, patoray dn a mikoyapt sii ko isa a nganin odi na manosiya. Di khailay so kapagi-inontolan o taw odi mikoyapt ko salakaw ron sa mindolona’ iyan sa mapayag a kasasaksi’an o manga taw.

Di khaadn so kapaginontolan o di niyan maonaan so paratiaya ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa so paratiaya na rarad iyan so kapaginontolan. Anda i kakowaa o manosiya sa nkanan a dowa a btad na mimbaloy so kaoyagoyag iyan a mapiya a go magoontong sabap sa mikokoyapt skaniyan sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go mababaloy skaniyan a pkhapoonan o langowan o mapiya na khababayaan skaniyan o manga taw.

HADITH 22

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ اْلأَنْصَارِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا:

"أَنَّ رَجُلاً سَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم فَقَالَ: أَرَأَيْت إذَا صَلَّيْت الْمَكْتُوبَاتِ، وَصُمْت رَمَضَانَ، وَأَحْلَلْت الْحَلاَلَ، وَحَرَّمْت الْحَرَامَ، وَلَمْ أَزِدْ عَلَى ذَلِكَ شَيْئًا؛ أَأَدْخُلُ الْجَنَّةَ؟ قَالَ: نَعَمْ".

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Abdillãh a so Jãbir bin Abdillãh a Ansãrî a miaso’at so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii kiran a dowa kataw a adn a sakataw a mama a inizaan iyan so Rasûlullãh (ﷺ) sa pitharo’ iyan a: Antonaa i mapipikir ka amay ka zambayangan akn so manga paliyogat a sambayang, go phowasaan akn so Ramadhan, a go halaln akn so halãl, a go haramn akn so harãm, sa da ko to kalawani sa mlk bo’ ino phakasold ako sa sorga’? na pitharo’ iyan a: Oway. Pianothol skaniyan o Muslim.

So Mianothol ko Hadith:

Jābir Abū Abdillāh, skaniyan so Jābir bin Abdillāh bin Amr bin Harām al Ansārī as Sulamī, pd ko manga ala’ ko manga sahābah, inaloy o al Bukhārī a miakamasa skaniyan ko kiathidawa’ sa Badr, sa giimanagb sa ig sa alongan oto, oriyan iyan na miakamasa a pd iyan so Nabī (ﷺ) sa sapolo’ a go walo a kathidawa’. Inaloy oto o al Hākim Abū Ahmad, go kiamasaan iyan so kiathidawa’ sa Sffīn a pd iyan so Alī . Miaadn skaniyan ko manga taw a ndadakl i mialalangag a hadith sa miabota so mata niyan ko kaposan o omor iyan, go miawafat ko ragon a 94 sii sa Madinah a aya omor iyan na 94 ragon, a skaniyan i kaposan a sahābah a miawafat sii sa Madinah.

Osayan:

Aya maana a hialal akn so Halal na binar akn a halal oto a go pinggalbk akn sii ko ginawa ko, na aya maana a hiaram akn so Haram na binar akn a haram oto sa piananggilaan akn o ba ko manggolawla. Da maaloy sa nkanan a Hadith so zakat a go so hajji ka kagiya makasosold oto ko katharo’ a: Hiaram akn so haram, sa so kibagakn ko kandiakat na haram na so kibagakn ko hajji na haram mambo’, sabap roo na mararankom ankoto a hadith ankoto a dowa a onayan o Islam.

HADITH 23

عَنْ أَبِي مَالِكٍ الْحَارِثِ بْنِ عَاصِمٍ اْلأَشْعَرِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "الطَّهُورُ شَطْرُ اْلإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ تَمَْلأُ الْمِيزَانَ، وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ تَمَْلآنِ -أَوْ: تَمَْلأُ- مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَاْلأَرْضِ، وَالصَّلاَةُ نُورٌ، وَالصَّدَقَةُ بُرْهَانٌ، وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَك أَوْ عَلَيْك، كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو، فَبَائِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا أَوْ مُوبِقُهَا".

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Mãlik a so al Hãrith bin Asim a bangnsa a Ash’arî a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: So kazoti (kapagabdas) na sabagi’ ko paratiaya, go so katharo’a ko al Hamdulillãh na khapno’ iyan so timbangan, go so katharo’a ko Sub’hãnallãhi a go so al Hamdulillãhi na khapno’ iyan so pagltan o langit a go so lopa’, go so sambayang na tihaya, go so zakat (sadka) na tanda’, na so kazabar na sindaw, na so Qur’ãn na daawa a rk ka a go tanda’ a kisogat rka, oman i taw na pkhapitaan a gii niyan maphasa so ginawa niyan, sa adn oto a mapmaradika’ iyan sa miawat iyan ko siksa’ na dn pman oto a miponsad iyan ko landng o naraka’. Pianothol i Muslim.

So Mianothol ko Hadith:

Da ko pn matoon so salsila niyan sii ko manga kitab.

Osayan:

Miasabot sa Hadith anan a so kabgay sa zakat a go sadka na tanda’ ko kabbnar o paratiaya o khirk on, giyoto i sabap a so zakat na bithowan sa sadaqah ka aya maana o sadaqah na so kabbnar o nganin, na so kabbnar o paratiaya o taw na sii khailay ko kathonaya niyan ko tamok iyan sa so’aso’at iyan sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ka kagiya so tamok na da’ a lawan iyan a pkhababayaan o taw na amay ka korbann iyan sii ko kabaya’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na mabaloy a toos sa mataan a so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na aya lbi a pkhababayaan o taw a di so tamok iyan, na sabap roo na khabnar so paratiaya niyan sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Sa khalompiyo skaniyan ko manga salapot o kapmonafiq, ka so taw a monafiq na ino giipmonafiq ka sabap ko inam iyan sa tamok, kadato’, a go pankatan sii ko doniya.

Miaaloy sa Hadith anan a so kazabar na ranti’ a sinar a kaggdaman sa mayaw sabap ko kargn iyan a nggolawlaan a datar o ba masosogat a apoy. Mimbagi’ so kazabar (sabr) sa tlo bagi’: (1) so kasabara ko kapnggalbka ko kaonoti ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) (2) so kasabara ko kapakawatani ko langowan a inisapar o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) o ba nggalbka (3) so kasabara a go kapantanga ko manga okoran o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a khisogat ko taw, a san matatago’ so tiyoba’ a margn a go so tiyoba’ a mapiya a palaya dn anan khasabar o taw sa kapphantangan iyan.

So manga gona a miasabot sa Hadith anan na siran so:

1. So kinisogo’on ko kapagabdas a go so pankatan iyan sii ko Islam.
2. So kinisogo’on sii ko kapanasbih a khapno’ iyan so timbangan a go so pagltan o langt a go so lopa’.
3. So kinisogo’on ko kapakatindga ko sambayang, sa mataan a skaniyan na sindaw a khalkaan iyan sii ko taw a barasambayang so pinto’ o Ilmo’.
4. So kinisogo’on ko kabgay sa zakat a go so sadaqah a pangoman a skaniyan na tanda’ sa mataan a so taw a baradiakat a go barasadka na bnar so paratiaya niyan ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
5. So kinisogo’on ko kazabar a mataan a skaniyan na ranti’ a go sinar a khagdaman sa kayaw a apoy sabap ko kararas iyan a go so kalipds iyan a masakit a kakhagdama on o taw a pzabar sa patot a mapantang iyan so margn a thigrn iyan.
6. Mataan a so Qur’ān na mababaloy a tanda’ o taw a kapnggonaan iyan amay ka inggolalan iyan so madadalm on a sogo’an a go itaplk iyan so kanggalbka ko manga lalangan iyan, na khabaloy skaniyan a Qur’ān a saksi’ a khisogat on sa pmbaloy a khasabapan ko siksa’ iyan amay ka sopakn iyan so Qur’ān sa di niyan inggolalan so manga sogo’an a madadalm on.
7. So manosiya na dowa a kharombaan iyan oman gawii: Paganay ron na khamaradika’ iyan a ginawa niyan ko siksa’ ko naraka amay ka nggalbkn iyan so manga sogo’an o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Ika dowa na khiponsad iyan a ginawa niyan ko Naraka amay ka onotan iyan so baya’ a ginwa niyan sa sopakn iyan so kabaya’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
8. Aya maana o thitho a kamamaradika’ o taw na so kathaoripn iyan ko kabaya’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Na so kaonoti niyan ko baya’ a ginawa niyan na giyoto dn i kiaoripna niyan on sa miataban skaniyan o Shaytan sa pagologn iyan ko phlikabo’ a kawa’ a so naraka.

HADITH 24

عَنْ أَبِي ذَرٍّ الْغِفَارِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم فِيمَا يَرْوِيهِ عَنْ رَبِّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى، أَنَّهُ قَالَ:

"يَا عِبَادِي: إنِّي حَرَّمْت الظُّلْمَ عَلَى نَفْسِي، وَجَعَلْته بَيْنَكُمْ مُحَرَّمًا؛ فَلاَ تَظَالَمُوا. يَا عِبَادِي! كُلُّكُمْ ضَالٌّ إلاَّ مَنْ هَدَيْته، فَاسْتَهْدُونِي أَهْدِكُمْ. يَا عِبَادِي! كُلُّكُمْ جَائِعٌ إلاَّ مَنْ أَطْعَمْته، فَاسْتَطْعِمُونِي أُطْعِمْكُمْ. يَا عِبَادِي! كُلُّكُمْ عَارٍ إلاَّ مَنْ كَسَوْته، فَاسْتَكْسُونِي أَكْسُكُمْ. يَا عِبَادِي! إنَّكُمْ تُخْطِئُونَ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ، وَأَنَا أَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا؛ فَاسْتَغْفِرُونِي أَغْفِرْ لَكُمْ. يَا عِبَادِي! إنَّكُمْ لَنْ تَبْلُغُوا ضُرِّي فَتَضُرُّونِي، وَلَنْ تَبْلُغُوا نَفْعِي فَتَنْفَعُونِي. يَا عِبَادِي! لَوْ أَنَّ أَوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ وَإِنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ كَانُوا عَلَى أَتْقَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنْكُمْ، مَا زَادَ ذَلِكَ فِي مُلْكِي شَيْئًا. يَا عِبَادِي! لَوْ أَنَّ أَوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ وَإِنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ كَانُوا عَلَى أَفْجَرِ قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنْكُمْ، مَا نَقَصَ ذَلِكَ مِنْ مُلْكِي شَيْئًا. يَا عِبَادِي! لَوْ أَنَّ أَوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ وَإِنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ قَامُوا فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ، فَسَأَلُونِي، فَأَعْطَيْت كُلَّ وَاحِدٍ مَسْأَلَته، مَا نَقَصَ ذَلِكَ مِمَّا عِنْدِي إلاَّ كَمَا يَنْقُصُ الْمِخْيَطُ إذَا أُدْخِلَ الْبَحْرَ. يَا عِبَادِي! إنَّمَا هِيَ أَعْمَالُكُمْ أُحْصِيهَا لَكُمْ، ثُمَّ أُوَفِّيكُمْ إيَّاهَا؛ فَمَنْ وَجَدَ خَيْرًا فَلْيَحْمَدْ اللَّهَ، وَمَنْ وَجَدَ غَيْرَ ذَلِكَ فَلاَ يَلُومَن إلاَّ نَفْسَهُ".

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Darr al Gifãrî a miso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a phoon ko Nabî (ﷺ) ko kapphanothola niyan ko Kadnan iyan a lbi lawan a Maporo’ a go lbi lawan a Mala’ a pitharo’ iyan a: Hay manga oripn akn mataan a sakn na hiaram akn so kapanalimbot sii ko ginawa ko, a go bialoy akn skaniyan ko ltlt iyo a haharamn, na di kano phlalalima’, Hay manga oripn akn mataan a palaya kano dn madadadag inonta bo’ sa taw a tioro’ akn skaniyan, na pangni kano ran sa toro’an ka toro’on ko skano. Hay manga oripn akn mataan a palaya kano dn pkha’or inonta bo’ sa taw a piakakakn akn skaniyan, na pamangni kano rakn sa pangnnkn ka pakakn akn skano. Hay manga oripn akn mataan a palaya kano dn talandiyang inonta bo’ sa taw a piakanditar akn rkano na pangni kano rakn sa nditarn ka pakanditarn ko skano. Hay manga oripn akn mataan a pkhadosa kano sii ko gagawii a go sii ko dawndaw na sakn so pzapng ko manga dosa langon, na thawbat kano rakn ka sapngan akn rkano (rilaan ko skano). Hay manga oripn akn mataan a di kano dn izampay ko kabinasaa rkan, na binasaa ko niyo (pangrar), go di kano dn khisampay ko kambgi rakn sa gona na bgi ako niyo sa gona (o khagaga niyo), Hay manga oripn akn mataan a opama o so miaona rkano a go so miaori rkano a go so manosiya rkano a go so jinn rkano na maadn siran sii sa isa a poso’ a mama a maalkn ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a isa rkano na da’ a mioman oto sii ko kadato’ akn a mlk bo’. Hay manga oripn akn mataan opama o so miaona rkano a go so miaori rkano a go so manosiya rkano a go so jinn rkano na maadn siran sii sa isa a poso’ a mama a baradosa sii ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a isa rkano. na da’ a malbat oto sii ko kadato’ akn a mlk bo’. Hay manga oripn akn mataan a opama o so miaona rkano a go so miaori rkano a go so manosiya rkano a go so jinn rkano na tomindg siran sa isa a kalopaan na mamangni siran rakn na ibgay akn ko oman i isa kiran so piangni iyan na da’ a malbat oto ko matatago’ rakn a mlk bo’ inonta a datar o khalbat o ragom ko ragat amay ka isald on. Hay manga oripn akn mataan a skaniyan so manga galbk iyo a phagisipn akn rkano oriyan iyan na balasan ko skano ron na sa makatoon sa mapiya na bantoga niyan so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). na sa makatoon sa salakaw roo (siksa’) na da’ a kaphannditan iyan a rowar sa ginawa niyan. Pianothol skaniyan o Muslim.

So Mianothol ko Hadīth:

Miaaloy so salsila o Abu Darr sii ko Hadith a 18 na pangndod ka on

Osayan:

Piayag ankanan a Hadith a mataan a so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na ga’os a phapaar ko langowan taman. Piakitokawan iyan ko manosiya a inisapar iyan so kapanalimbot a go kapanakoto o ba iran oto sowaa ka so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) i lbi lawan a ga’os a lbi lawan a mabagr na inipagawa’ iyan sii ko ginawa niyan so kapanalimbot na miapatot ko oripn iyan a skaniyan i patot a phakawatan sa nkoto a kapanalimbot a go kapanganiaya. Piakisabotan ankanan a Hadith so kala’ o kadato’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a da dn a gaga o manosiya o ba adn a malbat iyan on odi na kaomanan iyan sii ko dowa a btad iyan a kapangongonotan a go kasopak sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).

So Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a Kadnan o langowan a adn na ropaan iyan so kapangalimo’ sa piayag iyan a so gagaw niyan a go so limo’ iyan na kiaonaan iyan so rarangit iyan. Sabap roo na di khada’i sa panginam so manosiya a baradosa sa ba niyan di khaparoli so limo’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) amay ka manawbat skaniyan ko manga dosa niyan sa mananangoran sii ko Allah(سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa tonayin iyan so manga simba niyan ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa tarotop. Piayag pn o Hadith a so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na lbi lawan a Baralimo’ na patoray a kabaloy o oripn iyan a oripn a malimo’ sa ikapdi’ iyan so manga taw a kadodo’anan a go mrmr sii ko manga kaoyagan, sa so kambgay niyan sa tabang ko salakaw ron na sabap oto ko onot iyan ko sogo’an o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa kapagogopi ko makapagoongaya’ ka mataan a so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na ipag’tad iyan on so pizoson a manga pipiya a balas iyan sa alongan a maori.

