So Qur'an A Suti
القرْان الكَريْــم  
Sūrah Al Fātihah - [ 1 So Gkaan ] - سورة الفـاتحـة
( The Opener - Ang Pambungad )

Pangnal ko Sūrah

So Sūrah al Fātihah na initoron sa Makkah a aya manga ayat iyan na pito ko kiaopakati ron, aya ipmbhtho ron na al Fātihah (so Gkaan) ka kagiya aya inilka ko Qur’ān ko kiaatora on, kna o ba so kinitoronn on. Sii ko kapontok iyan ago so kababa iyan na riankom iyan so manga maana o Qur’ān, go miatimo’ iyan so manga antap iyan a onayan ko katimbl iyan. Piamagosay niyan so manga pakaasal o agama ago so manga sapak iyan. Riankom iyan so bandingan ko paratiaya (aqīdah) go so simba (ibādah) go so bitikan (tashrī’) so kaparatiayaa ko alongan a maori, so manga sifāt o Allāh [s.w.t] a manga pipiya, ago so kapakaisaisaa on (tawhīd) sa migakd iyan so simba ko langowan a phizosonan iyan. Go ron pphangniya so katoro o manosiya ko lalan a mathitho (so agama Islām) ago so kapananggilai ko lalan o manga taw a kiararangitan siran o Allāh, ago so manga taw a mithataridadag. Miniitong so Sūrah al Fātihah a aya onayan o manga sūrah ko Qur’ān ka kagiya miarankom iyan so manga antap o Qur’ān a lankap.

So Kapakallbi niyan:

Pianothol o Imām Ahmad, a: mataan a so Ubayyi Bin Ka’b na biatiya iyan ko Rasūlullāh [s.a.w] ankanan a Sūrah, na pitharoo Rasūlullāh [s.a.w] a: Ibt ko makapapaar rakn ka da dn a initoron ko Tawrāh, go so Injīl, go so Zabūr, ago sii ko Furqān, a ba datar ankai a Sūrah al Fātihah, a skaniyan so pito i manga ayat a gii khasokasowin matiya (ko sambayang) ago Qur’ān a mala a initoron rakn.

Giankanan a Hadīth na mitotoro iyan so katharo o Allāh ko Surah al Hijr a: Sabnar a bigan ami ska sa pito a pd sa manga ayat a giikhasokasowin matiya ago so Qur’ān a mala.

Sii ko Sahīh Muslim, na miakapoon ko Abī Hurayrah a pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] ko Hadīth Qud’sī a: Giitharoon o Allāh, a:

Biagi akn so sambayang so (al Fātihah) ko lt akn a go so lt o oripn akn sa dowa bagi’, so sabagi’ on na rk akn, na so sabagi’ on na rk o oripn akn, sa bagian (rk) o oripn akn so piangni niyan.
Igira pitharo o oripn a: al Hamdulillāhi Rabbil Âlamīn Na tharoon o Allāh a: Biantog ako o oripn akn.
Na amay ka tharoon iyan so: Ar Rahmānir Rahīm Na tharoon o Allāh a: Iniporo ako o oripn akn.
Na amay ka tharoon iyan a: Mālikiyamid Dīn Na tharoon o Allāh a: Piakala ako o oripn akn
Na amay ka tharoon iyan a: Iyyāka Na’budu wa Iyyāka Nasta’īn Na tharoon o Allāh a: Giai so lt akn ago so oripn akn (so kathotompokan iran) go rk o oripn akn so nganin a piangni niyan sii rakn.
Na amay ka tharoon iyan a: Ih’dinas Sirātal Mustaqīma Sirātal ladīna an’amta Âlayhim, Gayril Magdhūbi Âlayhim Walad Dhāllīn Na tharoon o Allāh a: Giai so rk o oripn akn, go rk o oripn akn so nganin a piangni niyan.

Miakanggonanao ankai a Hadīth Qud’sī, sa so Sūrah al Fātihah i okit a gii kimbitiarain o oripn ko Kadnan iyan a Rabbul Ālamīn, sabap sa oman i batiaan iyan ko manga ayat iyan na smbagn skaniyan on Allāh sa mamantk, go giankai a Sūrah i pariala o sambayang o oripn, sa sa dn sa oripn a zambayang na go niyan di batiaa ankai a sūrah na di khatarima so sambayang iyan (da a sambayang iyan) sabap ko kinibagakn iyan ko kabatiaa sankai a sūrah, miasabot anan ko sabdan o Rasūlullāh [s.a.w] ko kiatharoa niyan sa: Da a sambayang i taw a da niyan batiyaa so Fātihatul Kitāb ko sambayang iyan.

