الْحَـلاَلُ وَالْحَـرَامُ فِي الإِسْـلاَمِ

SO HALÂL AGO SO HARÂM SII KO ISLÂM

KI: DR. YUSUF AL- QARADHAWI
Pindiyorobasaan i
ALIM, HASSANOR BIN MAKA ALAPA

Pinto a Ika Tlo

( CHAPTER III )

So Halāl Ago So Harām Sii Ko Kakharomai Go
So Kaoyagoyag O Pamiliya

Sii Ko Blangan O Kabaya A Waraan

Inadn o Allāh so manosiya ka phakasambiin iyan ko doniya, ago ptharagombalayin iyan on, sa di khatarotop ankanan inonta bo o matatap ankai a soson, sa matatap so kaoyagoyag iyan sii sankai a liawaw o lopa, sa giimbasok, gii phanday, giimbalay, sa pthonayin iyan so kabnar on o Allāh, go kagia an matatap ankanan na inator o Allāh ko manosiya so matitimo a pd sa manga kagdam a waraan ago pphamakasonggod a kagiginawai, a aya on pphakatonda, sabap ko bagr iyan sii ko nganin a phakaako ko katatatap iyan ko kababaloy niyan a isa a giinggiginawa.

Go pd sankanan a waraan so kabaya ko kaplobaa ko pangn’nkn a so phakaako ko katatap o lawas iyan.

Go so kabaya a waraan ko kaproyoda (sexuality) a so katarimaa on na khatatap iyan so soson iyan, a skaniyan na kabaya a mabagr a phan’gl sii ko manosiya sa ithgl iyan ko manosiya so kapakaosoga niyan sankanan a kadadalo’ iyan, sa phakatindg so manosiya ko hadapan iyan ko isa ko manga tindg a tlo:

So Tindg O Manosiya Ko Kabaya A Waraan Ko Kaproyoda (Natural Sexuality)
Go Di Niyo Phakaranii So Kazina
So Kisibain Ko Babay A Haros Na Harām
So Kailaya O Mama Ko Babay Sa Kabaya, Ago So Ka Ilaya O Babay Ko Mama Sa Kabaya
So Ka Haharam O Kailaya Ko Awrat
So Manga Taman A Khapakay A Kailaya Ko Mama Odi Na So Babay
So Khapakay So Kapayaga On A Pd Ko Parahiyasan O Babay Ago So Di Khapakay>
So Awrat O Manga Babay
So Kasold O Babay Ko Papaygoay A Langkap>
So Kambinayar Na Harām
So Khiliyo O Babay Ko Diyangka A Kaprinayag
So Kasakodowi O Babay Ko Manga Bisita O Karoma Niyan
So Kapamakaya O Mama Ko Izik Iyan A Mama Na Pd Ko Manga Alaa Harām (Homosxual)
So Kokoman O Kapakaliyowa Ko Manī (Masturbation)

So Tindg O Manosiya Ko Kabaya A Waraan Ko Kaproyoda (Natural Sexuality)

Adn oto a bokaan sa porot o manosiya ankanan a kabaya, sa mlantalantap ko kabaya iyan, sa da a taman iyan, ago da a phakarasng on, a pd sa agama odi na parangay, odi’ na adat, a gianan so maaadn ko manga kpit a kapamakay a mamamantk (ibāhiyyah) kapamakaya ko langon taman, a di niyan paparatia-yaan so agama, ago so parangay a mapia, na sii sankanan a tindg na khibaba so manosiya ko pankat o binatang, ago khaantiyor so pizakatawan ago so sagorompong, ago so kadandan.
Adn oto a ba niyan dn gnggna sa padngn iyan. Sa gianan so maaadn ko kpit a kaprongorongot (taqasshūf) ago so kawiswis, ago so kapnaas, ka lagid o paratiaya a Manu, sii sa India. Giankanan a tindg na skaniyan so kabonoa ko kabaya a ginawa, ago so kabinasaa ko galbk iyan, go so kapakadaa ko ongangn (antap ) o miadn on ko manosiya a bialoy niyan on a waraan, ago kasopak anan ko sosonan o kaoyagoyag a so phagosar sankai a kabaya ka an matatap so lalakaw niyan.
Adn oto a tagoan iyan sa manga tamana a ron pkhagilinggiling sa sold, sa sii bo ko goliling iyan sa da niyan padnga, ago da niyan bokai sa porot, sa gianan so tindg a maaadn ko manga agama a miakapoon sa langit, a so hiaram iyan so kazina, na piakay niyan so kapangaroma, sa balabaw ron so Islām a so tiankd iyan so Garīzah, (kabaya a waraan) sa piakabantak iyan ko halāl, sa inisapar iyan so di kapangaroma ago so kapakawatani ko manga babay, ago hiaram iyan so kazina ago so langowan a phakatonay ron sa samporna a kaharam.