HADITH 25

عَنْ أَبِي ذَرٍّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَيْضًا،

"أَنَّ نَاسًا مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَالُوا لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم يَا رَسُولَ اللَّهِ ذَهَبَ أَهْلُ الدُّثُورِ بِاْلأُجُورِ؛ يُصَلُّونَ كَمَا نُصَلِّي، وَيَصُومُونَ كَمَا نَصُومُ، وَيَتَصَدَّقُونَ بِفُضُولِ أَمْوَالِهِمْ. قَالَ: أَوَلَيْسَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ مَا تَصَّدَّقُونَ؟ إنَّ بِكُلِّ تَسْبِيحَةٍ صَدَقَةً، وَكُلِّ تَكْبِيرَةٍ صَدَقَةً، وَكُلِّ تَحْمِيدَةٍ صَدَقَةً، وَكُلِّ تَهْلِيلَةٍ صَدَقَةً، وَأَمْرٌ بِمَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ، وَنَهْيٌ عَنْ مُنْكَرٍ صَدَقَةٌ، وَفِي بُضْعِ أَحَدِكُمْ صَدَقَةٌ. قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ أَيَأْتِي أَحَدُنَا شَهْوَتَهُ وَيَكُونُ لَهُ فِيهَا أَجْرٌ؟ قَالَ: أَرَأَيْتُمْ لَوْ وَضَعَهَا فِي حَرَامٍ أَكَانَ عَلَيْهِ وِزْرٌ؟ فَكَذَلِكَ إذَا وَضَعَهَا فِي الْحَلاَلِ، كَانَ لَهُ أَجْرٌ".

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Darr a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a adn a manga taw a pd ko manga sahãbah o Rasûlullãh (ﷺ) a pitharo’ iran ko Nabî (ﷺ) a: Hay Rasûlallãh (ﷺ) miabisa dn o manga kasawa so manga balas sa gii siran zasambayang sa datar o gii ami kazambayang, a go gii siran phowasa sa datar o gii ami kaphowasa, a go gii siran ndidiakat zasadka ko manga lawan ko manga tamok iran. Na pitharo’ iyan a: Ba di so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na inadnan kano niyan sa mipzadka niyo, mataan a adn a bagi’an iyo ko oman i tasbih (sub’hãnallãhi) a sadka, go oman i takbîr (Allãhu Abar) a sadka, go oman i tahmîd (al Hamdulillãh) a sadka, go oman i tahlîl (lã ilãha Illallãh) a sadka, so kasogo’ sa mapiya na sadka, na so kasapar sa marata’ na sadka, go sii ko kalawasi o isa rakno ko karoma niyan na sadka, na pitharo’ iran a: Hay Rasûlallãh (ﷺ) sii ko kitalingo-maan o isa rkami ko kabaya’ iyan sa kaproyoda’ na adn a balas iyan on!? na pitharo’ iyan a: Antonaa i mapipikir iyo a opama o tanaan iyan sii sa harãm na adn a dosa niyan on, na datar oto a o btadn iyan sii ko halãl na maadn oto a adn a balas iyan on.

So Mianothol ko Hadīth:

Miaaloy so salsila Abu Darr sii ko Hadith a 18 na pangndod ka on.

Osayan:

Piayag ankanan a Hadith a so dowa kadinis (soson) a manga Muslim a so kawasa a go so mrmr na iniphanon o manga pobri kiran so kiaona o manga kawasa kiran sii ko manga simba, sa pphagorad siran ko manga amal a makaplalagid siran on, ogaid na kaoonaan siran o manga kawasa ko kabgay sa zakat a go sadaqah ka kagiya da’ a rk iran roo ka manga mrmr siran.

Sabap roo na piayag kiran o Rasulullah (ﷺ) so pizoson a manga galbk a khikowa ko manga balas a manga ala’ a pd roo so phizoson a manga tasbih a so kapphodiya ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko oriyan o katonaya ko manga onayan a simba a so lima rokon o Islam. Inaloy pn o Nabi (ﷺ) a so kalawasi o mama ko karoma niyan na pd oto sa sadaqah, na iniiza’ iran on sa bontal a katankd (taqrir) a apiya bs so kalawasi ko karoma na mala’ a balas on, na piayag kiran o Rasulullah (ﷺ) sa miokit sa kataks a ba di opama ka btadn iran ankoto a galbk sii ko di ran karoma a babay na adn mambo’ a dosa on, na datar oto a so kitanaan on sii ko halal na adn mambo’ a balas on a mapiya.

HADITH 26

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "كُلُّ سُلاَمَى مِنْ النَّاسِ عَلَيْهِ صَدَقَةٌ، كُلَّ يَوْمٍ تَطْلُعُ فِيهِ الشَّمْسُ تَعْدِلُ بَيْنَ اثْنَيْنِ صَدَقَةٌ، وَتُعِينُ الرَّجُلَ فِي دَابَّتِهِ فَتَحْمِلُهُ عَلَيْهَا أَوْ تَرْفَعُ لَهُ عَلَيْهَا مَتَاعَهُ صَدَقَةٌ، وَالْكَلِمَةُ الطَّيِّبَةُ صَدَقَةٌ، وَبِكُلِّ خُطْوَةٍ تَمْشِيهَا إلَى الصَّلاَةِ صَدَقَةٌ، وَتُمِيطُ اْلأَذَى عَنْ الطَّرِيقِ صَدَقَةٌ".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Hurayrah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Oman i zooran o anggawta’ o lawas o manosiya na adn a patoray ron a sadka niyan on, oman i gawii a pzbang on so alongan a gii nka pakapaginontolaan a dowa kataw na sadka, go so katabangi nka ko mama sii ko ayam iyan sa ogopan ka on romoran, odi na iporo’ oka on a iggama’ iyan na sadka, so katharo’ a soti na sadka, go langowan a lakadan ka a iphlalakaw nka sii ko sambayang na sadka, go so kaoginasi nka ko lalan sa mada’ on so ringasa’ na sadka. Pianothol skaniyan o al Bukhãrī a go so Muslim.

So mianothol ko Hadith:

Miaaloy so salsila o Abu Hurayrah sii ko Hadith a 9 na pangndod ka on.

Osayan:

Piayag ankanan a Hadith so kadakl o manga galbk a khakowaan o manosiya sa mapiya ko kaoyagoyag iyan. So kapzagad o dawndaw a go so gagawii na dowa oto a masa a pkhatanglan ko galbk o manosiya, ka da’ a galbk inonta a adn a itataglay ron a masa niyan a ron kitana’. Sa pamakoti o manosiya a kaosara niyan sanka’i a manga zoosooran o lawas iyan sa palaya makanggalbk sa mapiya ko kazagad on o masa ka so masa na anda i kaipos iyan na di dn khasoy pharoman ka oman i gawii a pkhaipos na salakaw dn oto sii ko gawii a phakasalono’ sabap sa so doniya na pphalalagoy ko lalan iyan na oman saprk mata na maalin so btad iyan ko kaphlalalakaw niyan sa kapphangadap iyan sii ko Kadnan iyan sa taman sa maoma so masa a tharg ko lalakaw niyan sa miaoma so bankit o doniya.

Giyanka’i a manga zoosooran o lawas o manosiya a aya diyanka iyan na tlo gatos a go nm polo’ a zooran na palaya dn anan makapnggalbk sa simba niyan sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) amay ka so manosiya na katawan iyan anka’i a manga simba sa tialasay o Hadith so manga sosonan ankanan a manga galbk a khakowaan sa balas.

HADITH 27

عَنْ النَّوَّاسِ بْنِ سَمْعَانَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

"الْبِرُّ حُسْنُ الْخُلُقِ، وَالْإِثْمُ مَا حَاكَ فِي صَدْرِك، وَكَرِهْت أَنْ يَطَّلِعَ عَلَيْهِ النَّاسُ"

رَوَاهُ مُسْلِمٌ [رَوَاهُ مُسْلِمٌ].

وَعَنْ وَابِصَةَ بْنِ مَعْبَدٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: أَتَيْت رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم فَقَالَ: "جِئْتَ تَسْأَلُ عَنْ الْبِرِّ؟ قُلْت: نَعَمْ. فقَالَ: استفت قلبك، الْبِرُّ مَا اطْمَأَنَّتْ إلَيْهِ النَّفْسُ، وَاطْمَأَنَّ إلَيْهِ الْقَلْبُ، وَالْإِثْمُ مَا حَاكَ فِي النَّفْسِ وَتَرَدَّدَ فِي الصَّدْرِ، وَإِنْ أَفْتَاك النَّاسُ وَأَفْتَوْك" .

حَدِيثٌ حَسَنٌ، رَوَيْنَاهُ في مُسْنَدَي الْإِمَامَيْنِ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ [رقم:4/227]، وَالدَّارِمِيّ [2/246] بِإِسْنَادٍ حَسَنٍ.

Phoon ko an Nawãs bin Sam’ãn a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a phoon ko Nabî (ﷺ) a pitharo’ iyan a: So mapiya (al Birr) na skaniyan so kapiya o parangay, na so dosa na so minititik sa ginawa nka a inikago-wad ka o ba masima’ o manga taw. Pianothol skaniyan o Muslim.

Go phoon ko Wãbisah bin Ma’bad a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Miakaoma ko ko Rasûlullãh (ﷺ) na pitharo’ iyan a: Miakaoma ka sa ipagiza’ aka so mapiya, na pitharo’ akn a: Oway. na pitharo’ iyan a: Iza’ inka so poso’ oka, so mapiya (al Birr) na skaniyan so mithakna’ on so ginawa, a go mithakna’ on so poso’, na so dosa na so minititik ko ginawa, a go mikhasokasoy ko rarb (pamikiran) apiya pn inifta rka o manga taw sa piakay ran rka (na giyoto) na dosa dn. Hadith oto mapiya a pianothol ami skaniyan sii ko dowa a Musnad o dowa a Imam a so Ahmad a go so ad Dãrimî sa sanday a mapiya.

So mianothol ko Hadith:

Da ko pn matoon so salsila niyan sii ko manga kitab.

Osayan:

Piayag ankanan a Hadith a mataan a so ginawa a mapiya a soti na khabaloy a panaks a go padoman sii ko halal sabap sa inadn skaniyan a misasarta’ sii ko waraan iyan so kapangintohan sabap ko kapasadan iran a go so Kadnan iyan a mataan a so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na aya niyan Kandnan sii oto minitana’ ko doniya a kolpong ko masa a da pn kaadn o manosiya.

Sa aya inibgay o Hadith a taks ko kapiya o galbk a go so karata’ iyan na so di ron kikayaan o taw opama o giyankoto a galbk iyan na katokawan sa mabokakay ko manga taw sa mapayag. Sa giyankoto a galbk iyan na halal a mapiya, amay pman ka ikaya’ iyan o ba katokawi o manga taw odi’ na mizanka’ on so poso’ iyan sa mikhasokasoy ko rarb iyan ankoto a sankaan iyan on na so galbk na haram sa pakawatani niyan mapiya pn pitharo’ on o manga taw a giyoto na galbk a mapapakay.

So manga gona a khazabot ko Hadith:

1. So kapakallbi o kapiya o parangay a palaya dn oto pinggalbk o Rasulullah (ﷺ).
2. Aya timbangan o dosa na so kakhasokasoy niyan ko pamikiran o taw sa di ron thakna’ so poso’ iyan.
3. So mu’min na ipkhagowad iyan o ba so galbk iyan a marata’ na mapayag sii ko manga taw, so pman so darowaka’ na di niyan ikhaya’ a kapkhapayag o manga dosa niyan sii ko manga taw a go ipphagambog iyan oto sii ko sabaad a manga masa.
4. So kabagr o piratas o Nabi (ﷺ) a miaantok iyan a aya minioma o Wabisah na so kipagizaan iyan ko Mapiya.
5. So ginawa a thatana’ sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na khabaloy a panaks a go timbangan ko katokawi ko halal a go so haram.
6. Patoray ko taw a sarigan iyan so ginawa niyan a di niyan sanaan so salakaw ron a taw ko kambtadi sa kokoman ko btad iyan, amay ka so taw a pagizaan iyan na kna’ o ba ulama a kominal ko btad o halal a go so haram sii ko Islam.
7. Amay ka so taw na misampay ko pankat a ijtihad a khapakay a mamimikiran ko manga kokoman o Islam sabap ko kiatimo’a niyan ko manga kata’o niyan na di ron paliyogat so kaonoti niyan ko kpit o salakaw ron ko kasaromag iyan ko manga kokoman o Islam.

HADITH 28

عَنْ أَبِي نَجِيحٍ الْعِرْبَاضِ بْنِ سَارِيَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

"وَعَظَنَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم مَوْعِظَةً وَجِلَتْ مِنْهَا الْقُلُوبُ، وَذَرَفَتْ مِنْهَا الْعُيُونُ، فَقُلْنَا: يَا رَسُولَ اللَّهِ! كَأَنَّهَا مَوْعِظَةُ مُوَدِّعٍ فَأَوْصِنَا، قَالَ: أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ، وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَةِ وَإِنْ تَأَمَّرَ عَلَيْكُمْ عَبْدٌ، فَإِنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ فَسَيَرَى اخْتِلاَفًا كَثِيرًا، فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ الْمَهْدِيينَ، عَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ، وَإِيَّاكُمْ وَمُحْدَثَاتِ اْلأُمُورِ؛ فَإِنَّ كُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ".

[رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ] وَاَلتِّرْمِذِيُّ [رقم:266] وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.

Phoon ko Abû Najîh a so al Irbãdh bin Sãriyah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Piango-siyatan kami o Rasûlullãh (ﷺ) sa wasiyat a mialk on so manga poso’ a go miakagoraok on so manga mata, sa pitharo’ ami a: Hay Rasûlallãh (ﷺ) datar o ba skaniyan na osiyat a phagodas, sa pando’i kami nka, na pitharo’ iyan a: Ipagosiyat akn rkano so kalk ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a Maporo’ a go Mala’ (a go ipagosiyat akn rkano) so kapamamakin’g a go kapangongonotan apiya pn pindato’an kano a oripn (na pangongo-notan kano ko manga pando’an iyan), ka mataan a sa taw a maoyag rkano sa mathay a masa (mambo-way) na tankd a phakailay dn sa kazopasopak a madakl (a khisogat ko Ummah o Mohammad), na paliyogat rkano so kakpiti niyo ko inokitan akn (sunnah ko) a go so inokitan o manga khalifah a miangatotoro’ (so sunnah o pat kataw a khalifah), sa kkhbn iyo ron so manga bagang iyo (ko kakhpiti ron sa o ba kano ron mapokas) na pananggila’i niyo so pimbabago a manga btad (sii ko agama so bid’ah) ka mataan a langowan a pimbago (sii ko agama) na kadadag. Pianothol skaniyan o Abû Dãûd a go so at Tirmidî, go pitharo’ iyan a: Hadith oto a mapiya a sahîh

So mianothol ko Hadith:

Da ko pn matoon so salsila niyan sii ko manga kitab.

Osayan:

Piayag ankanan a Hadith a mataan a sii ko oriyan o masa o Rasulullah (ﷺ) na adn a khaadn a kapzosopaka’ sii ko Ummat iyan, sa khaadn so kakhasagomparak o manga tindg a go so panarima’ o manga taw. Sa inipamando’ iyan ko Ummat iyan a amay ka makaoma so datar oto a masa a go btad na paliyogat kiran a kapanarig iran sii ko kitab o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), sa aya kdgn iran a okit na so inokitan o Rasulullah (ﷺ) a go so manga sahabat iyan a miangatotoro’.