SO MANGA INGARAN IYAN NA MADAKL A PD ON SO
al Fātihah So Gkaan
Ummul Kitāb Onayan (watang) o Qur’an
as Sab’ul Mathānī So pito a (pkhasowin matiya)
as Shāfiyah So phamolong (phakapiya ko manga sakit)
al Wāfiyah So Phakadianka, Phakatonay
al Kāfiyah So Phakaampl (makaankos)
al Asās So onayan (panagayanan)
al Hamd So tarotop a kabantog (podipodi)

Sūrah al Fātihah - So Gkaan (The Opener) Ang Pambungad

1:1

Hassanor Alapa : Sii sa Ingaran o Allāh a Makalimoon a Masalinggagawn. 1

Muhsin Khan : In the Name of Allah, the Most Beneficent, the Most Merciful.

Sahih International : In the name of Allah , the Entirely Merciful, the Especially Merciful.

Pickthall : In the name of Allah, the Beneficent, the Merciful.

Yusuf Ali : In the name of Allah, Most Gracious, Most Merciful.

Shakir : In the name of Allah, the Beneficent, the Merciful.

Dr. Ghali : In The Name of Allah, The All-Merciful, The Ever-Merciful.

Tafsir Jalalayn : In the Name of God, the Compassionate, the Merciful:

Tagalog : Sa Ngalan ng Allâh, ang Pinakamahabagin, ang Napakamaawain at Ganap na Mapagmahal

Ito ay pinangalanang ‘Al-Fâtihah’ dahil sa ito ang pinakapambungad ng Dakilang Qur’ân. Gayon pa man, tinatawag din itong ‘Al-Mathâni’ (na ang ibig sabihin ay ang inuulit-ulit) dahil sa ito ay palaging binabasa sa bawa’t ‘rak`ah’1 o yunit ng ‘Salâh’ (pagdarasal); at maliban sa mga ito, mayroon pa rin itong iba’t ibang pangalan.

“Bis-mil-lâh” - magsisimula ako sa Ngalan ng Allâh (s.w.t), bilang paghahangad ng tulong, gabay at katugunan Niya. Ang salitang “Allâh” ay Pangngalang Pantangi ng “Rabb” 2 na Tagapaglikha (Tabâraka wa Ta`ala), na Siya lamang ang nararapat na sambahin at wala nang iba pa. Ito ay bukod-tangi sa Kanyang mga Pangalan, at ito ay hindi maaaring ipangalan sa iba.

“Ar-Rah-mâ-nir Ra-heem” – ang salitang “Ar-Rahmân” --- saklaw ng Kanyang habag ang lahat ng Kanyang mga nilikha. Ang “Ar-Raheem” --- Labis-Labis ang Kanyang awa at pagmamahal nang ganap sa mga mananampalataya. Na ang dalawang ito (ang “Ar-Rahmân” at “Ar-Raheem”) ay kabilang sa Kanyang mga Pangalan.

1:2

Hassanor Alapa : So tarotop a bantog na rk o Allāh a Kadnan o langowan o kaadn 2

Muhsin Khan : All the praises and thanks be to Allah, the Lord of the 'Alamin (mankind, jinns and all that exists).

Sahih International : [All] praise is [due] to Allah , Lord of the worlds -

Pickthall : Praise be to Allah, Lord of the Worlds,

Yusuf Ali : Praise be to Allah, the Cherisher and Sustainer of the worlds;

Shakir : All praise is due to Allah, the Lord of the Worlds.

Dr. Ghali : Praise be to Allah, The Lord of the worlds.

Tafsir Jalalayn : Praise be to God, is a predicate of a nominal clause, the content of which is intended to extol God [by stating that]: He possesses the praise of all creatures, or that He [alone] deserves their praise. God is a proper noun for the One truly worthy of worship; Lord of all Worlds, that is, [He is] the One Who owns all of creation: humans, jinn, angels, animals and others as well, each of which may be referred to as a ‘world’; one says ‘the world of men’, or ‘world of the jinn’ etc. This plural form with the yā’ and the nūn [sc. ‘ālamīn] is used to denote, predominantly, cognizant beings (ūlū ‘ilm). The expression [‘ālamīn] relates to [the term] ‘sign’ (‘alāma), since it is an indication of the One that created it.

Tagalog : “Al-ham-du-lil-lâ-hi Rab-bil `Â-la-mîn” – ang lahat ng papuri ay nararapat lamang sa Allâh (s.w.t) na “Rabb” na Tagapaglikha ng lahat ng mga nilalang. Ito ay papuri ng Allâh (s.w.t) sa Kanyang Sarili, na kalakip ang Kanyang pag-uutos sa Kanyang mga alipin (na Siya ay purihin nila). Na Siya lamang ang karapat-dapat (sa mga papuring) ito dahil sa Siya lamang ang Lumikha ng lahat, ang Tagapangasiwa nito, ang Tagapangalaga sa lahat ng Kanyang mga nilikha sa pamamagitan ng Kanyang mga biyaya; at pamamatnubay Niya sa Kanyang tunay at minamahal na mga alipin tungo sa ‘Eemân’ (Pananampalataya) at paggawa ng mabuti.