Giankanan a tindg na skaniyan i tindg a maontol a matatago sa zokhodan, o da mapakay so kapangaroma na di matonay o kabaya so sangan iyan sii ko katatap o kaaadn o manosiya, oda maharam so kazina ago so kinipaliogat o kakowa o mama sa karoma niyan, na di mataragombalay so sagorompong, a khaadn ko along iyan so gagaw a katitimo’ a pd sa kanggiginawai ago kakhakalimoay, na oda so sagorompong na di maadn so kaphagingd, ago di niyan makowa so pankatan iyan ko kapphakaozor ago so katarotop.

Go Di Niyo Phakaranii So Kazina

Kna’ o ba piakammsa amay ka mailay tano a so langowan o agama a miakapoon sa langit na hiaram iyan so kazina ago giarobat iyan. Sa aya kaposan on na so Islām a tonganay niyan a piakapasangan so kinisaparn iyan sankanan a kazina, sabap ko khatonay niyan a pd sa kapakapzaozaog o bangnsa, go so kakhabinasai ko moriataw, go so kakhadarodos o pamiliya, go so kakhagtas o manga gakot, go so kaplankap o manga paniakit a marata, go so kaphangalandada o kabaya, go so kakhidozo o parangay, go bnar so Allāh [s.w.t] gowani a tharoon iyan a: Go di niyo phakaranii so kazina, ka mataan a skaniyan na piakasisingay a marata a okit ( al Isrā’ 32 ).

So Islām ko kiatokawi tano ron, na igira hiaram iyan so nganin na olnn iyan so langowan a lalan a khisampay sankanan a harām, go haramn iyan so langowan a okit a khisold on.

Na so langowan a phakapokaw ko kabaya a totorogn, ago phakalka ko panirowanga a khaokitan ankanan a kabaya sii ko mama ago so babay, ago phakagawi ko kazorazab o kabaya, odi’ na maphakarani niyan, odi’ na maphakalbod iyan so manga lalan on, na mataan a so Islām na hiaram iyan ankanan langon, sa inioln ko lalan go linding ko kabinasa.

So Kisibain Ko Babay A Haros Na Harām

Pd sankai a manga okit a so hiaram o Islām, na so kisibayin o mama ko babay a haros on, aya maana niyan na skaniyan so babay a kna o ba niyan karoma, ago kna ba iyan madazg a di hapakay oba niyan mapangaroma sabap ko karani o bangnsa iran, ka lagid o ina, so babay niyan, so babo iyan, a thitho sa lagid o kapagaloya tano ron sa oriyan.

Kna’ o ba gianan na ba sabap sa kada o sarig sii kiran a dowa, odi’ na sii ko isa kiran, ogaid na linding kiran a dowa phoon ko waswas o marata, a so khisabap on na zokayaw so rarb iran a dowa ko kapakambaratmowa o kamamamai ko mama ago so kabababayi ko babay, sa da’ a ba iran ika tlo, gianan i sabap a pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Sa taw a paparatiayaan iyan so Allāh ago so alongan a maori na oba ana isibay niyan a babay a di niyan pd so mahram iyan (so madazg iyan a mama a di khapakay oba niyan pangaromaa) ka mataan a aya ika tlo iran na so shaytān (pianothol i Ahmad ).

Go pitharo o Allāh ko makapantag ko manga karoma o Rasūlullāh [s.a.w] a: Go igira a inizaan iyo siran sa kasankapan (pagigimo) na izai niyo siran ko talikhodan o rnding, ka gianan rkano i makalalawan sa kasosoti ko manga poso iyo ago so manga poso iran (al Ahzāb 53).