Go piakipananggilaan o Hadith so kambabago sii ko paratiaya ko Islam (aqidah) sabap sa skaniyan na btad a aya kapnggalbka on na magokit sa kapangongonotan a tarotop a di ron pagosarn so akal sa ba sana’i sa mapokas so taw sii ko gonana’o Qur’an a go so Sunnah. Sa langowan a pimbago a pianarankoni sii ko btad o agama a so di phagalin a tatap sii ko btad iyan, na skaniyan na pimbaas (bid’ah) a pkhararangitan o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go di niyan tharimaan.

So manga sabot a khakowa sii ko Hadith:

1. So anogon o Nabi (ﷺ) sii ko kapphamando’i niyan ko manga sahabat iyan.
2. So manosiya a magodas sa ngganatan iyan so manga pagariya iyan na madait on a kaosiyati niyan kiran a khabaloy a miphanadntadm iran, a go bgan iyan siran sa osiyat a maotl ka kagiya so osiyat ko masa a kapagodas na di khalipatan a mangngsb ko darm o manosiya.
3. Aya ipagosiyat ko taw na so kikalkn iyan ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sabap ko katharo’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Go sabnar a iniwasiyat ami ko siran oto a inibgay kiran so kitab ko miaonaan iyo a go skano (a ummat o Mohammad) a kalkn iyo so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) (an Nisa 131).
4. So kiwasiyatn ko kapangongonotan sii ko manga olowan o manga Muslim, sabap sa inisogo’ oto o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko katharo’ iyan ko Surah an Nisa a ayat a 59.
5. Tiankd o Hadith a langowan a pimbago sii ko agama Islam ko sagintas on a tatap a di tharima’ sa kaalin na skaniyan na bid’ah a marata’. Sa da’ a bid’ah a mapiya ka palaya dn marata’ so ptharo’on a bid’ah sabap ko katharo’ o Nabi (ﷺ) a: Langowan a pimbago ko agama na skaniyan na bid’ah a kadadag a langowan a kadadag na sii khaolog ko naraka..

HADITH 29

عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

قُلْت يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَخْبِرْنِي بِعَمَلٍ يُدْخِلُنِي الْجَنَّةَ وَيُبَاعِدْنِي مِنْ النَّارِ، قَالَ: "لَقَدْ سَأَلْت عَنْ عَظِيمٍ، وَإِنَّهُ لَيَسِيرٌ عَلَى مَنْ يَسَّرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ: تَعْبُدُ اللَّهَ لاَ تُشْرِكْ بِهِ شَيْئًا، وَتُقِيمُ الصَّلاَةَ، وَتُؤْتِي الزَّكَاةَ، وَتَصُومُ رَمَضَانَ، وَتَحُجُّ الْبَيْتَ، ثُمَّ قَالَ: أَلاَ أَدُلُّك عَلَى أَبْوَابِ الْخَيْرِ؟ الصَّوْمُ جُنَّةٌ، وَالصَّدَقَةُ تُطْفِئُ الْخَطِيئَةَ كَمَا يُطْفِئُ الْمَاءُ النَّارَ، وَصَلَاةُ الرَّجُلِ فِي جَوْفِ اللَّيْلِ، ثُمَّ تَلاَ: " تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ " حَتَّى بَلَغَ "يَعْمَلُونَ"،[ 32 سورة السجدة / الأيتان : 16 و 17 ] ثُمَّ قَالَ: أَلاَ أُخْبِرُك بِرَأْسِ اْلأَمْرِ وَعَمُودِهِ وَذُرْوَةِ سَنَامِهِ؟ قُلْت: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ: رَأْسُ اْلأَمْرِ اْلإِسْلاَمُ، وَعَمُودُهُ الصَّلَاةُ، وَذُرْوَةُ سَنَامِهِ الْجِهَادُ، ثُمَّ قَالَ: أَلاَ أُخْبِرُك بِمَلاَكِ ذَلِكَ كُلِّهِ؟ فقُلْت: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ ! فَأَخَذَ بِلِسَانِهِ وَقَالَ: كُفَّ عَلَيْك هَذَا. قُلْت: يَا نَبِيَّ اللَّهِ وَإِنَّا لَمُؤَاخَذُونَ بِمَا نَتَكَلَّمُ بِهِ؟ فَقَالَ: ثَكِلَتْك أُمُّك وَهَلْ يَكُبُّ النَّاسَ عَلَى وُجُوهِهِمْ -أَوْ قَالَ عَلَى مَنَاخِرِهِمْ- إلاَّ حَصَائِدُ أَلْسِنَتِهِمْ؟!" .

رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ [رقم:2616] وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.

Phoon ko Mu’ãd bin Jabal a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ akn a: Hay Rasûlallãh (ﷺ) panothol anka rakn i galbk a khisold ako niyan ko sorga’ a go khiawat ako niyan ko naraka’. Na pitharo’ iyan a: Sabnar a miniza’ ka sa isa a mala’ a btad, go mataan a skaniyan na malbod ko taw a libod on o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى): Zimbaan ka so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa di nka iphanakoto sa mlk bo’ a nganin, go phakatindgn ka so sambayang, go imbgay nka so zakat, a go pphowasaan ka so Ramadhãn, a go mnayik ka sa Baytullãh. Oriyan iyan na pitharo’ iyan a: Ba ko rka thoro’on so manga pinto’ o mapiya? so powasa na rnding (ko siksa’ ko naraka), na so zakat (sadka) na pkhapadng iyan so dosa sa datar o kapkhapdnga o ig ko apoy, go so sambayang o mama sii ko look o gagawii, oriyan iyan na biatiya’ iyan so katharo’ o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Mabblag so manga kilid iran sa maaawat sii ko manga igaan iran (sa gii ran kapanambayang sa tahajjud) sa taman ko katharo’ iyan a: Gii siran nggalbk. Oriyan oto na pitharo’ iyan a: Ba ko rka phanothola so olo o btad a go so pola’os iyan a go so pondiyong o poro’ iyan? na pitharo’ akn a: Ombs hay Rasûlallãh (ﷺ), na pitharo’ iyan a: Aya olo a btad na so Islam, na aya pola’os iyan na so sambayang, na aya pondiyong iyan na so jihãd sa lalan ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Oriyan oto na pitharo’ iyan a: Ba ko rka phano-thola so makapapaar roo langon? na pitharo’ akn a: Ombs hay Rasûlallãh (ﷺ), na kiaptan iyan a dila’ iyan (so dila’ o Nabî) sa pitharo’ iyan a: Gnggn anka ini sii rka, na pitharo’ akn a: Hay Nabî o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), ba kami ziksaa sa sabap ko giimatharo’ o manga dila’ ami? na pitharo’ iyan a: Miarapas ka i ina’ aka, ba so kakhiponsad o manga paras o manga taw sii ko naraka’, odi na pitharo’ iyan a: “sii ko manga ngirong iran” a rowar ko miapragon o manga dila’ iran (miatharo’ o manga ngari’ iran). Pianothol skaniyan o at Tirmidî, go pitharo’ iyan a hadith oto a mapiya a sahîh.

So Mianothol ko Hadith:

Skaniyan so Mu’ād bin Jabal, a so Abū Abdirrahmān a so Mu’ād bin Jabal al Ansārī al Khazrajī, isa ko manga taw a miakamasa sa al Aqabah a pd o manga Ansār, miakamasa ko kiathidawa’ sa Badr a go so salakaw ron a manga kathidawa’. Siogo’ skaniyan o Nabī (ﷺ) sii sa al Yaman a kali a phangokom roo a go goro a phangnda’o, sa piakinggalbk iyan on so kapanimo’a ko manga zakat roo. Miaadn skaniyan a pd ko manga ala’ ko manga sahābah a go manga ulama iran, Piakangalbk skaniyan o Umar sii sa Shãm ko oriyan o Abu Ubaydah, na miawafat skaniyan ko sakit a Tāūn a Amwās, ko ragon a 18 go miatharo’ a 17 ko Hijriyyah a aya omor iyan na 38 ragon

Osayan:

So Sorga’ (al Jannah) na skaniyan so ingd a piagiyasa’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a khasoldan o manga oripn iyan a miamanaggila ko manga dosa, a kadadalman sa nganin a da’ a miakailay ron a mata’ a go da’ a miakan’g on a tangila, a go da mititik sa poso’ a manosiya. Bithowan sa al Jannah ka kagiya marimpoong so manga kayo niyan a makasa-saibarat sa asinda a marimpoong i manga kayo a pphamanoga’ so manga lawasaig ko atag o manga kayo niyan. Patot a kasabotan a so phagalowin o manga ayat ko Qur’an oman iyan iropa so sorga’ a skaniyan na asinda’ a pphamangondas so manga lawasaig ko kababaan iyan odi na atag iyan, na aya bantak roo na pphamanoga’ so manga lawasaig on sii ko atag o manga kayo niyan, sa ibobowang o ayat o ba pkhaaloy so mang kayo niyan sa piakapamantk iyan a sii ko kababaan iyan, maana a sii ko atag o manga kayo niyan na ron pphamanoga’ so manga lawasaig iyan sa datar o asinda ko doniya a so lawasaig na sii pthoga’ ko atag o manga kayo.

So naraka na skaniyan so ingd a inipagtad o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko manga kafir a kadadalman sa phizoson a manga siksa’ a mabasng a so miaaloy so ropaan iyan ko sabaad a manga hadith o Rasulullah (ﷺ). Sa inaloy o Hadith a so Mu’ad bin Jabal na iniiza’ iyan ko Nabi (ﷺ) o antonaa i amal a khisold iyan skaniyan ko Sorga’ a go khiawat iyan ko naraka sabap sa kagiya aya simalaw o mu’min na so kapakasold iyan ko sorga’ ka kagiya aya tampata’ o limo’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na so sorga’, na aya mala’ a phalagoyan o mu’min na so naraka’ ka kagiya aya kadadalman ko rarangit o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a katatago’an sa phizoson a siksa’. Sabap roo na madait a khiizaan on o Mu’ad sii ko Rasulullah (ﷺ).

So kapakasold ko sorga’ i pithamanan a kapakaapas a go kapagontong. Pitharo’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Na sa taw a pokasn ko siksa’ ko naraka a go isold skaniyan sii ko sorga’ na sabnar a miagontong, da’ so kaoyagoyag ko doniya inonta a kasawit a ikmat. (Ali Imran 185)

So miaaloy ko Hadith a datar o sinta’ a so: “Miarapas ka o ina aka” na kna’ o ba aya bantak roo o Nabi(ﷺ) na so maana niyan a datar o sinta’, aya mataan a bantak roo na so kaphakisaboti niyan sa patot a sabotn o pphamakin’g so bantak ko ptharo’on o giitharo’ a patot a tago’on sa ginawa o taw.

So manga gona a khasabot sankanan a Hadith:

1. So siyap o manga sahabah ko manga galbk a khisold iyan siran sii ko sorga’ a go khiawat iyan siran phoon ko naraka’.
2. So kiatankd o kaaadn o Sorga’ a go so Naraka’ a tatap siran a dowa sa dayon sa dayon.
3. So kiapayag o pakaiza o Mu’ad a skaniyan na btad a mala’ ko kiatharo’a on o Nabi (ﷺ) sa: Mataan a miniza’ ka sa nganin a mala’.
4. Piayag akanan a hadith a aya btad a mala’ a pnggalbkn o mu’min na so kapakaisaisaa ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa ibantak on so langowan a simba a manga ala’ a so miangaaloy ko hadith a pd ko manga rokon o Islam.
5. So kiapakaonaa ko zakat san ko powasa sabap ko gona niyan a rabray ko manga kawasa a go so mana mrmr.
6. So kiapakaonaa ko powasa san ko hajji ka kagiya giimakhaso-kasoy oman ragon a sopak ko hajji a makaisaisa ko tnday o omor o miaratiaya.
7. Mataan a so powasa na rnding a phagrnn iyan ko barapowasa so kanggalbk sa marata’, na sii ko alongan a qiyamat na kharnding iyan so barapowasa ko siksa’ ko naraka.
8. So kiapakisaboti niyan ko kala’ i gona o kabgay sa sadaqah ko oriyan o katonaya ko zakat o tamok.
9. So kapanambayang ko gagawii na khapadng iyan so dosa sa datar o kapkhapadnga o ig ko apoy.
10. Piakisabotan o hadith a so btad o kibabatog na adn a olo niyan a go adn a pola’os iyan, a go adn a pondiyong iyan, sa aya olo o btad na so Islam, na aya pola’os iyan na so sambayang, na aya pondiyong iyan na so jihad. Sa patot a sabotn o mu’min so thitho a kamataani ko jihad ka kagiya salakaw a kiasabota on o sabaad a Muslim sa masa ini, a aya bo’ a katawi ran ko jihad na kabono’ sa taw. Giya panarima iran anan na tankd a ribat, ka so jihad na tanto a madakl a soson iyan a go bontal iyan a giimagalinalin ko kapzagad o manga masa a pphagintawan o Muslim sii sa doniya.
11. So kiapakisaboti o hadith sa mataan a aya piakalklk a anggawta o lawas na so dila’ ka kagiya kasankapan ko katharo’ na aya kapkhiponsad o taw ko naraka’ na sabap ko manga katharo’ iyan a manga rarat’ a datar o kapamokhag, kazoroyan, kapama-ganta’, sa paliyogat ko mu’min a masiyap iyan so dila’ iyan sa di tharo’ sa marata’ ko langowan a soson iyan.
12. So kapangnda’o na adn oto a magokit sa pakaiza’ odi na ko’at a phakiilay ko taw a phagnda’on, ka datar o kiakapti o Nabî (ﷺ) ko dila’ iyan sa pitharo’ iyan ko Mu’ad a: Gnggn anka ini!.

HADITH 30

عَنْ أَبِي ثَعْلَبَةَ الْخُشَنِيِّ جُرْثُومِ بن نَاشِر رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَال:

"إنَّ اللَّهَ تَعَالَى فَرَضَ فَرَائِضَ فَلاَ تُضَيِّعُوهَا، وَحَدَّ حُدُودًا فَلاَ تَعْتَدُوهَا، وَحَرَّمَ أَشْيَاءَ فَلاَ تَنْتَهِكُوهَا، وَسَكَتَ عَنْ أَشْيَاءَ رَحْمَةً لَكُمْ غَيْرَ نِسْيَانٍ فَلاَ تَبْحَثُوا عَنْهَا".

حَدِيثٌ حَسَنٌ، رَوَاهُ الدَّارَقُطْنِيّ ْ"في سننه" [4/184]، وَغَيْرُهُ.

Phoon ko Abû Tha’labah al Khushanî a so Jurthûm bin Nãshir a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a phoon ko Rasûlullãh a pitharo’ iyan a: Mataan a so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na mialiyogat sa manga paliyogat na di niyo siran pagilanga, go mitad sa manga tamana’ na di niyo siran plampasi, go homiaram sa manga shayi na di niyo siran pkholokhogn, a go tomirn sa manga shayi sa limo’ iyan rkano sa da niyan kalipati na di niyo siran phangokaya. Hadith a mapiya a pianothol skaniyan o ad Dãraqutnî a go so salakaw ron.