1:3

Hassanor Alapa : A Makalimoon a Masalinggagawn. 3

Muhsin Khan : The Most Beneficent, the Most Merciful.

Sahih International : The Entirely Merciful, the Especially Merciful,

Pickthall : The Beneficent, the Merciful.

Yusuf Ali : Most Gracious, Most Merciful;

Shakir : The Beneficent, the Merciful.

Dr. Ghali : The All-Merciful, The Ever-Merciful.

Tafsir Jalalayn : The Compassionate, the Merciful: that is to say, the One who possesses ‘mercy’, which means to want what is good for those who deserve it.

Tagalog : “Ar-Rah-mâ-nir Ra-heem” – ang salitang “Ar-Rahmân” --- saklaw ng Kanyang habag ang lahat ng Kanyang mga nilikha. Ang “Ar-Raheem” --- Labis-Labis ang Kanyang awa at pagmamahal nang ganap sa mga mananampalataya. Na ang dalawang ito (ang “Ar-Rahmân” at “Ar-Raheem”) ay kabilang sa Kanyang mga Pangalan.

1:4

Hassanor Alapa : A Dato o gawii a kaphamalas.

Muhsin Khan : The Only Owner (and the Only Ruling Judge) of the Day of Recompense (i.e. the Day of Resurrection)

Sahih International : Sovereign of the Day of Recompense.

Pickthall : Master of the Day of Judgment,

Yusuf Ali : Master of the Day of Judgment.

Shakir : Master of the Day of Judgment.

Dr. Ghali : The Possessor of the Day of Doom.

Tafsir Jalalayn : Master of the Day of Judgement: that is, [the day of] requite, the Day of Resurrection. The reason for the specific mention [of the Day of Judgement] is that the mastery of none shall appear on that Day except that of God, may He be exalted, as is indicated by [God’s words] ‘Whose is the Kingdom today?’ ‘God’s’ [Q. 40:16] (if one reads it mālik [as opposed to malik], then this signifies that He has possession of the entire affair on the Day of Resurrection, or else that He is ever described by this [expression], in the same way as [He is described as] ‘Forgiver of sin’ (ghāfir al-dhanb). Thus, one can validly take it as an adjective of a definite noun).

Tagalog : “Mâ-li-ki yaw-mid dîn” – Siya (Luwalhati sa Kanya) lamang ang Bukod-Tanging Nagmamay-ari at Mangangasiwa sa Araw ng Muling Pagkabuhay, at ito ang Araw ng pagbibigay ng kabayaran sa lahat ng mga gawain. At ang Kanyang pagiging bukod-tangi sa Pagmamay-ari at Pangangasiwa sa Araw ng Paghuhukom, dahil walang sinuman ang mag-aangkin nito sa Araw na yaon, at walang sinuman ang magsasalita, maliban sa kung ito ay Kanyang pahihintulutan.

Sa pagbibigkas ng isang Muslim sa ‘Âyah’ o talatang ito sa bawa’t ‘rak`ah’ ng Salâh’ ay magpapaalaala sa kanya hinggil sa Huling Araw, nag-uutos na paghandaan ito sa pamamagitan ng pagsasagawa ng kabutihan at pag-iwas sa mga kasalanan at mga kasamaan.

1:5

Hassanor Alapa : Ska bo i zimbaan ami, go Ska bo i phangniyan ami sa tabang. 4

Muhsin Khan : You (Alone) we worship, and you (Alone) we ask for help (for each and everything).

Sahih International : It is You we worship and You we ask for help.

Pickthall : Thee (alone) we worship; Thee (alone) we ask for help.

Yusuf Ali : Thee do we worship, and Thine aid we seek.

Shakir : Thee do we serve and Thee do we beseech for help.

Dr. Ghali : You only do we worship, and You only do we beseech for help.

Tafsir Jalalayn : You [alone] we worship, and You [alone] we ask for help: that is to say, we reserve worship for You [alone] by way of acknowledging Your Oneness (tawhīd) and so on, and we ask for [Your] assistance in worship and in other things.

Tagalog : “Iy-yâ-ka na`a-bu-do wa iy-yâ-ka nas-ta-`în” 3 – Ikaw lamang ang aming susundin at sasambahin, at Ikaw lamang ang aming hihingian ng tulong sa lahat ng aming mga pangangailangan. Lahat ng bagay ay nasa Iyong Kamay, walang sinuman ang nagmamay-ari ng anuman na kahit na katiting-na-katiting na bagay, kundi Ikaw lamang.

At narito sa talatang ito ang katibayan na ang anumang uri ng ‘Ibâdah’ o pagsamba ay hindi maaaring ituon ng alipin ng Allâh kaninuman kundi sa Kanya (Allâh [s.w.t]) lamang. At narito rin (sa talatang ito) ang lunas sa puso mula sa sakit ng pagsasalig ng labis na atensiyon sa iba bukod sa Allâh, pagmamalabis, pagkukunwari, pagmamayabang at pagmamataas.