Go piakipananggilaan o Rasūlullāh [s.a.w] so kisibay o babay ago so manga dadazg i karoma niyan a mama, ka lagid o ipag iyan (pagari o karoma niyan) odi’ na so thngd iyan, sabap ko pkhaadn a kalalayaman, a pkhasabapan sa marata a btad, ka kagia so kisibayin ko madazg na mala a kapipiligro niyan a di so kisibayin ko mawatan, ago so khaadn on a fitnah (morka) na malipds, sabap ko kalbod a kakhasoldi niyan ko babay sa da’ a sankaan iyan.

Go aya ibarat anan na so manga dadazg o babay a kna o ba on mahram, ka lagid o thngd iyan, sa di dn khapakay sankanan a manga mama oba iran sibayin so babay.

Pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Pananggilai niyo so kasold ko manga babay! na mitharo a mama a pd ko manga Ansār a; Hay! Rasūlullāh [s.a.w] antonaai pamikiran ka ko Hamwu, na pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a so Hamwu, na kapatay, Aya ptharoon a Hamwu, na so manga tonganay o karoma niyan a manga mama, sa di khapakay oba iran sibayin so babay ka aya inibaratan on o Rasūlullāh [s.a.w] na so kapatay.

Aya maana nan na sii sankai a kisibayin ko babay na matatago on so piakalklk go so kabinasa, sa khabinasa so agama amay ka mitana so kahinaan, na khabinasaan so babay ko kaawai ron o karoma niyan, amay ka panaodan iyan sa ba niyan dn talaqa, ago khabinasa so gakot o kadidiamong amay ka kharata a pamikiran o manga tonganay ko sabaad kiran ko sabagi.

So Kailaya O Mama Ko Babay Sa Kabaya, Ago So Ka Ilaya O Babay Ko Mama Sa Kabaya

Pd sa hiaram o Islām, ko blangan o kabaya a waraan, so kapaga-masamasa o mama ko babay, ago so kapagamasamasa o babay ko mama sa kabaya, ka kagia so mata na skaniyan i gonsi o poso’, na so kailay na skaniyan i sogo o fitnah (morka) ago aya tagotao o kazina, pitharo o manga pababayok ko manga Arab a:

Langowan a minitalmba na aya phoonan iyan na so kailay,
Ka so kalaan ko apoy na aya phoonan iyan na bot a kotokoto,

Pitharo o isa ko pababayok a Arab a:

Kailay, oriyan iyan na kazingai, oriyan iyan na kazalama,
Oriyan iyan na kambitiyarai, oriyan iyan na kaphasada,
oriyan iyan na kathalabok,

Sa minitana so di mapia so kaphagaloya ko ondas iyan.

Sabap san na piakabantak o Allāh [s.w.t] so sogoan iyan ko miamaratiaya a manga mama go so miamaratiaya a manga babay, sa kibabaan iran ko kailay, sa misasarta on so kapaliharaa ko manga awrat pitharo o Allāh [s.w.t] a: Tharo anka ko miamaratiaya a manga mama a babaan iran so manga kailay ran, ago siapa iran so manga awrat iran, ka gianan i makalalawan sa kasosoti a rk iran, ka mataan a so Allāh na makaggpa ko nganin a gii ran nggolawlaan, go tharo anka ko miamaratiaya a manga babay a babaan iran so manga kailay ran, go siapa iran so manga awrat iran, go di ran pphayaga so manga parahiasan iran inonta bo’ so miapayag on, go tathaga iran so manga kombong iran san ko manga rarb iran, ago di ran pphayaga so manga parahiasan iran inonta bo sii ko manga karoma iran, odi’ na sii ko manga ama iran, odi’ na sii ko manga ama o manga karoma iran, odi’ na sii ko manga wata iran, odi’ na sii ko manga wata o manga karoma iran, odi’ na sii ko manga pagari ran, ago so manga wata o manga pagari ran, odi’ na sii ko manga wata a mama o manga pagari ran a manga babay, odi’ na sii ko manga sanasanaan iran a manga babay, ago so mipapaar o manga lima iran (so manga oripn) ago so pphamangonot a da a ba iran kabaya a pd ko manga mama, odi’ na so wata a maito a siran oto na da iran pn sabota so awrat o manga babay (maana da siran pn kabaligi) go di ran ndaphkhn so manga ski ran ka an katokawi so pag’nsn iran a pd ko manga parahiasan iran (gianan so manga sinkil ko manga ski ran). Sii sankai a āyat na matatago on so madakl a manga gonanao a phoon ko Allāh [s.w.t], pd on so ndao a makathotompok on so mama ago so babay, a skaniyan so kibabaan ko kailay, go so kapaliharaa ko awrat, na so lamba on na palaya manonompang ko manga babay.