So mianothol ko Hadith:

Abū Tha’labah al Khushanī, ibabangnsa so ngaran iyan a Khushanī sii ko Khushayn bin an Namir a pd ko bangnsa a Qudhā’ah, a aya ngaran iyan na so Jurhum bin Nāshib, na lomiankap so garar iyan a di so ngaran iyan, iniphasada’ iyan so Nabī (ﷺ) sii ko kiaphasada’ a ar Ridhwān (giyoto so katatago’ iran sa al Hudaybiyyah a miatharo’ a miabono’ so Utman a sogo’ o Nabī (ﷺ) ko manga Quraysh na miphapasada’ so manga Muslim sa palaya siran dn makipthidawa’ ko Quryash sa masosoat siran), bigan skaniyan sa kipantag ko taban sa Khaybar, na siogo’ skaniyan o Nabī (ﷺ) ko pagtaw niyan na miagislam siran. Miagingd skaniyan sa Shām, a go miawafat on ko ragon a 75 ko Hijriyyah, go miatharo’ so salakaw roo.

Osayan:

Piayag o Hadith a mataan a so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na mitad sa manga paliyogat sa inisapar iyan so kailanga on sa di nggalbkn. Pd sankoto a manga paliyogat so: Sambayang a paralo a lima, so kabgay za zakat, so kaphowasa, so hajji, so kaonoti ko mbala’ a loks, so kikoyaptn ko madazg a lolot, a go so salakaw roo.

So kinisaparn o hadith ko kailanga ko manga paralo na aya maana oto na: Di niyo phanalipndaan so katonaya on sa adn oto a ibagak iyo, odi na indaraynon iyo odi na korangan iyo so manga rokon iyan sa di matonay sa tarotop.

So kiabtad iyan sa manga tamana’ na so: Mitad sa manga wajib a galbk a go inibtad iyan so manga tamana’ iyan a magokit ko manga sarat iyan a go so manga sankot iyan a patot a masiyap oto ko kathonaya sa nkoto a wajib a pnggalbkn.

So kiasapar iyan sa oba niyo pamaba’i ankoto a manga wajib na aya maana oto na oba niyo lawanga sa plampasan iyo sabap ko kiasogoka niyo ron sa pinggalbk iyo so haram a isasasapr o Islam so kanggalbka on.

Homiram so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa manga shayi na oba niyo mbalogon, oba niyo kholokhogn sa nggalbkn iyo so isasapar. Sa aya isasapar a manga ala’ sii ko Islam na siran so: Kapanakoto, so kasopaka ko mbla’ a loks, so kapamono’ sa da’ a kabnar on, so kainom sa pakabrg, so kapama-n’khaw, a go so salakaw san a manga galbk a marata’.

So pitharo’ iyan a oba niyo kholokhogn na aya maana oto na: Oba niyo sogoka sa nggalbkn iyo so haram a isasapar.

So pd a miasabot ko Hadith:

• Di khapakay ko manosiya o ba niyan pamaba’i so manga tamana’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa sogokn iyan, sa aya manga sapak oto na katii: Di khapakay so kapakasobraa ko kasimbaa ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a miakaliyo ko manga tamana’ iyan.
• So kinisaparn ko kasogoka ko langowan a isasapar a haram. So isasapar a haram na dowa bagi’: (1) so manga ala’ a dosa (kaba’ir) (2) a go so maroni a dosa (saga’ir). So manga ala’ a dosa na di khasapngan (di khalowa’) odi nggolalan ko kathawbat sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Na so maroni a dosa na khasapngan skaniyan o sambayang, hajji, a go so kapamangni sii ko Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa mananankopan on so oripn a miakandosa.
• So nganin a da skaniyan aloya o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko kokoman iyan na skaniyan na rila’ iyan, amay ka karimbotan tano ko kokoman o shayi o skaniyan na wajib antaa ka di’, sa da tano makatoon sa kokoman iyan sii ko kawawawjib na skaniyan na pd ko inirila’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Datar oto so btad o haram amay ka zanka’ tano ron na go da’ tano makatoon sa dalil a mapayag ko kahaharam iyan na skaniyan na rila’ o Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
• Piakisabotan o Hadith a so Allah (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na di phakalipat, sa makatotoro’ oto sii ko katatarotop o kata’o niyan ko kalangowan o shayi.
• Piakisabotan o Nabi (ﷺ) a di ndait sii ko kapakaiza inonta sii ko nganin a mapangingindaw so kokoman iyan sii ko Islam, sa sii oto ko masa o Nabi (ﷺ), ka kagiya giya masa niyan oto na masa a kabtad sa pangitaban a go bitikan, na ikhawan o ba makadakl so manga pakaiza’ sa so da mawajib a nganin na ba dn miawajib sabap ko kialalayon o kiphagizaan on ko Nabi (ﷺ), go datar oto so haram, a amay ka makadakl so pakaiza’ on na ba dn khaharam so nganin a mapapakay.

HADITH 31

عَنْ أَبِي الْعَبَّاسِ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِيّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

جَاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّه‍ ! دُلَّنِي عَلَى عَمَلٍ إذَا عَمِلْتُهُ أَحَبَّنِي اللَّهُ وَأَحَبَّنِي النَّاسُ؛ فَقَالَ: "ازْهَدْ فِي الدُّنْيَا يُحِبُّك اللَّهُ، وَازْهَدْ فِيمَا عِنْدَ النَّاسِ يُحِبُّك النَّاسُ ".

حديث حسن، رَوَاهُ ابْنُ مَاجَهْ [رقم:4102]، وَغَيْرُهُ بِأَسَانِيدَ حَسَنَةٍ.

Phoon ko Abû al Abbãs a so Sahl bin Sa’d as Sãidì a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Miakaoma a sakataw a mama sii ko Nabi (ﷺ) na pitharo’ iyan a: Hay Rasûlallãh (ﷺ) toro’i ako nka sa galbk a amay ka nggalbkn akn skaniyan na kababayaan ako o Allãh a go kababayaan ako o manga taw, na pitharo’ iyan a: Tawarang anka so doniya (so kasawit a go kanga-yagomaya’ on) ka kababayaan ka o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), a go tawarang anka so (tamok) a makokowa o manga taw ka kababayaan ka o manga taw. Hadith a mapiya, pianothol skaniyan o Ibn Mãjah a go so salakaw ron sa manga sanday a mapiya.

So mianothol ko Hadith:

Da ko pn matoon so salsila niyan sii ko manga kitab.

Osayan:

Piayag ankanan a hadith so bandingan ko zuhd a skaniyan so kaawasi ko ginawa ko baya’ iyan ko isa a nganin sa pntag ko ginawa niyan, sa aya kiatawaranga niyan on na panontot iyan ko kasoso’at o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a Kadnan iyan. So zuhd na miphapantag iyan so kabaya’ o ginawa, sa aya kakhaadn o zuhd na so karna ko kaonoti ko baya’ a ginawa, sa so langowan a zawitan ko doniya a khagawi’ iyan so taw sii ko kasopaka ko kabaya’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na patot a tawarangn sa gikasan so ginawa a go kompnn so kabaya’ iyan ka giyoto i kakhaadn o zuhd. Opama ka so taw na kawasa na balowin iyan so kakawasaan iyan a lalan iyan sii ko alongan a maori a nggolalan sa kabgay sa zakat a go sadka ko manga mrmr, sa di skaniyan mipaar o kakawasaan iyan sa skaniyan i makapaar on sa mabaloy a khadam iyan sii ko mapiya. Aya pamotosan o maana o zuhd na so kibagakn o taw ko nganin a makokowa niyan odi na khowaan iyan a di ron phakanggay a gona sii ko alongan a maori.

So btad o doniya a go so akhirat na datar o ndowaya a babay, sa o kababaya’ inka so doniya na ikhagowad ka so akhirat, na o kababaya’ inka so akhirat na khadaan rka sa arga’ so doniya. Aya bantak ko doniya a phagalowin tano na so kakawasaan on a go so dayaan on a pnggolalan sa kasawit a lomiliyo ko tamana’ on o Isam.

So taw a tatawarangn iyan so kakawasaan o manga taw sa di niyan pangongontarmn na khababayaan skaniyan o manga taw sabap sa nkoto a zuhd iyan ko manga kakayaan iran.

Khaadn so zuhd sii ko kawasa sa pzabaran iyan so tamok iyan sa sii niyan maosar ko simba niyan ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a imbbts iyan so balas iyan sii sa alongan a maori. So miskin na da’ a zuhd iyan a datar o kawasa sabap sa da’ a tamok iyan a pagosaran iyan sa zuhd. Ogaid na so kathawaranga niyan ko kakawasaan o manga taw na khaadn on so zuhd sa aya payagan iyan na di niyan pangontarmn ankoto a manga tamok o manga taw na amay ka masowa’ iyan oto na khababayaan skaniyan o manga taw sabap sa di skaniyan pmbaloy a dro iran a mapn’d a kakhagdama iran ko pangni niyan kiran a khasabapan sa kakhakorangi ko manga tamok iran.

HADITH 32

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ سَعْدِ بْنِ مَالِكِ بْنِ سِنَانٍ الْخُدْرِيّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

" لاَ ضَرَرَ وَلاَ ضِرَارَ ".

حَدِيثٌ حَسَنٌ، رَوَاهُ ابْنُ مَاجَهْ [راجع رقم:2341]، وَالدَّارَقُطْنِيّ [رقم:4/228]، وَغَيْرُهُمَا مُسْنَدًا. وَرَوَاهُ مَالِكٌ [2/746] فِي "الْمُوَطَّإِ" عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ النَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم مُرْسَلاً، فَأَسْقَطَ أَبَا سَعِيدٍ، وَلَهُ طُرُقٌ يُقَوِّي بَعْضُهَا بَعْضًا.

Phoon ko Abû Saîd a so Sa’d bin Mãlik bin Sinãn al Khudrî a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a so Rasûlullãh (ﷺ) na pitharo’ iyan a: Da’ a kapaminasa a go da’ a kapakimbinasa’i. Hadith a mapiya, a pianothol skaniyan o Ibn Mãjah a go so ad Dãraqutnî a go so salakaw kiran sa maaaloy so sanday niyan, go pianothol skaniyan o Mãlik sii ko kitab iyan a al Muwatta’ sa miokit sa mursal (ibabangnsa sa sahãbî) a phoon ko Amr bin Yahyã a phoon ko ama’ iyan a phoon ko Nabî (ﷺ), sa piokas iyan on so Abû Saîd, go adn a manga okit iyan a salakaw a khabagr o sabagi’ on so sabaad on.

So Mianothol ko Hadīth:

Abū Saīd al Khudrī أبو سعيد الخذري aya ngaran iyan na so Sa’d bin Mālik bi Sinān al Khazrajī al Ansārī al Khudrī, so ngaran a al Khudrī na ibabangnsa ko katharo’ a Khudrah a isa ka loks ko manga Ansār sa datar o kiaaloy niyan ko al Qāmūs. Pitharo’ o ad Dahabī a: Skaniyan na pd ko manga ulama ko manga sahābah a go pd ko miakamasa ko kiaphasada’ ko atag o kayo sa la Hudaybiyyah (bay’ah as Shajarah) a go miakapama-nothol sa madakl a manga hadīth. Miagin’taw skaniyan sa 86 ragon, go miawafat ko kiaosld o ragon a 74 Hijriyah, a so hadīth iyan na madakl, a go miamanothol a phoon on a sagorompong a pd ko manga sahābah, go adn a rk iyan a minidakat ko dowa a sahīh a 84 a hadīth.

Osayan:

Piayag ankanan a Hadith so kiapakadaa niyan ko kapkhaadn o kapaminasa (dharar) sa mapopokas anan sii ko Shari’ah, a go so kapakimbinsa’i (dhirãr). Aya mbidaan o dharar a go so dhirãr, na so dharar na so kaadn o kabinasaan sa da okit sa ba biantak o miakang-galbk on, so pman so dhirãr na miokit so kinitana’ iyan sa biantak o minggalbk on a go katawan iyan so kaphakararad iyan sa di mapiya ko salakaw ron.

Inisapar o Islam ankanan a dowa soson a galbk a khasabapan sa kabinasaan sa iniokit iyan ko kokoman o Shari’ah. Amay ka adn a mianggalbk o pagari nka a Muslim a miakabinasa rka a da oto okit sa pithibaba’ iyan odi’ na biantak iyan, na aya kokoman oto na so miakanggalbk roo na khakowa niyan on ankoto a pinggalbk iyan sa makakasoy so btad ko pakaasal iyan sa paganay, sa di niyan khidaawa i di niyan oto katawan odi na da niyan bantaka, sa ibabagak iyan so btad sa di niyan ipagndod ko asal iyan sa paganay.

Omitana’ oto na iphatoray o Shari’ah ko taw a miakanggalbk on so kakowaa niyan ko nganin a pinggalbk iyan a miakabinasa ko salakaw ron a go khabayadan iyan ankoto a binasa sa aya ndiyanka’ on na so kokoman o Shari’ah. Aya ibarat oto na opama o so siringan ka na piamakaigan iyan so sapadan iyan ko kilid a walay niyan na go tomioga’ so ig ko sold o walay nka odi’ na sii ko kilid iyan sa kiabinasaan ka niyan, na kabnar ka ko siringan ka a karna niyan sankoto a ig sa di pphakasold ko walay nka sa di niyan khidaawa i di niyan katawan odi na kna’ o ba niyan bantak a kabinasa’i rka.

Amay pman ka biantak iyan so kabinasa’i rka sa piakatogaan ka niyan sa ig, na inisapar rka o Islam o ba nka saopi sa datar iyan a galbk a phakatogaan ka mambo’ sa ig so walay niyan, ka giyoto so kambinasa’i a isasapar, aya zowaan ka na pphanon ka ko kokoman na so kokoman na aya rka mbgay sa kabnar ko kazapari sa nkoto a siring ko pinggalbk iyan a di mapiya, a go khabayadan iyan so binasa a minisogat rka.

Giyankanan a hadith na sii lalayon pphanompang ko kazirinsiringan a go so kandaida’ir ko kiaosaya on o manga ulama a patot a masiyap so kabnar o oman i isa sa ipagokit ko kokoman o Shari’ah ka an di khaadn so simokt a go rido’ a khaantiyor iyan so manga taw.

HADITH 33

عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

"لَوْ يُعْطَى النَّاسُ بِدَعْوَاهُمْ لاَدَّعَى رِجَالٌ أَمْوَالَ قَوْمٍ وَدِمَاءَهُمْ، لَكِنَّ الْبَيِّنَةَ عَلَى الْمُدَّعِي، وَالْيَمِينَ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ".

حَدِيثٌ حَسَنٌ، رَوَاهُ الْبَيْهَقِيّ [في"السنن" 10/252]، وَغَيْرُهُ هَكَذَا، وَبَعْضُهُ فِي "الصَّحِيحَيْنِ".

Phoon ko Ibn Abbãs a miaso’at so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii kiran a dowa a mataan a so Rasûlullãh (ﷺ) na pitharo’ iyan a: Opama o bgan ko manga taw so manga tontot iran (sa da’ a sankot), na tankd a tontotn a manga mama a manga tamok a isa ka kawm a go so manga rogo’ iran, ogaid na so saksi’ na patoray ko tomiontot na so sapa’ na patoray ko taw a somianka’. Hadith a mapiya, a pianothol skaniyan o al Bayhaqî a go so salakaw ron, sa datar anan, a so sabagi’ on na miaaloy sii ko dowa a Sahîh.

So Mianothol ko Hadith:

Miaaloy so salsila o Ibn Abbās sii ko Hadith a 19 sa pangndod ka on.