1:6

Hassanor Alapa : Toroa kami Nka ko lalan a mathitho 5

Muhsin Khan : Guide us to the Straight Way

Sahih International : Guide us to the straight path -

Pickthall : Show us the straight path,

Yusuf Ali : Show us the straight way,

Shakir : Keep us on the right path.

Dr. Ghali : Guide us in the straight Path.

Tafsir Jalalayn : Guide us to the straight path: that is, ‘show us the way to it’. This is substituted by:

Tagalog : “Ih-di-nas si-râ-tal mus-ta-qîm” – turuan Mo kami, patnubayan at gabayan patungo sa Matuwid na Landas. Patatagin Mo kami (sa Landas na yaon) hanggang sa Ikaw ay aming makatagpo, at ito ang ‘Islâm’ --- ang maliwanag na Daan patungo sa pagmamahal ng Allâh (s.w.t) at tungo sa Kanyang ‘Al-Jannah’P P(Hardin, isinaling Paraiso). Ito ang itinuro ng Huling Sugo at Propetang si Propeta Muhammad (s.w.t), at ang lahat ng mga Propeta at Sugo na nauna kaysa sa kanya. Katiyakan, walang anumang daan patungo sa tunay na kaligayahan ng isang alipin kundi ang pagiging nasa Matuwid sa Islâm.

1:7

Hassanor Alapa : A lalan o siran oto a inipangalimo 6 Oka siran kna o (ba so lalan) o siran oto a kiararangitan Ka siran go di pn so siran oto a mitharidadag.

Muhsin Khan : The Way of those on whom You have bestowed Your Grace , not (the way) of those who earned Your Anger (such as the Jews), nor of those who went astray (such as the Christians).

Sahih International : The path of those upon whom You have bestowed favor, not of those who have evoked [Your] anger or of those who are astray.

Pickthall : The path of those whom Thou hast favoured; Not the (path) of those who earn Thine anger nor of those who go astray.

Yusuf Ali : The way of those on whom Thou hast bestowed Thy Grace, those whose (portion) is not wrath, and who go not astray.

Shakir : The path of those upon whom Thou hast bestowed favors. Not (the path) of those upon whom Thy wrath is brought down, nor of those who go astray.

Dr. Ghali : The Path of the ones whom You have favored, other than that of the ones against whom You are angered, and not (that of) the erring. (It is customary to say "amin" "amen" at the end of this Surah).

Tafsir Jalalayn : the path of those whom You have favoured, with guidance (from alladhīna together with its relative clause is substituted by [ghayri l-maghdūbi ‘alayhim]) not [the path] of those against whom there is wrath, namely, the Jews, and nor of those who are astray, namely, the Christians. The subtle meaning implied by this substitution is that the guided ones are neither the Jews nor the Christians. But God knows best what is right, and to Him is the Return and the [final] Resort. May God bless our Prophet Muhammad (s), his Family and Companions and grant them everlasting peace. Sufficient is God for us; an excellent Guardian is He. There is no power and no strength save in God, the High, the Tremendous.

Tagalog : “Si-râ-tal la-dhî-na an-`am-ta `a-lay-hîm” – daan ng mga pinagkalooban Mo ng biyaya --- ang mga Propeta, mga matatapat, mga namatay nang ‘Shaheed’ – nagpunyagi sa Daan ng Allâh o nakipaglaban nang alang-alang sa Allâh, at mga mabubuti; silang mga pinatnubayan at matutuwid.

“Ghay-ril magh-dhû-bi `a-lay-him wa ladh-dhãl-lîn” – at huwag Mo kaming ihanay sa mga nagtungo sa daan ng mga isinumpa --- yaong mga nakaaalam ng katotohanan subali’t ito ay kanilang tinanggihan - ang mga Hudyo at ang mga gumaya sa kanila. Ganoon din ang mga naligaw --- yaong mga tumanggi at nawala nang pagkalayu-layo mula sa katotohanan - ang mga yaong nag-aangking tagasunod ni `Îsã (Hesus [a.s])4 na nasa labas ng ‘Islâm,’ at sa sinumang sumunod sa kanila.

At narito sa panalanging ito (na ‘Al-Fâtihah’) ang lunas sa puso ng isang ‘Muslim’ mula sa sakit ng pagtanggi, kamangmangan at pagkaligaw. Ito rin ang katibayan, na ang pinakadakilang biyaya sa lahat ay ang ‘Islâm;’ na kung kaya, sinuman ang nakaaalam ng katotohanan at pagkatapos ito ay sinunod niya; samakatuwid, siya ang karapat-dapat sa Matuwid na Landas.