So kibabaan ko kailay na kna’ o ba aya maana niyan na so kapidnga ko mata, go so kidozongn ko olo sii sa lopa kna o ba gianan i antap go di khagaga, go lagid oto a kna o ba so kibabaan ko sowara ko katharoo Allāh [s.w.t] a: Babaan ka so sowara nka, (Luqman 19), na kna o ba aya maana niyan na so kapakandmta ko dowa a modol sa di kaptharo, ogaid na aya maana o kibabaan ko kailay, na so kasiapa on, sa di pakapamantkn sa da a sankot iyan sa pkhasagansang iyan so langowan a pphakadansal, sa makapro-ropaan sa kapagamasamas ago kathitingapos sa kapangilay go kapanntng sa poripisan.

Gianan i sabap a pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] ko Alī Bin Abī Tālib a; Hay! Alī Di nka thondogn so kailay sii ko kailay, ka mataan a rk ka so paganay, na di nka rk so tomondog (ika dowa).

Sabnar a bialoy o Rasūlullāh [s.a.w] so kailay a kabaya o dowa soson (mama ago babay) a gianan na kazina o mata, sa pitharo iyan a; So dowa a mata na giimakazina, na aya gii ran kapakazina na so kapangilaylay, bithowan iyan sa kazina, ka kagia sasoson anan ko kasawit ago so kapkhaosog o kabaya, sa da makanggolalan ko lalan a khapakay.

So Ka Haharam O Kailaya Ko Awrat

Go pd ko ipapatoray so kibabaan on ko kailay na so awrat, sabnar a inisapar o Rasūlullāh [s.a.w] so kailaya ko awrat, apia pn palaya mama a giimagilaya, odi na palaya babay sa kabaya antaa ka da a kabaya on, pitharo iyan a: Di pagilaya o mama so awrat o mama, go di pagilaya o babay so awrat o babay, go di pagols so mama ko lagid iyan a mama, ko satiman a nditarn, ago di pagols so babay ko lagid iyan a babay ko satiman a nditarn.

Aya awrat o mama a di khapakay so kailaya on o mama odi na babay na katatamanan ko pgltan o posd ago so lb, sa lagid o kiapakambowat iyan ko hadīth, go aya pamikiran o sabaad ko manga Imām, ka lagid i Ibn Hazm ago so sabaad ko al Mālikiyyah (mikpit ko kpit o Imām Mālik) na so kon so bobon o mama na kna o ba awrat.

So awrat o babay ko kiphapantagn iyan ko mama a haros on, na so langowan o lawas iyan aya bo’ a liyo ron na so paras iyan ago so palad a lima niyan, aya pman a awrat iyan ko mahram iyan (madazg iyan a haram on so kapangaromaa niyan on) ka lagid o ama iyan go so laki niyan, na osayin tano bo’ ko bandingan a so kapayaga ko parahiasan.

So di khapakay so kailaya on a pd ko awrat na di khapakay so kazkhoa on o lima odi’ na so sagintas ko lawas.

So langowan a inaloy tano a harām so kailaya on ago so kazkhoa on a pd ko awrat, na sii anan ko masa a kna o ba maaadn so Dharūrah (phan’gl a btad a da a pharowan on) amay pman ka maadn so kamotowan, ka lagid o masa a kapamolong na miada so kahaharam iyan, sa aya mambo a sarat iyan na makasasarig so taw phoon ko kaadn o fitnah odi’ na kabaya, amay pman ka adn a fitnah on odi’ na kabaya na di khapakay so kailaya on apia sankanan a masa a kapamolong.