Osayan:

Piakisabotan ankanan a Hadith so btad o tontot a skaniyan so kapangniya o taw ko isa a nganin sa khabnarn iyan a go sandayin iyan sii ko ginawa niyan sa katatan so bandingan iyan:

1. So kipatorayin niyan sii ko ginawa niyan ko shayi a rk o salakaw ron. Datar o katharo’a niyan sa: Rk i giraw a patoray rakn anka’i a shayi, sa giyanan so bithowan sa kapagikral (iqrār)
2. So kasandaya niyan sii ko shayi sa rk o ginawa niyan a patoray ko salakaw ron, ka datar o katharo’a niyan sa: Adn a rk akn a patoray ki giraw a isa a shayi, na giyanan so bithowan sa tontot (da’wā).
3. So kasandaya niyan ko shayi sa rk o salakaw ron a patoray ko isa a taw, ka datar o katharo’a niyan sa: Rk i giraw a patory ki giraw a isa a shayi, na giyanan so bithowan sa kazaksi’ (shahādah)

Giyankanan a hadith na piayag iyan a so katontot sa isa a nganin a matatago’ sa tangan o isa a taw na patot a makaokit ko lalan iyan a ibbtad o Islam. So taw a tomiontot na aya kalilid na so tiontot iyan na sii matatago’ sa tangan o salakaw ron, ka opama o matatangan iyan na di niyan tontotn so kakapti niyan on. Na sabap sa so tontot iyan na makasosopak ko btad a kalalayaman a skaniyan so: Aya khirk ko nganin na so taw a makatatangan on, na inipatoray ron o Islam a kabgay niyan sa saksi’ a phakatanto ko tontot iyan. So saksi’ na madakl a bontal iyan, adn oto a taw a pzaksi’ na adn pman a magokit sa kasoratan, a phakapoon ko parinta odi na sii ko pamoronan a mattndo’ odi na sii ko kalankapan a manga taw. Na amay ka da’ a mibayan o tomiontot a saksi’ iyan, na so tiontotan na da niyan tarimaa so tontot o tomiontot na makapzapa’ skaniyan sa so nganin a tiontot o tomiontot na rk iyan a tolabos. Amay ka di skaniyan zapa’ na kharomag ko tomiontot so sapa’ na o zapa’ na miakhabnar iyan so tiontot iyan. O pman o di zapa’ na makapmblag siran sa ipagndod so btad ko pakaasal iyan ko da pn katontot o tomiontot sa kabnar.

So manga gona a khakowa sankanan a Hadith:

1. Mataan a so Shari’ah Islamiyyah na pialihara iyan a go siniyap iyan so kabnar o manga taw a go so manga tamok iran a go so manga rogo’ iran.
2. Mitad so Islam sa sosonan a pagokitan o taw a thontot sa kabnar a skaniyan so kibayann iyan ko saksi’ iyan ka an iyan makhabnar so tiontot iyan.
3. So tiontotan na piatorayan sa kazapa’ amay ka da’ a minibayan o tomiontot a saksi’ a tharimaan o kokoman, sa so sapa’ na malbod a di so kimbayann ko saksi’ o tomiontot. Na amay ka zapa’ na miatatap on so kakhakabnara niyan ko isa a nganin.
4. Amay ka di zapa’ na aya makapzapa’ na so tomiontot na o zapa’ na miakhabnar iyan so tiontot iyan, amay pman ka di zapa’ na khitaplk so tontot sa phakandod siran sii ko btad iran a paganay ko da pn kaadn o tontot.

HADITH 34

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

سَمِعْت رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم يَقُولُ: "مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ، وَذَلِكَ أَضْعَفُ اْلإِيمَانِ".

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Saîd al Khudrî a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Mian’g akn so Rasûlullãh (ﷺ) a gii niyan tharo’ on a: Sa taw a miakailay rkano sa marata’ na alina niyan sa mokit ko lima niyan, na amay ka da niyan magaga (ko kiatpngi niyan on) na mokit ko katharo’ iyan, na amay ka da niyan magaga (ko kiatharo’ iyan) na mokit ko poso’ iyan, go giyoto so lbi a malmk a paratiaya. Pianothol skaniyan o Muslim.

So Mianothol ko Hadith:

Miaaloy so salsila o Abū Sa’īd al Khudrī ko Hadith a 32 sa pangndod ka on.

Osayan:

Giya hadith anan na manonompang ko kaalina ko marata’ a mimamasa ko kaoyagoyag o manga taw. Sa amay ka maadn so marata’ (munkar) na patoray ko taw a miakailay ron a kaalina niyan on sa pagokit ko lima niyan maana a pnggalbkn iyan sa plawasn iyan, na amay ka da niyan magaga ko oriyan o kianggalbka niyan on - tanodan ka aya kinilapiyat o kaphakagaga na “amay ka da niyan magaga” maana a pinggalbk iyan dn na da niyan magaga, kna’ o ba aya kaphmaana’i ron na: “Amay ka di niyan khagaga”da niyan nggalbka na bitadan iyan dn sa kokoman a di khagaga, a giyanan i lalayon a kapphmaana’i ron o giimamagosay a aya maana niyan na da niyan nggalbka ka ba niyan dn liankaw na bitadan iyan sa kokoman a di khagaga so kaalina on, sa miangintuhan skaniyan ka so kakokoma ko nganin sa di khagaga na so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) i khikabnar on, ka da’ a inisogo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko manosiya a di niyan khagaga, ka so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na lbi lawan a maongangn.

Na amay ka pinggalbk iyan so kaalina ko marata’ na go niyan da magaga, na mampn ka khapakay ron a tomogalin ko ika dowa a okit ko kaalina ko marata’ a skaniyan so katharo’ iyan a magokit ko lalan a initolad o Islam ko kaalina ko marata’ sa nggolalan sa katharo’. Sa so taw a ptharo’an ko katharo’ na madakl a soson iyan a patot a kasabotan, so dato’ a mabagr na aya kazapari ron sa magokit sa katharo’ na ipmbitiara’i skaniyan sa pagn’s o taw a mbgay ron sa pando’ sa kitarg o marata’, sa di khapakay o ba dapoon ko manga payagan a pkhailay (television) a go so payagan a pkhan’g (radio) so lagam iyan a lankap ka o giyoto i kaokit o kasapar sa marata’ na ba dn miakambaal sa mala’ a marata’ a phakaantiyor, ka so dato’ na adn a sorok iyan a go potaw niyan a magarang na zagisikn iyan so taw a phamakaito’ on.

Di bo dn pirapira i galbk a aya bantak on o minggalbk on na so mapiya na sabap ko di niyan katawi ko okit o Islam ko kaalina ko marata’, na ba dn mimbaloy so galbk iyan a kaompiya a sabap o kabinasaan a mala’ a di so marata’ a pagalinn iyan kon.

Amay ka pinggalbk iyan so kaalina ko marata’ sa miokit sa katharo’ na go da makagaga, na miapakay ron so katogalin iyan ko ika tlo a okit a so kapipikira niyan ko karata’ ankoto a nganin a da niyan magaga so kaalina on, sa inaloy o Hadith a giyoto i lbi a malobay ko paratiaya, ka anda i kaadn oto ko lmbak o manga Muslim na miphoon dn so mala’ a kaantiyor a go kabinasaan ka kagiya minigayb dn so bagr a magrn ko marata’ na maphagintos dn o manga Muslim so baso’ o kaantiyor a go so kabinasaan.

Manga gona a khasabot ko Hadith:

So kaalina ko marata’ sa nggolalan sa galbk na sangan anan o manga olowan o manga Muslim ka kagiya maaadn kiran so g’s a mabagr, a go so oman i taw a adn a matatago’ sa paaran iyan a manga taw na atastanggongan iyan so kaalina niyan ko manga galbk iran a marata’.

So kaalina ko marata’ sa nggolalan sa katharo’ na sangan anan o manga tata’o (ulama) a pphayagn iran so manga rarata’ a go ipzapar iran so kanggalbka on na amay ka di siran phakagaga ko kapzapar iran na khatampar so manga olowan ka siran i khapatorayan roo a go so langowan a adn a g’s iyan ko manga Muslim.

So kalankapan a Muslim a da kiran so g’s ko kizaparn ko marata’ na aya khasowa’ iran na khasangan iran a ginawa iran ko kapagawata ko marata’ a go phikirn iran ko manga poso’ iran so karata’ o marata’ sa di ran pnggalbkn.

Miasabot sa Hadith anan a so paratiaya na mbidabida’ sa pankat a adn a paratiaya a mabagr, na adn pman a paratiaya a malobay, sa so paratiaya na pkhaomanan a go pkhalbatan, sa so mala’ i paratiaya na mala’ i galbk ko kaphagalina ko marata’, na so malobay i paratiaya na maito’ a pkhasangan iyan ko kaphagalina ko marata’.

HADITH 35

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "لاَ تَحَاسَدُوا، وَلاَ تَنَاجَشُوا، وَلاَ تَبَاغَضُوا، وَلاَ تَدَابَرُوا، وَلاَ يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ، وَكُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إخْوَانًا، الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لاَ يَظْلِمُهُ، وَلاَ يَخْذُلُهُ، وَلاَ يَكْذِبُهُ، وَلاَ يَحْقِرُهُ، التَّقْوَى هَاهُنَا، وَيُشِيرُ إلَى صَدْرِهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ، بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنْ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ، كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ: دَمُهُ وَمَالُهُ وَعِرْضُهُ".

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ].

Phoon ko Abû Hurayrah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Di kano pnddnkiya’ go di kano phamagakala’ ko kaphasa’i, go di kano pkhakararangita’, go di kano pthatali-khoda’ go di zaliphawi o sabaad rkano so phama-saan o sabagi’ rkano, go adn kano a manga oripn o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a magariari, so Muslim na pagari o Muslim, di niyan plalimn go di niyan indoya’, go di niyan phamrakan a go di niyan phnanayto’on, so kalk ko Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na sii matatago’ sa ipthoro’ iyan a rarb iyan, sa miakatlo, ampl dn a marata’ sa isa a taw a kapnanayto’a niyan ko pagari niyan a Muslim, langowan a Muslim sii ko pagari niyan a Muslim na haram on (pagaadatan) so rogo’ iyan a go so tamok iyan a go so maratabat iyan (a patot a masiyap iyan). Pianothol skaniyan o Muslim.

So Mianothol ko Hadith:

Miaaloy so salsila o Abū Hurayrah sii ko Hadith a 9 sa pangndod ka on.

Osayan:

Piayag o Hadith so manga galbk a inisapar o Islam o ba nggalbka o Muslim a katatan so sabagi’ on:

Inisapar o Islam so kadnki (hasad) a skaniyan so kapikira nka sa kada’ o mapiya a miaparoli o isa a taw, go so kikagowadn ka ko kapakakowa o salakaw rka sa mapiya na pd dn anan ko kadnki a inisapar o Islam. So pman so kazimalaw anka sa kapakakowa nka sa limo’ a datar o miakowa o pagari nka sa di nka kabaya’ so kapokas ankoto a limo’ sii rkaniyan na giyoto na kasigi (gibtah) a da saparn o Islam ka kagiya pphakasonggod oto ko taw sa kapanamar iyan ko kapakakowa sa mapiya.

Inisapar o Hadith so “najash” a skaniyan so kapangakal a omanti’ na pkhonsi’ so dowa kataw sa phakin’g iran ko isa a taw a phamasa ko isa a dagangan a phamasaan o isa so tamok sa arga’ a mala’ a di so iaayag on o isa a phamasa, sa konsi’ oto a di bnar ka amay ka man’g o thitho a phamasa na pnggagaanan iyan so kakowaa niyan on sa kawan iyan sa ba aya makapamasa on na giyankoto a isa a taw a mian’g iyan a phamasa mambo’.

Inisapar o Hadith so kakhakararangita’ maana a kakhakagowada’ ka phakabinasa nan ko kaoyagoyag o manga Muslim, sa khapotol iyan so manga gakot o kanggiginawa’i a khasabapan ko kaphakalobay o kaiisaisa o manga Muslim.

Inisapar o Hadith so kathatalikhoda’ sa oman i isa na komowa sa tindg iyan a salakaw ko tindg o pagari niyan sa di siran maisaisa sa galbk a go sabot antaa ka panarima’, ka khasabapan anan sii ko kalobay a go kakhada’ o bagr o manga Muslim, a sii oto matatago’ ko kaiisaisa o tindg a go so kapamagogopa’ ko manga pipiya a pamikiran.

Inisapar o Hadith so kazasaliphawa’ sa kapamasaa ko dagangan. Opama ka so isa a Muslim na adn a phamasaan iyan a tamok, na di khapakay ko isa o ba niyan ayagi sa phamasaan iyan sa mala’ a arga’ a di so ayag o pagari niyan ka khasabapan anan sa rido’ a go rarangit a go kagowad. Makasosold san so kazaliphawi o mama ko phangaromaan o isa a mama a miaona on mangakap, sa di ron khapakay o ba pangakap ko piangakapan o miaona on taman sa di siran makamblablag sa da a ba niyan on akal galbk sankoto a kiapotol o bitiara o miaona a phangaroma.

Sa aya inisogo’ o Hadith na so kaphapagariya’ sii ko agama o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ka an maadn so kaisaisa a go so bagr o manga Muslim. Piakisabotan iyan a so bagr na sii ko kaiisaisa o tindg na aya sopaka’ oto na so kalobay a khaadn ko kaadn o kazagomparak a go so kamblablag a oman i isa na thalikhod sa nggibasn iyan a ginawa niyan phoon ko katitimo’ o manga Muslim.

Inisapar o Hadith so manga nganin a pd on so: Kapanalimbot, so kidoyaan o Muslim ko pagari niyan a Muslim sa di niyan tabangan ko awid a akal iyan, so kapamraki niyan on sa katharo’ a go galbk, so kaphapakaito’a niyan on ka palaya dn anan galbk a phakatonay ko kasagomparak o manga Muslim

Piakisabotan o Hadith a so paratiaya na thatampat sii ko poso’ na pkhailay so rarad iyan a mapiya sii ko manga anggawta’ o manosiya. So mapiya i galbk a Muslim na mabagr i paratiaya, na so maito’ i simba a taw na malobay so paratiaya niyan, sa di khaadn so kaklida roo.

Piakisabotan o Hadith a so Muslim na pagaadatan so rogo’ iyan a go so tamok iyan a go so maratabat iyan, sa patot a kapagadatan ankoto a manga nganin na sa dn sa ndaraat roo sa marata’ na khakowa niyan so siksa’ iyan sii ko doniya a go sii sa alongan a qiyāmah.

So manga gona a khakowa ko Hadith:

1. So kiaharama ko "najash" ka kagiya okit a kapangakal ko manga taw.
2. So di kakhapakay o kazasaliphawa’ sa dagangan ka khapotol iyan so kaphapagariya’ a go khaoyag iyan so kakhakagowada’.
3. Wajib so kaadn o kaphapagariya’ sii ko paratiaya, ko kiatharo’a niyan sa: Adn kano a magariari a manga oripn kano o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
4. Kiasabotan a so paratiaya na aya tampata’ iyan na so poso’ na aya rinayagan iyan na so galbk o manga anggawta’ o taw ko giikanggalbk sa manga pipiya a simba sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
5. So kapagadati ko maratabat o Muslim a go so tamok iyan na samporna ko kapaliharaa ko rogo’ iyan, sa inalad oto o Islam a manga siksa’ a khisogat ko taw a ndaraatan iyan oto sa marata’.
6. Opama ka so ummat a Islam na inggolalan iran ankanan a Hadith na disomala’ dn a maparoli niyan so mapiya a go makabagr so g’s iyan sa ikalk skaniyan o sdpan a go so sbangan sa mipagintaw niyan so agama niyan a maradika’ skaniyan.