Kung gayon, walang pag-aalinlangan na ang mga ‘Sahâbah’ (kasamahan) ng ‘Rasulullâh’ (Sugo ng Allâh) ang karapat-dapat sa pagiging nasa Matuwid na Landas, kasunod ng mga Propeta. Ang talata ring ito ang nagpapatunay hinggil sa katangian nila at ang dakilang antas na kanilang kinabibilangan, na sila ay kinalugdan ng Allâh. Maging ang pagbigkas ng salitang ‘Âmeen’ pagkatapos bigkasin ang ‘Al-Fâtihah,’ ay isang kaugalian o ‘Sunnah’ na dapat bigkasin, na ang ibig sabihin ay “Dinggin Mo, O Allâh ang aming panalangin.” Magkagayunpaman, ito ay hindi kabilang sa mga talata ng ‘Surâtul Fâtihah.’ Napagkasunduan ng mga ‘Ulama’ (Paham o Iskolar) at silang lahat ay sumang-ayon na ito (ang salitang ‘Âmeen’) ay hindi naisulat sa mga ‘Masâhif ’ o kopya ng Qur’ân.


Osayan

1. Miasobag so manga ulamā ko Tafsīr o ino so Bismillāh بسم الله الرحمن الرحيم  pd ko Sūrah al Fātihah, ago sii ko manga sūrah a maphopoonan iran? Aya mabagr a tindg na skaniyan a Bismillāh na pd ko Sūrah al Fātihah, sa bigan skaniyan sa bilangan, ogaid na sii ko manga pd a sūrah ko Qur’ān na ba dn matag pangonaan (muqaddamah) o manga sūrah, sa da bgi sa bilangan, sii pman ko Sūrah an Naml na so Bismillāh na pd ko ayat a ika 30, ogaid na matatankd a da a sankaan on a skaniyan a Bismillāh na ayat a pd ko Qur’ān.

2. So kiasold o Al ko kalimah a Hamd (al Hamd الحمد ) na miakanggonanao sa al Istigrāq, somindad so tarotop a maana a rankom, sa so langowan o bantogan ago podipodi ago slasla na palaya dn rk ago manonompang ko Allāh, a sifāt iyan so kiambiata ko langowan a kaadn “Rabbul Âlamīn” gianan so kaphapasodan o kapakaisaisaa ko Allāh, ko kababaloy niyan a mimbiat ago miadn ko langowan a kaadn (Tawhīd ar Rubūbiyyah) a tiarimaanan o manga kafir a mataan a so Allāh i miangadn a mimbiat, ogaid - na so paratiaya iran on - na da niyan siran miliyo ko goliling o kakakapiri, sabap sa da iran paratiayaa so kababaloy o Allāh a Kadnan a zogo ago zapar, a gioto so mitotoro o katharo a Lā ILāha Illallāh a bithowan sa (Tawhīd al Ulūhiyyah) so kapakaisaisaa ko Allāh ko kababaloy niyan a Tuhan a phamarinta a khi rk ko kasogo ago so kasapar, a gianan i kapapadalman ko sosonan (manhaj) a pagokitan o manosiya ko kibabatog iyan ago so kababaloy niyan a kalīfah a pakandadatoon sankai a doniya. So gii tano kaphodipodiya ko Allāh na panalamat tano ron ko kala o manga limo iyan rkitano, ago kagiya skaniyan bo i patot a bantogn ago simbaan, ka skaniyan i miangadn na so salakaw ron na inadn, na o makabantak so simba ago so podipodi ko salakaw ron, na khaadn so kapanakoto (shirk) sabap sa kagiya aya sinimba o kaadn na so izik (datar) iyan a kaadn, sa maphangongoripn skaniyan o datar iyan na di anan khatarima ko pangilailayan o Allāh, ka khaadn so mala a kapanalimbot ko kibabatog, giotoi sabap a so kapanakoto na aya piphaporoan o kapanalimbot, sa bithowan so shirk (kapanakoto) sa Dhulm (kapanalimbot) “Mataan a so kapanakoto na disomala a kapanalimbot a mala” (31:13). Pkhailay tano lalayon a so manga kafir na lalayon a aya ipmbgay kiran o Allāh a sifāt na manga salimbot ka kagiya sominimba siran sa salakaw a katuhanan “ Go so manga kafir na siran so manga salimbot (pananakoto)“(2:254) Sa manan na di makaphmblag so maana a kapanakoto ago so kapanalimbot ko Qur’ān.