So Manga Taman A Khapakay A Kailaya Ko Mama Odi Na So Babay

Sii ko inaloy tano na miapayag a so kailaya o babay ko mama ko kna o ba awrat, ayamaana niyan na sii ko kaporoan o posd, ago so kababaan o lb na khapakay amay kada a ba on kabaya odi’ na da a misosoln on a fitnah, ka sabnar a pipharo o Rasūlullāh [s.a.w] ko A’ishah, a kailaya niyan ko manga Habashī (takoroni) a gii siran zagayan sa masjid, sa pimbantayan iyan siran sa taman sa kiabokla on na miawa on.

Go datar anan mambo so kailaya o mama ko babay sii ko kna o ba awrat, aya maana niyan na so kailaya niyan ko paras iyan ago so palad a lima niyan, na khapakay asar ka daa kabaya on, ago da a khaadn on a fitnah.

Miakapoon a thotol ko A’ishah a mataan aso Asmā’ a wata a babay o Abū Bakr, a pagari niyan, na somiold ko Rasūlullāh [s.a.w] a ndiditar sa manipis a phagalong so lawas iyan, na tialikhodan o Rasūlullāh [s.a.w] skaniyan na pitharo iyan a: Hay, Asmā’ mataan a so babay na anday kaoma niyan a Haydh (so karogoi ron) na di khapakay oba adn a mailay ko lawas iyan a rowar sankai, sa initoro iyan so paras iyan ago so dowa palad a lima niyan.

Aya kiatimoan san na so kailay a da a mapipikir on sii ko kna o ba awrat o mama ago so babay na halal asar ka di malalayon a khaadn on so kabaya ago so fitnah.

Go pd ko rila’ o Islām a inirila iyan na so kailay a minitkaw (da thibabaa) gianan igira minitkaw a miailay o taw so isasapar so kailaya on, ka miakapoon a thotol ko Jarīr Bin Abdillāh, a pitharo iyan a; Iniiza akn ko Rasūlullāh [s.a.w] so kailay a minitkaw, na pitharo iyan a; Lipayin ka a mata nka, aya maana niyan na di nka pagilaya pharoman.

So Khapakay So Kapayaga On A Pd Ko Parahiyasan O Babay Ago So Di Khapakay

Giyanan so mitotompok on ko kibabaan ko kailay, a so inisogo o āyah ko mama ago so babay, so pman so manga ndao o Allāh ko manga babay ko āyah a ika dowa na skaniyan so katharo o Allāh a:

Go Di Ran Pphayaga So Manga Parahiyasan Iran Inonta Bo’ So Miyapayag On. (An-nūr 31)

Aya parahiyasan o babay; na so langowan a giiniyan iphaparahiyasan ago giiniyan ithanos, mlagid o giyangkanan a parahiyasan na pakaasal iyan ko kiyaadn iyan ka lagid o paras iyan go so bok iyan go so katanos o lawas iyan, antawaa ka ba miyambago, ka lagid o nditarn, go so manga imbolawan go so salakao ron. Sii sangkai a āyah na inisogo o Allāh ko manga babay so kapagnsa ko parahiyasan iran, go inisapar iyan so kapayaga on, sa da a tiyabiya iyan on a rowar ko miyapayag on.

Sabnar a mizopasopak so manga Ulama, ko katamani ko maana o āyah a Inonta bo’ so miyapayag on, ba aya maana niyan na so miyapayag on sa da thibabaa? ka lagid o siyambr o ndo’ na kiyasawaan? Antaa ka aba aya maana niyan, na so kalalayaman a mapapayag a aya pakaasal na so kapapayag iyan.

Aya miyatoon ko kadaklan ko miyangaoona a manga Sahābah ago so manga Ulama a miyangaoona na so maana a ika dowa.

Sabnar a lomiyangkap a miyakapoon a thotol ko Ibn Abbās a pitharo iyan ko tafsīr o āyah a, Inonta bo’ so miyapayag on, a aya kon a maana nan na so tiyalok o babay ago so sising iyan, sa miyapanothol mambo a datar iyan so Anas.