HADITH 36

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

"مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ الدُّنْيَا نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ، وَمَنْ يَسَّرَ عَلَى مُعْسِرٍ، يَسَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِ فِي الدُّنْيَا وَاْلآخِرَةِ، وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِما سَتَرَهُ اللهُ فِي الدُّنْيَا وَاْلآخِرَةِ ، وَاَللَّهُ فِي عَوْنِ الْعَبْدِ مَا كَانَ الْعَبْدُ فِي عَوْنِ أَخِيهِ، وَمَنْ سَلَكَ طَرِيقًا يَلْتَمِسُ فِيهِ عِلْمًا سَهَّلَ اللَّهُ لَهُ بِهِ طَرِيقًا إلَى الْجَنَّةِ، وَمَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فِي بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِ اللَّهِ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ، وَيَتَدَارَسُونَهُ فِيمَا بَيْنَهُمْ؛ إلاَّ نَزَلَتْ عَلَيْهِمْ السَّكِينَةُ، وَغَشِيَتْهُمْ الرَّحْمَةُ، وَ حَفَّتهُمُ المَلاَئِكَة، وَذَكَرَهُمْ اللَّهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ، وَمَنْ أَبَطْأَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ يُسْرِعْ بِهِ نَسَبُهُ".

[رَوَاهُ مُسْلِمٌ] بهذا اللفظ.

Phoon ko Abû Hurayrah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a phoon ko Nabī (ﷺ) a pitharo’ iyan a: Sa taw a pakalo’agan iyan a isa a Mu’min sa margn a pd ko manga rrgn ko doniya na pakalo’agan skaniyan o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa margn a pd ko manga rrgn ko alongan a qiyãmah, na sa taw a pakalbodan iyan a taw a karrgnan (a di phakabayad sa bayadan), na pakalbo-dan skaniyan o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii ko doniya a go sii ko akhirat, go sa taw a sapngan iyan (a paawing) a isa a Muslim, na sapngan o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a paawing iyan sii sa doniya a go sii sa akhirat, so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na matatago’ sii ko kathabangi niyan ko oripn iyan, ko tnday o kababaloy ankoto a oripn a pthabangan iyan so pagari niyan a Muslim, sa taw a mokit sa lalan a pphloloba’ sa kata’o (so ilmo’ ko agama) na lbodn on o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) so lalan ko sorga’, go da’ a mithimo-timo’ a pagtaw sii sa isa a walay a pd ko manga walay o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) (so masjid) sa pmbatiyaan iran so kitab o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) (so Qur’ãn) sa gii ran pangadi’an ko ltlt iran inonta a tomoron kiran so kalilintad, a go kolambowan siran o limo’ a go kholilingan siran o manga malãikat, a go alowin siran o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii ko manga malãikat iyan, na sa taw a iplombat skaniyan o galbk iyan (maana a di nggalbk sa mapiya), na da skaniyan minggagaan o bangnsa niyan (di’ khabgan sa mapiya o bangnsa niyan). Pianothol skaniyan o Muslim sii sankanan a lapiyat.

So Mianothol ko Hadith:

Miaaloy so salsila o Abū Hurayrah sii ko Hadith a 9 sa pangndod ka on.

Osayan:

Madakl a inloy ankanan a Hadith a manga nganin a opama ko siyapa o Muslim sa inggolalan iyan na khaadn so mapiya sii ko doniya iyan a go sii sa akhirat iyan.

Aya katitin’san roo na sa dn sa kaphagogopi o Muslim ko izik iyan a Muslim ko manga awid a akal iyan a barandiya a go rahasiyan na skaniyan oto a giimanabantabang na matatago’ dn sii ko siyap o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa pmbgan iyan sa lawan ko pkhibgay niyan ko salakaw ron a manosiya.

Inaloy o Hadith a so taw a pphaganad sii ko kata’o ko agama Islam, na phakalbod on so kaphakasold iyan sii ko sorga’ ka kagiya giyoto i lalan on ankoto kata’o a pphganadn iyan.

So bantogan a go andisan a mapiya na sii khaparoli ko kanggalbka ko manga simba ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so kapphaganada ko kata’o o Islam, sa aya kapthoron o sabaad ko manga malāikat o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na so kapndarpa’i ran ko manga katitimo’ sii ko walay o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) so masjid sa pantag sa kapphamagosaya ko kata’o ko agama.

So taw milombat ko kanggalbk sa mapiya sabap ko kabaya’ iyan ko kanggalbk sa marata’ a dosa, na di skaniyan khisonggod o bangnsa niyan sa kakowaa niyan ko mapiya. So galbk o manosiya na aya on phakaawid ko kakhisampay niyan ko bantak iyan, kna’ o ba so kasasana’i niyan ko bangnsa niyan.

So sabaad a miasabot ko Hadith:

1. So kinipangoyatn ko kapakaloagi ko awid a akal o miaratiaya sa so dn so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) i mlo’ag ko taw ko manga rrgn iyan ko alongan a qiyāmah.
2. Piakitokawan o Hadith a so alongan a Qiyāmah na kadadalman sa malitng a btad sabap ko katharo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a: Hay manga manosiya kalkn iyo so Kadnan iyo, mataan a so linog o bankit na shayi a lbi a mala’ sa gawii a mailay niyo skaniyan na khibagak dn a langowan a pphakasoso a babay so pphakasoson iyan, a go mipmbawata’ dn a langowan a maogat so ikaogat iyan, sa khailay nka so manga taw a khikabbrg a kna’ o ba siran khikabbrg ogaid na so siksa’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na lbi dn a mabasng a mapitl. (al Hajj 1-2).
3. Bithowan so alongan a maori sa gawii a al Qiyāmah, ka aya maana oto na so kaphakatindg o manga taw sa phakapoon siran ko manga koba iran sa kazomariyaa kiran ko pinggagalbk iran a manga dosa sii ko doniya.
4. Piakisabotan o Hadith a so kapakalbodi o taw ko makamba-bayadan on a pagariya’ iyan ko Islam, na phakalbodan skaniyan mambo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko manga rrgn iyan sa alongan a qiyāmah.
5. Inaloy o Hadith a so kasapngi ko paawing o isa a taw a Muslim o pagari niyan na mbalasan oto o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa mala’ a balas. Amay ka so paawing o taw na skaniyan so giikanggolawla sa dosa a pkhabinasaan iyan so isa a Muslim a datar o kapamono’, kapanolis, kapaman’khaw a go so salakaw ron na aya patot ko Muslim na ilapoy niyan ko sondaro o parinta ka an iyan masiksa’ sa mataronko’ iyan ka an di prabray so karataan iyan. Kna o ba langowan a paawing o taw na ba palaya zapngi, ka adn a manga paawing a patot a makalankap ko manga taw ka an iran kapananggila’i so gasta’ iyan, datar o taw a soroyan a go toriro na patot a saparan ko galbk iyan na amay ka di tomarg na pakalankapn a skaniyan na soroyan ka an kapananggila’i o manga taw so marata’ a pphakapoon on.
6. Aya lbi a manga pipiya a galbk o mu’min na so kapmbatiyaa niyan ko kitab o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a so Qur’ān sa pphaganadn iyan so manga maana niyan a go gii niyan inggolalan sa ko’at a galbk.
7. Aya patot ko Muslim na makala’ so manga galbk iyan a khapoonan a gona a khisampay ko manga taw ka roo niyan khatoon so kasoso’at o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
8. Di khapakay ko manosiya o ba niyan pagambogn a ginawa niyan ka kagiya barabangnsaan, sa aya iawid iyan a akal na so galbk iyan a mapiya a so katonaya ko lima rokon a Islam ka giyoto i khiparoli niyan ko pankatan a maporo’ sii ko Allāh

HADITH 37

عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم فِيمَا يَرْوِيهِ عَنْ رَبِّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى، قَالَ:

"إنَّ اللَّهَ كَتَبَ الْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ، ثُمَّ بَيَّنَ ذَلِكَ، فَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللَّهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، وَإِنْ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللَّهُ عِنْدَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ إلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إلَى أَضْعَافٍ كَثِيرَةٍ، وَإِنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللَّهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، وَإِنْ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللَّهُ سَيِّئَةً وَاحِدَةً".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ] ، [وَمُسْلِمٌ]، في "صحيحيهما" بهذه الحروف.

Phoon ko Ibn Abbãs a miaso’at kiran a dowa so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a phoon ko Rasûlullãh (ﷺ) sii ko kapphano-thola niyan ko Kadnan iyan a miasotisoti a Maporo’ sa pitharo’ iyan a: Mataan a so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na inisorat iyan so manga pipiya (a amal) a go so manga rarata’ a amal (dosa) oriyan oto na piayag iyan siran, na sa taw a mamikir sa mapiya na da niyan manggalbk, na isorat on o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii rkaniyan a satiman a mapiya a tarotop, na amay ka piamikir iyan sa mianggalbk iyan na isorat on o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii rkaniyan a sapolo’ a mapiya (a balas iyan) sa taman sa pito gatos takp, sa taman sa manga takpan a madakl, na amay ka mamikir sa dosa na da niyan manggalbk na isorat on o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a satiman a mapiya, na amay ka piamikir iyan a go mianggalbk iyan na isorat on o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a satiman a marata’. Pianothol skaniyan o al Bukhãrî a go so Muslim sii ko sahîh iran a dowa sa miokit sanka’i a manga batang iyan.

So Mianothol ko Hadith: Miaaloy so salsila o Ibn Abbās sii ko Hadith a 19 sa pangndod ka on.

Osayan:

Iniropa o Hadith so balas o mapiya a galbk a go so siksa’ o marata’ a galbk. Piakaombaw o Islam so balas o mapiya a amal sa pthaktakpn iyan sa takpan a madakl.

So pman so marata’ a dosa na aya bo’ a inibtad on o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na sasatiman a siksa’ iyan.

HADITH 38

عَنْ أَبِي هُرَيْرَة رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

قَالَ رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه و سلم إنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ: "مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقْد آذَنْتهُ بِالْحَرْبِ، وَمَا تَقَرَّبَ إلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُهُ عَلَيْهِ، وَلاَ يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ، فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْت سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، وَلَئِنْ سَأَلَنِي َلأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنْ اسْتَعَاذَنِي َلأُعِيذَنَّهُ".

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ].

Phoon ko Abû Hurayrah a miaso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Mataan a so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na pitharo’ iyan a: Sa dn sa taw a romido’ rakn sa isa a salinggogopa’ akn na sabnar a piakitokawan akn on so kanggarobata ko ron, go da’ a iniphapakarani rakn o oripn akn a shayi a lbi a pkhababayaan sii rakn a ba niyan kalawani so katonaya niyan ko nganin a inipaliyogat akn on, go tatap dn so oripn akn a gii rakn phapakarani sa mokit ko manga sonat a simba sa taman sa kababa-yaan ko skaniyan, na amay ka kababayaan ko skaniyan, na maadn ako a pamamakin’gan iyan a aya niyan pkhin’g, a go kailay niyan a aya niyan pkhinono, a go lima niyan a aya niyan ipnggamak, a go ski niyan a aya niyan iphlalakaw, a opama o pamangni rakn na disomala’ a bgan ko skaniyan, a opama o lindong rakn na disomala’ a pakalindongn akn skaniyan. Pianothol skaniyan o al Bukhãrî.

So Mianothol ko Hadith:

Miaaloy so salsila o Abū Hurayrah sii ko Hadith a 9 sa pangndod ka on.

Osayan:

Piayag o Hadith a so karido’a ko manga taw a dokapila’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na mala’ a dosa a khatawag iyan so kanggarobata on o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Aya paganay a salinggogopa’ dokapila’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na so manga Nabi niyan na so kiaipos iran na so manga Ulama anka’i a Ummah, sa paliyogat ko taw a pagadatan iyan so manga ulama a go slaan iyan siran sa aya toos roo na di niyan siran alowin sa kapamaganta’ a go kapagitoito’, ka so kipamalataan ko karata’ o Ulama ko manga salakaw na tanda’ oto sa so taw a pphamalata’ na monafiq a di linang so paratiaya niyan sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na khakowa niyan so garobat o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a mabasng sabap sa giyankanan a hadith a miaaloy san na hadith anan a Qudsī, sosotin a hadith sabap sa katharo’ anan o Allāh a miakathitayan ko Rasūlullāh (ﷺ).

Aya patot ko taw na amay ka adn a miailay niyan ko ulama a olawla a di ron masoso’at na mbtiarain iyan so alim sa nggolalan sa indarpa’i niyan, odi na zoratan iyan sa iiza iyan on i bantak iyan sankoto a galbk iyan a di ron marinayag ka an iyan on maosay. Amay ka di roo mokit ka ba niyan dn gii pamalataan so marata’ a mapipikir iyan ko manga ulama na skaniyan na taw a linkap a talaw a di niyan khagaga so kasmpanga ko margn, na miakasapari skaniyan ko olawla a go sipat o manga monafiq a di phakaraw somokhar sa hadapan ka sii pzokar sa tampar sa talikhodan na di oto mapiya a go mala’ oto a dosa niyan sii sankoto a ulama a gii niyan zomann, a go mala’ a dosa niyan sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a khakowa niyan so siksa’ iyan sii ko alongan a maori a go khataaman iyan so sabagi’ on sii sa doniya ka so lapiyat a “harb” a miaaloy ko hadith na giyoto so garobat a khaadn so sabagi’ on sii sanka’i a doniya.

Adn a manga taw sanka’i a masa a aya babalowin iran a dagidayan iran anda i kapakathothoona iran na so karata’ o manga ulama, sa datar siran o ba inadn o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a salakaw a manosiya a da’ a paawing iran ka aya madakl i paawing na so manga ulama, balabaw sanka’i a masa a kiabinntay o manga ulama ko kapholitika, a amay ka ilayin sa matolangd na aya kiabinasa’i ko sabaad a ulama a miakasold sanka’i a kapamo-litika, na galbk ankoto a manga taw a pphamaganta’ kiran ka siran i miamikir sa kiabinasa o ingaran a go so galbk ankoto a ulama, sa piangnda’o iran sa okit a kapaman’khaw sa ompiya a go so salakaw roo, ka so man so ulama na kna’ o ba taw a liayam sa kapaman’khaw ka aya galbk iyan na so mapiya, na sabap ko giikaplalong o manga dato’ ko tnday o polo’an a manga ragon sa pphagosn iran so kamapiyaan o ingd na minitgl o manga ulama a kapangpd iran ko kapholitika ka oba kaompiya’i so btad o manga Muslim, na o miaola siran ko sabaad a blangan na aya patot na di siran lalimn o pagtaw sa ba siran kokoma sa siran i manga rarata’ ka o mimbaloy siran a marata’ na so salakaw kiran na so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) i lbi a mata’o ko kiapakaratarata’ iran a manosiya sii ko ilay o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go sii ko ilay o thitho a miamaratiaya. Di khatarima’ o ba kagiya miakarata’ so mapiya - ko ilay ankanan a manga taw - na ba so marata’ na aya pmbaloy a miakapiapiya ka sopak anan ko sosonan o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).

Aya mala’ a morka’ a misosogat sanka’i a pagtaw imanto na so kapphangokoma o taw a mokari ko btad o manga ulama iyan, sa di niyan ipzinabota a go di niyan iphagamada’ ka ba niyan dn pphamalataan sa pagn’s ko manga taw na skaniyan a go so taw a pphamakin’g on na mlagid siran sa dosa a go makaphag’pda’ siran ko olawla a kapmonafiq. Ka opama o matgas sakaniyan na saparan iyan ankoto a taw a pphanotiya’ ko manga ulama sa gn’kan iyan ankoto a marata’ a galbk iyan.

Aya kalankapan a salinggogopa’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na so miamaratiaya a sanang so paratiaya iran, na palaya siran dn dokapila’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go manga tabanga’ iyan.