So Allāh, na kaporoan o langowan o bantogan, ago di niyan mapagoongaya so kabantoga on ka so manga sifāt iyan, na mazisipat iyan dn ko da pn a masa ( al Azal الأزل ) ko da pn a inadn iyan, na so kiabantoga tano ron sa Makalimoon a Masalinggagawn, na kna o ba gioto i kiazipata niyan on, ka Makalimoon skaniyan dn ago Masalinggagaw ko da pn a inipangalimo iyan ago da pn a inipanalinggagaw niyan, sa kna o ba datar o kaadn a aya kapzipata niyan ko sifāt na sii ko oriyan o kanggalbka niyan on, sa di khabthowan so mama sa talibono amay ka da a miapatay niyan na amay ka makapatay sa madakl na tharoon a skaniyan na talibono, so pman so Allāh na sifāt iyan so sifāt iyan ko da niyan pn kanggalbka ko nganin a izipat on, sabap sa so sifāt iyan na Azalī a maaadn dn ko talikhodan o manga masa ko da niyan pn kapangadn sa kaadn. sa patoray a kasabotan anan o oripn ka an iyan mapakambida so manga sifāt o Allāh ago so manga sifāt o kaadn, a adn a gii ran kapakandatar ko sabaad a maana, ogaid na so sifāt o Allāh na di dn khidayag ko sifāt o inadn, ka mawatan a mibidaan o miangadn ago so inadn sa amay ka masabot anan o oripn na phakabagr so paratiaya niyan ko Allāh ago phakala so podipodi niyan ko Kadnan iyan. Gioto i kiatharoa o Allāh sa: Aya mala i kalk ko Allāh na so manga oripn iyan a manga ala i knal sii rkaniyan (so manga ulamā) (35:28).

3. So dowa a sifāt a ِar Rahmān ago so ar Rahīm, الرحمن الرحيم a gii tano pmaanaan sa Makalimoon a Masalinggagawn, na makapopoon ankanan a dowa a katharo ko pakaasal (root word) a Rahmāh (limo) a initimbang ko timbangan o basa a Arab a Fa’lān ago Fa’īl (Rahmān ago Rahīm) a gianan so bithowan sa Sīgah al Mubālagah ko basa Arab a makanggogonanao sa so maana a mitotoro iyan na somindad ko pithamanan a zndadan iyan, sa da dn a onaan iyan ago da a kaporoan iyan a sifāt ka miadianka so kiatarotop o maana a mababantak, sabap san na da dn a pd a basa ko doniya a salakaw ko basa Arab o ba niyan mibgay so tarotop a maana a maririmbit ankanan a timbangan.

Di ron phakatarotop so Superlative Degree ko basa English, sa ba niyan katarotopi so maana a mapipikir sankanan a basa Arab, sa so kiazipata o Allāh ko kababaloy niyan a Rahmān ago Rahīm, na somindad so kala o limo iyan ago so gagaw niyan ko manga kaadn iyan sa di khatamanan so kala iyan ago so kablang iyan, so manga ingaran o Allāh ago so manga sifāt iyan na aya dn a kalilid na pananagombalayin sa mubālagah (somsndad so kapakanggogonanao o maana niyan) na giyoto i sabap a tanto a margn so kapkhabatoni ron sa maana ko manga pd a basa a salakaw ko basa Arab, sa ba dn giimapangabay so mitotoro o maana niyan sa da a phakagaga on o ba niyan kabgi sa satiman (sataga) a katharo a kharankom iyan so manga maana a mitotoro iyan.

4. So kiaona o sambi a ngaran (dhamir - pronoun) a iyyāka sii ko fi’l (galbk) a na’bodo ago nasta’īn ko ayat a ika 5, na miakanggonanao to ko basa Arab sa al Qasr ago al Ikhtisās (miatins a miatndo sa di ron pd so salakaw ron) sa aya miphmaana on ko basa Mranaw na, Ska bo i zimbaan ami, go Ska bo i phangniyan ami sa tabang, sa miapokas on so langowan a salakaw a phanongganowin a manga katuhanan, sabap sankanan a lapiyat a kiapakam-bowat ankanan a ayat a pd anan ko kababaloy o lapiyat o Qur’ān a mu’jizah (miracle) a oman i lapiyat iyan na adn a mapipikir on a ongangn o Allāh.

5. So kapphangniya lalayon o oripn ko Allāh sa katoro iran ko lalan a mathito ko ayat a ika nm, na aya mitotoro oto na so katatap iran sa kakkdga iran sankoto a lalan a mathito, sa di siran on mablag, sabap sa aya patoray a paganay na so katoona ko lalan (gioto so toroan) na amay ka matoon so lalan na aya pman a patoray na so katatap sankoto a lalan a mathito, ka kagiya so kablag on na kadadag, na gioto i maana a so oripn na gii niyan khasokasowin matiya ankoto a ayat ko langowan a sambayang iyan sa katoroa niyan on ko lalan (maana matatap on sa di ron dn makasilay). So kapphakambowat o kasogo (amr) na igira aya kiapoonan o sogoan na maporo na aya panonompangan iyan na mababa’, na so kasogo na Amr (sogoan a phamatoray) datar igira so Allāh na sogoon iyan so kaadn iyan, amay pman ka so kapopoonan o sogoan na mababa na so panonompangan iyan na maporo na gioto so bithowan sa amr duā’ (kasogo a pangni, araparap a di phakapatoray) sa datar o giikapangangarapan o oripn ko Kadnan iyan a pphakaokit sa kasogo. Amay pman ka so kapopoonan o sogoan ago so panonompangan iyan na ndatar sa pankatan ago btad, na so kasogo na bithowan sa Iltimās, pangni sa kakhapiaan a da a patoray ron ko dowa makambabala.