Piayag o Hadith a so kaphakarani sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na pnggolalan sa katonaya ko manga paralo a go so manga wajib a manga simba, na amay ka matonay oto na itondog on so kanggalbka niyan ko manga sonat sa panarotop ko manga paralo a simba.

Di khapakay o ba tonaya so manga sonat a simba a ibabagak o taw so manga paralo a simba, ka di anan tharimaan o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), ka kagiya so sapak a simba na di khaadn o di daan a maadn so onayan a simba a so manga paralo a go manga wajib. Oba ka gii zosonat ko sambayang a inibagak ka so paralo a sambayang, oba ka gii zasadka sa tamok a ibabagak ka so paralo a zakat, oba ka giipamowasa sa manga sonat a inibagak ka so paralo a powasa a so kaphowasa sii ko bolan a Ramadhān.

So inaloy o Hadith a kapmbaloy o mu’min a aya pamamakin’gan iyan na so pamamakin’gan o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so salakaw roo na aya bantak roo na da’ a phamakin’gn iyan a katharo’ a rowar ko ikhaso’at o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go da’ a ptharo’on iyan a katharo’ a rowar ko ikhababaya’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go da’ a pnggalbkn o lima niyan a rowar ko ikhaso’at o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), go da’ a plakadn o ski niyan a rowar ko nganin a ikhaso’at o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Smanan na mimbaloy skaniyan a mikokoyapt sii ko onot iyan ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), na phakarani skaniyan sii ko Kadnan iyan a zmbagn iyan so manga pangni niyan on.

So Manga gona a khakowa sii ko Hadith:

1. So kinisogo’on ko kasakawa ko manga taw a salinggogopa’ a go dokapila’ o Allāh a aya maoona on na so manga ulama anka’i a Ummah na go ron bo’ makatondog so miamratiaya a manga barasimba sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
2. Mataan a so karido’a ko manga dokapila’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na pd ko manga ala’ a dosa sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a khasabapan sa kakhaadn o garobat kiran o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
3. Mataan a so manga simba a paralo na maoona a di so manga simba a sonat.
4. Khasabot roo a so manga sogo’an o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na madodowa soson, manga paliyogat a go manga sonat a so katonaya kiran langon na katarotop a go kapakarani sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).
5. So kiatankd o kapkhababaya i o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko manga simba o oripn iyan a manga paralo a go manga sonat sa tanan iyan dn oto tharimaan ko oripn iyan.
6. Aya tanda’ sa so oripn na pkhababayaan iyan so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na so kapakaontola niyan ko kan’g iyan, kailay niyan, katharo’ iyan, galbk iyan a palaya iyan dn isonkad ko kabaya’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa pakawatanan iyan so inisapar o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a manga harām.
7. Sa dn sa kapphakarani o oripn sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sabap ko kapthonaya niyan ko manga simba a paralo a go so manga sonat na pkhatankd mambo’ a so pangni niyan sii ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na tharimaan iyan on.

HADITH 39

عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَالَ:

"إنَّ اللَّهَ تَجَاوَزَ لِي عَنْ أُمَّتِي الْخَطَأَ وَالنِّسْيَانَ وَمَا اسْتُكْرِهُوا عَلَيْهِ".

حَدِيثٌ حَسَنٌ، رَوَاهُ ابْنُ مَاجَهْ [رقم:2045]، وَالْبَيْهَقِيّ ["السنن" 7 ]. [رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ].

Phoon ko Ibn Abbãs a miaso’at kiran a dowa so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a mataan a so Rasûlullãh (ﷺ) na pitharo’ iyan a: Mataan a so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na diapay niyan rakn phoon ko ummat akn so karibat a go so kalipat a go so nganin a initgl kiran. Hadith a mapiya a pianothol skaniyan o Ibn Mãjah a go so al Bayhaqî a go so salakaw kiran a dowa.

So Mianothol ko Hadith:

Miaaloy so salsila o Ibn Abbās sii ko Hadith a 19 sa pangndod ka on.

Osayan:

Piakisabotan o Hadith a so tlo a btad a pkhasagadan o manosiya a skaniyan so karibat, a go so kalipat, a go so initgl ko taw a di niyan kabaya’ na mianggalbk iyan sa gimpis o kiatgl iyan na mataan a so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na iprila’ iyan oto sa di niyan on iziksa’.

So limo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na kialankoloban iyan so rarangit iyan. Sa khasabot roo a so manosiya na igira mianggalbk iyan so shayi sa miokit sa karibat na di skaniyan khasiksa’, a go amay ka so mianggalbk iyan na harām na da’ a khaadn on a dosa niyan, a go di ron makapkhifarat a go da oto makabinasa ko simba niyan.

So gona a khasabot ko Hadith:

Sa taw a matgl sii sa isa a nganin a pnggolalan sa katharo’ odi na galbk na di ron oto khisksa’, sa lankap anan mlagid o so kiatgl na sii sa galbk antaa ka sii sa katharo’, sa da’ a dalil o taw a piakamblag iyan so katgl ko galbk a go so katgl ko katharo’. Na amay ka aya kiatanaan o galbk o taw a mattgl na so kabnar a manosiya, na makapnggolalan on so ikhokom o manga dalil o kitab, ka datar o taw a tigl sa kabono’ iyan sa isa a taw, na osowaa niyan oto na khikitas on a go so taw a tomigl on, ka kagiya so katgl na di niyan phakayin so kabono’a ko isa a taw, sa di khidaawa o miakapatay i aya kiapaka-patay niyan na minggolalan sa kattgl sabap sa kagiya so kasslaa ko ginawa o salakaw ron na datar o kasslaa ko ginawa niyan sa di siran makaphlbiya’ ka ndatar siran sa timbang a go pankat sabap roo na di khakorban so isa kiran sa linding ko salakaw ron, ka mlagid siran sa pankatan sii ko kokoman o Sharī’ah.

HADITH 40

عَنْ ابْن عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ:

أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم بِمَنْكِبِي، وَقَالَ: "كُنْ فِي الدُّنْيَا كَأَنَّك غَرِيبٌ أَوْ عَابِرُ سَبِيلٍ". وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا يَقُولُ: إذَا أَمْسَيْتَ فَلاَ تَنْتَظِرْ الصَّبَاحَ، وَإِذَا أَصْبَحْتَ فَلاَ تَنْتَظِرْ الْمَسَاءَ، وَخُذْ مِنْ صِحَّتِك لِمَرَضِك، وَمِنْ حَيَاتِك لِمَوْتِك.

[رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ].

Phoon ko Ibn Umar a miso’at kiran a dowa so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Kiaptan o Rasûlullãh (ﷺ) so waga ko na pitharo’ iyan a: Adn ka sii ko doniya a datar o ba ka on romarapo a mananangga, odi na datar ka o somasagad sa lalan. Sa miaadn so Ibn Umar a gii niyan tharo’ on a: Igira kiagabinan ka na di nka dn phnayawa so kapitapita’ (sa pamakot ka dn maga-mal) na igira kiapitaan ka na di nka dn pnayawa i kagabini rka, sa kowa ka ko kapipiya a ginawa nka sa pantag ko kasasakit ka, go phoon ko kaoyagoyag ka a pantag ko kaphatay nka. Pianothol skaniyan o al Bukhãrî.

So Mianothol ko Hadith:

Miaaloy so salsila o Ibn Umar sii ko Hadith a 9 sa pangndod ka on.

Osayan:

Piayag o Hadith a aya mapiya a btad o taw sanka’i a doniya na iitong iyan a ginawa niyan sa romarapo ron maana a ba on dn somasagad na adn a khandodan iyan a salakaw a ingd a giyoto i tatap a go lalayon a so alongan a maori.

So manosiya na aya dn a mapiya on na so katotordowa niyan ko manga galbk iyan a simba sa so galbk imanto na di’ taalikn mapiya, na so galbk ko dawndaw na di taalikn ko gagawii sa datar oto so kapato’a on. Aya sabap oto na so manosiya na di niyan mipapaar so kapzagad on o kotika’ (masa) ka kna’ o ba niyan inadn. Na aya inipaginsarat o Ibn Umar na so kapamakot ko kanggalbka ko nganin sa di nggowamayin ka so kanggowamay na galbk o shaytan.

Langowan a miabagombar a pagtaw a miabilaw ko lopa’ na aya waraan iyan na matordo ko manga galbk iyan, a katawan iyan so ndaitaan o galbk a go so masa a pnggalbkan on, ka giyoto i maana o kaimpidi ko galbk a inisogo’ oto o Nabi (ﷺ) ko manga ummat iyan.

Paliyogat dn ko Muslim a kambts iyan sa manga pipiya a amal iyan ko da niyan pn kapatay ka an iyan masigoro a adn a khaoma niyan sa alongan a maori a madakl a balas a manga pipiya o galbk iyan sii sa doniya.

HADITH 41

عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم "لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يَكُونَ هَوَاهُ تَبَعًا لِمَا جِئْتُ بِهِ".

حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ، رَوَيْنَاهُ فِي كِتَابِ "الْحُجَّةِ" بِإِسْنَادٍ صَحِيحٍ.

Phoon ko Abû Mohammad a so Abdullãh bin Amr bin al As a miaso’at kiran a dowa so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Pitharo’ o Rasûlullãh (ﷺ) a: Di phaka-paratiaya so isa rkano (di khatarotop so paratiaya niyan) taman sa di mabaloy so baya’ a ginawa niyan a makaonot ko nganin a minioma ko. Hadith a mapiya a sahîh, pianothol ami skaniyan sii ko kitab a al Hujjah sa sanday a mapipiya.

So Mianothol ko Hadith:

Abdullāh bin Amr, skaniyan so Abū Abdirrahmān odi’ na Abū Muhammad Abdullāh bin Amr bin al As bin Wā’il as Sahmī al Qurashī, miakathhompok so bangnsa niyan a go so Nabī (ﷺ) sii ko Ka’b bin Lu’ay. Miagislam so Abdullāh ko onaan i ama’ iyan sa miaadn so ama’ iyan a kaka a di skaniyan sa 13 ragon. Miaadn so Abdullāh a kominal ko agama (alim) a lomalahar (hāfidh) a barasimba. Aya kiawafat iyan na sii ko 63 Hijriyyah go miatharo’ a sii ko ika 70, go miatharo’ so salakaw roo, kiasobagan so darpa’ a piatayan iyan, sa miatharo’ a sii sa Makkah, odi’ na sii sa Tāif, odi’ na sii sa Misir, odi’ na so salakaw roo.

Osayan:

Piakisabaotan o Hadith a so paratiaya o taw na di khasamporna odi pangongonotan so kabaya’ iyan ko minitalingoma o Nabī (ﷺ) a so kokoman o Shari’ah. Sa di khapakay ko taw a da’ a mala’ a sowa’ iyan ko Islam, o ba niyan pangokoma so manga taw a skaniyan na malobay.

Aya toos sa khaadn so mapiya na so kambayorantang o manga taw sii ko kabaya’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Sa inggolalan iran sa tarotop a go panamaran iran so kapthonaya ko manga simba ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى).

HADITH 42

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ:

سَمِعْت رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم يَقُولُ: قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: "يَا ابْنَ آدَمَ! إِنَّكَ مَا دَعَوْتنِي وَرَجَوْتنِي غَفَرْتُ لَك عَلَى مَا كَانَ مِنْك وَلاَ أُبَالِي، يَا ابْنَ آدَمَ! لَوْ بَلَغَتْ ذُنُوبُك عَنَانَ السَّمَاءِ ثُمَّ اسْتَغْفَرْتنِي غَفَرْتُ لَك، يَا ابْنَ آدَمَ! إنَّك لَوْ أتَيْتنِي بِقُرَابِ اْلأَرْضِ خَطَايَا ثُمَّ لَقِيتنِي لاَ تُشْرِكُ بِي شَيْئًا َلأَتَيْتُك بِقُرَابِهَا مَغْفِرَةً."

رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ [رقم:3540]، وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.

Phoon ko Anas a miso’at on so Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pitharo’ iyan a: Mian’g akn so Rasûlullãh (ﷺ) a gii niyan tharo’ on a: Pitharo’ o Allãh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a lbi lawan a Maporo’ a: Hay wata’ o Adam mataan a ska na da’ a kiatawag anka rakn a go inarap ako nka (ko karila’i ko rka) na rinilaan ko ska sii ko miaadn rka a dosa (nka), sa di akn oto lalalamn, hay wata’ o Adam opama o minisampay so manga dosa nka ko manga gabon ko langit (ko kadakl iyan) oriyan iyan na miamangni ka rakn sa rila’ na rilaan ko ska, hay wata’ o Adam opama o miaoma ko nka a aawidan ka so makara-rani ko kala’ o doniya a dosa, oriyan iyan na miatmo ako nka a di ako nka iphanakoto sa mlk bo’ na disomala’ a italingoma ko rka so datar iyan sa kala’ a rila’ a go sapng ko dosa nka. Pianothol skaniyan o at Tirmidî, go pitharo’ iyan a hadith oto a mapiya a sahîh.

So Mianothol ko Hadith:

Skaniyan so Anas bin Mālik, skaniyan so Abū Hamzah al Ansārī an Najjārī al Khazrajī, siakodowan iyan so Rasūlullāh ipoon dn ko kiapakaoma niyan sa Madinah sa taman ko kiawafat iyan, miakaoma sa Madinah so Anas a aya omor iyan na sapolo’ ragon, odi’ na walo, odi’ na pito ragon. Mikhomadn sa al Basrah sii ko kandadato’ o Umar, sa pphangndaon iyan so manga taw ko manga kokoman o Islam, sa mialndo so omor iyan sa magatos a go tlo ragon, go miatharo’ a minos roo. Pitharo’ o Ibn Abdilbarr a: Aya ontol ko miatharo’ a manga omor iyan na so 99 ragon, skaniyan i kaposposan a sahābī a miawafat sii sa al Basrah ko ragon a 93 odi’ na 92 odi’ na 91 ragon.

Osayan:

Giyanka’i a Hadith na pd ko manga hadith a qudsi, maana a katharo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a pianothol o Rasūlullāh (ﷺ) ko manga ummat iyan a skaniyan na lankap ko mbawataan o Adam.

Piakisabotan iyan a sa dn sa kapphamangni o taw sa rila’ odi’ na kasapngan so manga dosa niyan, a go arapn iyan so rila’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى), na so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) na tharimaan iyan so tawbat iyan, mapiya pn i kala’ o manga dosa niyan na iprila’ on dn o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). Pitharo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii ko Qur’ān a: Tharo’ anka (hay Mohammad) a (pitharo’ o Allāh a): Hay manga oripn akn a siran oto so mithabowakar siran ko manga ginawa iran (ko kianggalbk sa manga dosa) di kano khada’i sa panginam phoon ko limo’ o Allāh, mataan a so Allāh na zapngan iyan so manga dosa langon ka mataan a skaniyan so lbi lawan a Paririla’ a lbi lawan a Masaling-gagawn. (az Zumar 53).

Piakisabotan iyan pn a apiya i kiapakala’ o manga dosa o oripn na iprila’ on dn o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) amay ka magikhlas ko kiathawbat iyan, sa aya sarat roo na di skaniyan phanakoto, di niyan ipagpd so kapzimbaa niyan ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa pd a katuhanan a pzimbaan iyan, na tankd a zapngan dn o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) so manga dosa niyan.

So manga Gona a khasabot ko Hadith:

1. Mataan a so manosiya na sa dn sa kaphamangni niyan ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sa apiya antonaa a nganin a go arapn iyan so Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko kapthawbat iyan na tharimaan o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) so tawbat iyan amay ka iniokit iyan sii ko lalan iyan a mattndo’ a skaniyan so kiznditn iyan ko dosa a pinggalbk iyan a go itaplk iyan sa tarotop sa di niyan dn pmbabalinganan, sii anan ko manga kabnar o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى). So pman so dosa niyan ko kabnar o Manosiya na maphangni niyan a rila’ ko taw a kiaarasan iyan na odi niyan on rilaan na khabayadan iyan on sa nggolalan sa kitas odi na mokit sa arga’ a mattndo’.
2. So kiarinayag o kala’ a go so kaolad o limo’ o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) ko manosiya.
3. So kiarinayag o kala’ a go kaolad o napi o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a apiya i kala’ o dosa o manosiya na iprila’ on o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) amay ka manawbat on.
4. Miasabot san so kala’ a go so kapakallbi o kapagikhlas a skaniyan so kabonayona ko simba sa sii bo’ phanompang ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a da dn a khaantapan iyan a salakaw.

Sii, na mianinggaposan so kaphagosaya ko manga hadith a pat polo’ a piamamaili’ o al Imam an Nawawi. Patoray ko oman i Muslim a kilaharn iyan sanka’i a manga hadith a go so kasabota ko manga maana niyan a go so kanggalbka ko matatago’ on a manga sogo’an. Sa so langowan o Bantogan na rk dn o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a Kadnan o manga kaadn, so kalilintad na sii ko Nabi tano a Mohammad (ﷺ) a go sii ko manga tonganay niyan a go so manga sahabat iyan langon.

Di kami niyo plipati ko manga dowaa niyo sa limoon tano Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go tatapn tano niyan sii ko kaaawidi tano ko Bnar.

---

SO SALSILA O SABAAD KO MANGA
IMAM KO HADITH

Imam Ahmad

Skaniyan so Abū Abdillāh Ahmad bin Hanbal, sabnar a piakablang o miosay sa piakaloagan skaniyan o Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) sii ko osayan ko pito a Imām, na aya zanaan tano na so diyanka’ a khakilala on so kaporo’o manga sipat iran, a go so manga masa o kinimbabawataan kiran a go so kiapa-ngawawafat iran. Sa ptharoon ami a: Inimbawata’ so Ahmad bin Mohammad bin Muhammad bin Hanbal sii ko olanolan a Rabīil Awwal ko ragon a 164 Hijriyyah. Pianontot iyan so kata’o ko kaito’ iyan pn a go minda-lakaw ko kiasombak iyan sa kata’o sii sa Shām a go sa al Hijāz a go sa al Yaman a go so salakaw ron kiaopakatan so kaiimam iyan a go so kalk iyan ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go so kasanggila niyan a go so katatawaranga niyan ko doniya. Pitharo’ o Abū Zur’ah a: Miaadn so manga kitab a sapolo’ a go dowa a bkhs sa miaadn skaniyan a milalahar iyan sii ko poso’ iyan, miaadn skaniyan a makalalahar sa nggibo nggibo a hadith. Pitharo’ o as Shāfiī a: Miawa’ a ko sa Baghdād na da’ a kiaganatan akn on a mama a lbi a mala’ i kalk ko Allāh (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى) a go da’ a lbi ron a tomatawarang ko doniya a go da’ a lbi ron a masanggila’ a go da’ a lbi ron a mala’ i kata’o a ba niyan kalawani so Imām Ahmad. Madakl a manga kitab a inisorat pantag ko kiapagintaw niyan.

Inisorat iyan so al Musnad al Kabīr a aya lbi a mala’ ko manga musnad a inisorat a go aya on lbi a mapiya ko taong a go so daway sabap sa da’ a inisold iyan on a rowar ko mabagr a hadith a khakowa a tanda a dalīl, a go pinili’ iyan oto a phoon ko sobra so pito gatos nggibo a hadith a go so lima polo’ nggibo a hadith. Miawafat skanyan ko ragon a 241 ko Hijriyyah sii sa Baghdād a so bandaran o kalilintad (Madinat as Salām) sa so kobor iyan na katotokawan a phlawiin roo.

---

Imam al Bukhārī

Skaniyan so Imām a ladiawan sii ko kata’o a so Abū Abdillāh Mohammad bin Ismāīl al Bukhārī, aya kinimbawtaan on na sii ko Shawwāl a ragon a 194, phitontot iyan so ilmo’ ko kaito’ iyan pn. Simbag iyan so sabagi’ ko manga shaykh iyan sa karibat a skaniyan na sii ko omor a 11 na inompiyaan iyan so kitab iyan ko taw a lomiahar on. Somiombak sa hadith sii sa ingd a Bukhārā, oriyan iyan na lomiayag sa madakl a darpa’ sa mian’g iyan so madakl a manga goro, sa inisorat iyan so kitab a as Sahīh a pinili’ iyan sa sobra nm gatos nggibo a hadith, sa inisorat iyan oto a sii skaniyan sa Makkah, sa pitharo’ iyan a: Da’ a inisold akn on a rowar sa hadith a sahīh (mapipiya ko manga tokas a kalobay) a go makalalahar ako sa magatos nggibo a hadith a sahīh, a go dowa gatos nggibo a hadith a kna’ a sahīh, sa inaloy niyan so maana anka’i a bilangan sii ko osayan iyan (sharh) sa inisibay so kiapanothola ko kiapagin’taw niyan sa inisorat a manga kitab, sa mialoy ron so somiorat sanka’i a kitab sa sagintas a mapiya a miatago’ sii ko kamonaan o kitab a Fat’h al Bārī. Miawafat skaniyan sa ingd a Samarqand sa waqto a ishā’ ko kagagawii niyan ko alongan a Sapto a kagagawiinan ko boka sa powasa, ko ragon a 256 Hijriyyah, sa aya omor iyan na nm polo a go dowa ragon a kakokorangan sa sapolo’ a go tlo gawii, sa da’ makabagak sa wata’ iyan.

---

Imam Muslim

Skaniyan so Imām a lomalankap so thotholan on a so Muslim bin al Hajāj al Qushayrī a isa ko Imām ko hadith. Inimbawata’ skaniyan ko ragon a 204, pithontot iyan so kata’o ko hadith ko kaito’ iyan pn, go miamakin’g sa kata’o ko manga shayk o al Bukhārī a go so salakaw ron, sa miamanothol a phoon on a manga imām a pd ko manga ala’ ko masa niyan a go so manga taw a lomalahar on, sa inipanorat iyan so manga kirtab a phakanggay a gona, a aya lbi ron a mala’ i gona na so kitab iyan a Sahīh a so miakalawan sabap ko kapiya o kiaatora on a go so kapiya a lapiyat iyan a go so kataid o lalan iyan, sa miakhipantag iyan so manga ala’ i gona ko kiatankda on, go rk o manga ulama sii ko kapakaplbiyaa on a go so Sahīh al Bukhārī a kiasobag, sa miaginontolan so sabagi’ ko manga ulama sii ko katharo’ iyan a: Miaphapawala’ a pagtaw sii ko al Bukhārī a go so Muslim sii rakn, sa pitharo’ iran a anda sanka’i a dowa a imām i phakaonaan ami? na pitharo’ akn a sabnar a miaona so al Bukhārī si ko kasasahih (kapipiya) o kitab iyan, sa datar oto a miaona so Muslim sii ko kapiya o kinibtadn iyan ko kitab iyan. Miawafat skaniyan ko kagabinan ko gawii a Ahad a pat gawii a mialamba’ ko gawii o olanolan a Rajab ko ragon a 261, sa inilbng ko gawii a Isnin sii sa ingd a Naysabūr, sa so kobor iyan na matatago’ roo a phlawiin o manga taw.

---

Imam Abu Daud

Skaniyan so Sulayman bin al Ash’ath as Sijistaniy inimbawata’ ko ragon a 202 ko Hijriyyah, siombakan iyan so Hadith sii ko Imam Ahmad a go sii ko al Qa’nabi a go sii ko Sulayman bin Harb a go so salakaw kiran. Go pitharo’ iyan a: Inisorat akn a phoon ko Nabi so lima gatos nggibo a hadith, na miakapili’ ako ron sa so manga hadith a riankom skaniyan o manga kitab a hadith, go so manga hadith iyan na pat nggibo a go walo gatos a hadith. Da a matatago’ on a hadith a ba kiaompongi ko manga ulama ko hadith so kimbagakn on. Pianothol iyan so manga hadith iyan sii sa Baghdad, a go ron, na kinowa on o manga taw ankoto a manga hadith iyan. Inidayag iyan ko Imam Ahmad ankoto a manga hadith iyan na iniitong iyan sa mapiya. Pitharo’ o al Khattabi a: Skaniyan oto na manga hadith a lbi a mapiya i btad, a go mala’ a kitotompok iyan ko fiqhi a di so dowa a Sahih. Pitharo’ o Ibn al A’rabiy a: Sa taw a matatago’ on so Qur’an a go so kitab o Abu Daud na da’ a maphangindaw niyan a nganin a pd ko kata’o. Misabap roo na biathk o al Gazali a: Mataan a skaniyan a kitab na khaamplan iyan so taw a Mujtahid sii ko manga hadith a kokoman, sa inonotan skaniyan roo a sabaad a manga imam. Miaadn so kiawafat o Abu Daud a sii ko ragon a 275 Hijriyyah sii sa al Basrah.

---

Imam at Tirmidiy

Skaniyan so Abu Isa Mohammad bin Isa bin Sawrah at Tirmidi ibabangnsa sii sa Bandaran a andang sii ko poro’ o ingd a Jayhun a lawasaig a balkhiy. Da’ maaloy o mianothol on so gawii a kinimbawataan on, da pn so ad Dahabi go da’ pn so Ibn al Athir o ba iran oto miapanothol. Kiasombakan iyan so Hadith sii ko al Bukhari a go so salakaw ron a pd ko manga shaykh o al Bukhari. Miaadn skaniyan a imam a kominal a tanda’ ko kata’o ko agama. Inisorat iyan so kitab a sosoratan ko manga hadith (kitab as sunan) a go so kitab a al Ilal, sa miaadn skaniyan a di phakanono (bota). Pitharo’ iyan a: Inidolon akn so kitab akn, giyoto so kitab iyan a sunan a pmbthowan sa al Jami’ sii ko manga ulama sa Hijaz, a go sa Iraq a go sa Khurasan na miaso’at siran on. Go sa taw a maadn skaniyan (a at Tirmidi) sii ko walay niyan na datar o ba so walay niyan na kadadalman sa Nabi a giitharo’. Pitharo’ o al Hakim a mian’g akn so Umar bin Ilk a gii niyan tharo’on a: Miawafat so al Bukhari na da’ a minibagak iyan sii sa Khurasan a ba datar o Abu Isa sii ko kata’o, a go so kalahar a go so kapananggila sa dosa. Miaadn so kiawafat iyan a sii sa ingd Tirmid ko kaposan ko Rajab ko ragon a 267.

---

Imam an Nasa’iy

Skaniyan so Ahmad bin Shu’ayb al Khurasani, inaloy o ad Dahabi a so kinimbawataan on na sii ko ragon a 215 hijriyyah. Miakasombak ko hadith sii ko Said, Ishaq bin Ruhwayhi a go so salakaw ron a pd ko manga imam sii ko hadith sii sa Khursan, a go sa al Hijaz, a go so Iraq a go sa Misir a go sa al Jazirah. Lomiawan skaniyan sii sankanan a kata’o ko hadith a go mimbisa ko kata’o ron a go so kiaimpid on a go so kaporo o kapkhasanday o manga hadith, sa miagingd skaniyan sii sa Misir. Pitharo’ o manga Imam ko hadith a: Mataan a skaniyan na lbi a mapasang i kalahar a di si Muslim a khirk ko Sahih. So kitab iyan a Sunan na aya minos ko manga kitab a sunan ko oriyan o dowa a sahih i kapakararankom sa hadith a malobay. Pinii’ iyan sii ko Sunan iyan so kitab a al Mujtaba gowani a pangnin on sa isibay niyan so manga hadith a sahih sa mablag ko kitab a sunan. Miaadn so kiawafat iyan a sii ko gawii a Isnin a sapolo’ a go tlo gawii a miaipos ko olanolan a Safar a ragon a 303 ko Hijriyyah sii sa ingd a ar Ramlah sa inilbng sakaniyan sii sa Bayt al Maqdis. Sii skaniyan babangnsaan sa ingd a Nasa’ a skaniyan na bandaran sii sa ingd a Khurasan a kiambowatan a sabaad a manga ala a ulama.

---

Imam Ibn Majah

Skaniyan so Abu Abdullah Mohammad bin Majah al Qazwini, inimbawata’ ko ragon a 207 ko Hijriyyah, sa piganad iyan so kata’o ko Hadith sa mindalakaw ko manga darpa’ ko kiapaganda niyan on, sa liniyot iyan so manga ingd sa taman sa miakasombak ko manga bolayoka o Imam Malik a go so Imam al Layth a go madakl a taw a miamanothol sa hadith a phoon on, sa miaadn skaniyan a isa ko manga ala’ a ulama sii sa doniya, sa inisorat iyan so kitab a as Sunan, sa da a pankat iyan ko manga kitab a inisorat ko onaan iyan, ka kagiya adn a madadalm ko kitab iyan a manga hadith a malobay a go adn pn a masasanka’ on. Go minitogalin a phoon ko Alim a so al Hafidh al Mizziy a aya kon a kalilid ko manga hadith a skaniyan bo’ i mianothol on na malobay, sabap roo, na aya inokitan o miangaoona a manga ulama na so khipagomann iran ko kitab a al Muwatta’ sii ko lima a manga kitab,. Pitharo’ o mizorat a: Aya paganay a taw a inioman iyan so Ibn Majah sii ko lima a miamanorat sa hadith na so Abu al Fadhl bin Tahir, sii ko kitab iyan a al Atraf, sa datar oto sii ko manga sarat o manga imam ko Hadith (sunnah) oriyan oto na so al Hafidh Abdulgani, sii ko kitab iyan a: Asma’ ar Rijal. Aya kiawafat iyan na sii ko alongan a Salasa a walo gawii a da kapopos o bolan a Ramadhan, a ragon a 275 Hijriyyah.

---

Imam Mālik

Skaniyan so Imām Abū Abdillāh Mālik bin Anas al Asbahī, imām ko ingd o katogalin (al Madīnah) isa ko pat a Imām a phagonotan, adn a kitab iyan a hadith a so al Muwatta’, adn a miamanothol a madakl a manga taw a phoon on, pd ko manga morit iyan ko hadīth so Imām as Shāfiī. Miawafat ko ragon a 179 Hijrī.

---

Abū Dāūd at Tayālisī

Skaniyan so imām a mala’ a so Sulaymān bin Dāūd bin al Jārūd, tngr a taw sa Fāris, isa skaniyan ko manga tanda’ o kata’o, adn a kitab iyan a al Musnad, miawafat ko ragon a 204 Hijriyyah.

---

Imam as Shāfiī

Skaniyan so imām Abū Abdillāh Mohammad bin Idrīs as Shāfiī, isa ko pat a imām a phagonotan, adn a kitab iyan a so al Umm, skaniyan i maporo’ a olama o pagtaw (Habr al Ummah) go lbi a mata’o ko manga taw sa Sbangan a go Sdpan, lomiawan sii ko manga kata’o, go pithaong iyan so kata’o ko Usūl al Fiqhi gowani a isorat iyan so kitab iyan a ar Risālah Miawafat ko ragon. a 204 Hijrī sii sa lopa a Misir.

---

تمّ بحمدالله

 

Miatarotop sa limo’ o Allah a rk iyan so bantogan.