Miakambowat ankai a Sūrah sa bontal a Pangni (Duā’) a lalayon so kapmbatiaa on sabap sa kagiya aya piphaporoan o simba na so sambayang, ago aya niyan otk, na aya bithowan sa sambayang (as Salāh) na so Sūrah al Fātihah, sabap roo na miapatot a skaniyan i mabaloy a Gkaan o Qur’ān ko kinisoratn on ago so kapmbatiaa on ko manga sambayang.

6. Antai manga taw a inipangalimo o Allāh, a pphangnin tano ron so katoroa niyan rkitano sankoto a lalan iran? Gioto so lalan o manga Nabī, ago so manga Siddīqīn (khipangingimbnar ko Allāh) ago so manga Shuhadā’ (manga shahīd) ago so manga Sālihīn (manga pipiya i galbk ko doniya) a siran kon i manga pipiya a onota’ ago inampda sii sa doniya ago sa alongan a maori, ilay anka so Ayat a ika 69 ko Sūrah an Nisā’. So pman so inangiasan a lalan na skaniyan so lalan o dowa lompok a manga taw a so manga Yahūdī a kiararangitan siran o Allāh (2:90, 5: 60, 58:14, 60:13, 2:61, 7:152) ago so manga Nasrānī a mitharidadag siran ko toroan (33:36). Sii ko kapphangolad ka matiya ko Qur’ān na pkhatoon ka a so thotolan ko Banī Isrāīl odi na Yahūdī na lalayon dn pkhaaloy a siran so manga taw a maphapaoto iran so manga rarangit o Allāh sabap ko kapzopaka iran ko manga sogoan iyan ago so gii ran kathaonkir a rakhs a gii ran galbkn so kapphamonoa iran ko manga Nabī, ko lagaday o thotol, sa siran so pagtaw a barasopak ko manga sogoan o Allāh, sa da pn mamara a palo iran ko kiniripagn kiran o Allāh ko kalodan na kominowa siran dn sa katuhanan a sapi.

So mambo so Nasrānī, na matatangan iran so kitab a phoon ko Allāh, na siambian iran ago piangalin iran sa mimbago siran sa pangitaban a salakaw ron, sabap roo na miadadag siran, ko toroan sa miakaoma so Qur’an sa tiankd iyan kiran ankanan a ropaan a kiatharidadag. Sa di phikira o Muslim o ba giankanan a dowa a sifat na ba sii kiran bo mapopork, aya mataan na apia so Muslim na amay ka lomiyo ko goliling o Islam, na lawan pn sa karata sii sankoto a dowa lompok a manga taw a miaaloy sa onaan.

Talatinigan

1. Upang mapanatili ang tunay na kahulugan nito at ng ilan pang mga salita, minabuti namin na panatilihin ang mga ito sa orihinal na ‘Arabic’ at ipinaliwanag na lamang namin ang ibig sabihin ng mga ito; na kung kaya, mangyari lamang na tingnan ang kahulugan ng salitang ito at ng iba pa, sa Talatinigan na nasa duluhan ng babasahing ito o di kaya ay nasa ikalawang tomo (vol. II) kung ito ay pagdadalawahin.

2. Tulad halimbawa ng salitang ‘Rabb’ – Ang salitang ‘Ar-Rabb’ ay isa sa mga katangian ng Allâh (s.w.t), at ito talaga ang aktuwal na salitang ginamit sa Kabanal-banalan na Qur’ân. Magkagayunpaman, sa lengguwaheng Filipino, walang angkop na salita ang maaaring itumbas upang maging kasingkahulugan ng salitang ‘Rabb.’ Ito ay mangangailangan pa ng lubos na pagpapaliwanag upang maunawaan ito at di-mabigyan ng limitadong kahulugan. Ang ibig sabihin nito: ang Allâh (s.w.t), Siya ang Nag-iisa at Bukod-Tanging Panginoon ng lahat ng mga nilalang, ng mga kalangitan at kalupaan, at ang lahat ng nasa pagitan ng mga ito, Siya ang Tagapaglikha, ang Nagmamay-ari ng lahat, ang Hari, ang Pinakamakapangyarihan, ang Tagapamahala, ang Tagapangalaga, ang Tagapagkaloob, ang Tagapagpanatili, ang Tagapagtustos, ang Tagapagtatag, ang Pinakamapagmahal, ang Tagapagbigay ng kasiguruhan at iba pa. Kung kaya, hindi makatarungang isalin lamang ito sa salitang ‘Panginoon’ o ‘Lord ’ dahil sa mag-iiba ang kahulugan nito, na nagiging sanhi tuloy ng pagsamba ng ibang tao sa hindi talagang tunay na dapat sambahin. Kaya’t iminumungkahi sa lahat na panatilihin ito sa orihinal nitong salita.

3. Mapag-aaralan sa talatang ito na, “Iy-yâ-ka na`a-bu-do wa iy-yâ-ka nas-ta-`în,” na ang pagkakasalin ng kahulugan ay, “Ikaw lamang ang aming susundin at sasambahin, at Ikaw lamang ang aming hihingian ng tulong sa lahat ng aming mga pangangailangan,” – ginamit ng Allâh sa talatang ito ang pang-isahan bilang pantukoy Niya sa Kanyang Sarili, upang pagtibayin at maging malinaw ang pagiging Bukod-Tanging karapatan lamang ng Allâh sa pagsunod, pagsamba at panalangin.

Na katulad din ng matatagpuan sa ika-51 na kabanata na ang talata ay 56, na may kinalaman din sa paksang pagsamba, ating mababasa: “Wa mâ kha-laq-tul jin-na wal in-sa il-lâ li-ya-`a-bu-dûn,” na ang pagkakasalin ng kahulugan ay, “At hindi Ko nilikha ang jinn at ang tao, at sa pagkapadala ng lahat ng mga Sugo kundi sa napakataas na uri ng layunin, na ito ay sambahin lamang Ako nang Bukod-Tangi at wala nang iba pa.”

Magkagayunpaman, kapag patungkol sa Kamaharlikaan, ginagamit Niya ang Pangngalang Pangmaramihan ng Paggalang upang pagtibayin Niya ang Kanyang Karangalan, Kataas-taasan, Kadakilaan, Kapangyarihan at iba pa, na tulad ng nasa ika-54 na kabanata na ang talata ay 49, ating mababasa: “In-nâ kul-la shay-in kha-laq-nâ-hu bi qadr,” na ang pagkakasalin ng kahulugan ay, “Katiyakan, ang lahat ng bagay ay nilikha Namin sa ganap at tamang pagkakatakda at pinagpasiyahan Namin, at nauna na sa Aming kaalaman ang hinggil dito.” Gayundin sa ika-15 na kabanata na ang talata ay 9, ating mababasa: “In-nâ nah-nu naz-zal-nadh-dhik-ra wa in-nâ lahu, la-hâ-fi-dzûn,” na ang pagkakasalin ng kahulugan ay, “Walang pag-aalinlangan, Kami ang nagbaba ng Qur’ân kay Propeta Muhammad, at walang pag-aalinlangan na Kami rin ang patuloy na mangangalaga nito mula sa pagdaragdag o pagbabawas, o sa anumang kasiraan.”

Katotohanan, ang Allah ay Nag-iisa lamang, Bukod-Tangi at walang katambal, walang kahanay, walang kahalintulad, subali’t Siya ay nagsasalita sa kamaharlikaan na pamamahayag sa mga talata na katulad nito. Na sa wikang Semitiko na ‘Arabic,’ ‘Hebrew’ at ‘Aramaic’ ay mayroong Pangngalang Pangmaramihan ng Paggalang bilang makaharing pamamahayag.

4. Ang nakapaloob sa panaklong na pangalan – (Hesus [a.s.]) – ay ginamit upang maipabatid at maging malinaw sa mga mambabasa na ang tinutukoy sa paksang ito ay siya na kagalang-galang. Sa katotohanan, walang layunin na isalin o baguhin ang orihinal niyang pangalan (`Îsã [a.s.]) dahil sa ito ay isang Banal na Kapahayagan, na ang mismong nagpangalan nito sa kanya ay ang Tagapaglikha, na ito ay bilang dakilang pagpaparangal sa kanya ng Allâh (s.w.t); at ganoon din, bilang labis-labis na paggalang ng mga Muslim sa kanya, sa paghirang sa kanya ng Allâh (s.w.t) at pagpili sa kanya bilang isa sa mga dakilang Sugo Niya, at sa mataas na antas na kanyang kinabibilangan sa Pananampalatayang Islâm; at maging ng kanyang kagalang-galang na ina at ng kanyang lahi na pinagmulan.

Bagama’t hindi ito (`Îsã [a.s.]) ang nakasanayan na katawagan sa kanya sa labas ng Islâm at hindi rin ito batid ng halos lahat ng hindi Muslim sa buong daigdig, subali’t dapat isaalang-alang na hindi maaaring baguhin ang isang tunay na pangalan at Banal na Kapahayagan lalo pa’t ang nagpangalan nito sa kanya ay ang mismong Tagapaglikha, dahil ito’y mangangahulugan ng pagbabago at paglabas sa Tunay na Katuruan; kawalan ng tunay na paggalang sa dakilang Sugong nabanggit at isang malaking pagkakasala dahil paglapastangan sa Salita ng Tagapaglikha na hahantong sa masidhi at walang-hanggang kaparusahan sa Kabilang-Buhay.

Samakatuwid, gayundin ang ginawang panuntunan sa lahat ng pangalan ng mga Propeta at Sugo, at sa iba pang pangalan; matutunghayan kung gayon na may kasunod din itong pangalan na nakapaloob sa panaklong.