So kiyapakaya ko tiyalok, ago so kazising na khipatoray niyan so kapayaga ko darpa iyan a skaniyan so paras ago so palad a lima, a giyanan i miyabathk a miyakapoon ko Sa’id Bin Jarīr ago so Attā’ ago so Awzā-ī, ago so salakao kiran.

Go miyakapoon a thotol ko A’ishah go so Qatādah, go so salakao kiran a ipagoman san so darpa o rinti sii ko lima a pd ko miyapayag ko parahiyasan, aya maana niyan na khatabiya so sabaad ko lima a so isasapar so kasawai ron, sa phizosopakaan so diyangka a khasawaan on, sa adn a aya katharo na diyangka a khabtadan sa palad (a lima) adn pman a so kon so sapotol ko lima.

Ayaphakarayagn akn na so katamani ko maana angkanan a āyah a; Inonta bo’ so miyapayag on, sa giyanan so paras go so dowa a palad a lima, go so kalalayaman a parahiyasan iyan, sa da a ba on kapakasobraa, ka lagid o sising ko kmr, go so tiyalok ko mata, sa giyanan i inaloy o kadaklan ko manga Sahābah go so manga Tābi-īn.

Giyapman angkai a manga ithatanosan a phagosarn angkai a manga babay a kapapantagan a datar o kapphangalina iran ko warna o bok iran go so ipmbdak iran ko manga paras iran (masahīq / mak-up) go so giiran ipagatar, go so ipphakasinao o manga kanoko iran, ago so salakao san na pd anan sa kapakasobraa ko kaphaparahiyasan a masasangka, a di khapakay so kaosara on inonta bo sa walay. Amay pman ka pagosarn sa liyo ka an iyan magawi so tanod o manga mama na skaniyan na harām. So pman so tomiyafsir sangkai a āyah, sa so kon so nditarn a mililiyo na di anan khatarima, ka kagiya kalalayaman a di khiropa so kisaparn on ka an matabiya, aya datar anan na so tomiyafsir on sa so kon so siyambr on a ndo’ a kiyasawaan, ka kagiya giyanan na da a phalagoyan on, mlagid o tiyabiaya anataa ka da tabiyaa, ogaid na aya mapayag on ko pamikiran ko kiyatabiyaa on na so kababaloy niyan a pilbolbod (Rukhsah) o kitab, ago so kiyapakakhapi ko babay a Muslimah, sii ko kapayaga ko shayi’ a khaparo so kapagnsa on, sa aya tharimaan a akal na skaniyan so paras ago so dowa palad a lima.

Sa piyakay sangkanan a paras ago palad a lima so kasawai ron, ka kagiya so kasapngi ron na margn ko babay, balabao ron igira mattgl iyan a ginawa niyan ko kaphliyo sa walay, ka lagid o balo a pphangoyagn iyan so manga wata iyan, odi na so mrmr (pobri) a phagogopan iyan so karoma niyan a mama, na so kipatorain on ko kasapngi ko paras iyan ago so kabongkosi ko palad a lima niyan na phakabalamban on, ago phakabgay ron sa margn ko gi-iniyan kanggagalbkan.

Pitharo o Al-qurtubī, a: Amay ka aya komakalilid sii ko paras ago so palad a lima na so kapapayag iran a dowa sa kalalayaman, ago sii ko simba, ka lagid o sambayang ago so hadjji, na mapiya a kabaloy o tiyabiya a ron pagndod, sa aya makanggogonanao san na so katharo o Rasūlullāh [s.a.w] a, piyanothol i Abū Dāūd a miyakapoon ko A’ishah a mataan a so Asmā’ a wata o Abū Bakr, na somiyold ko Rasūlullāh [s.a.w] sa ndiditar sa manipis a phagalong na tiyalikhodan o Rasūlullāh [s.a.w] sa pitharo iyanon a: Hay, Asmā’ mataan a so babay na igira riyaot a Basa (haydh) na di khapakay oba adn a mailay ko lawas iyan a rowar sangkai sa initoro iyan a paras iyan ago giya palad a lima niyan.

Go sii ko katharo o Allāh a: Tharoangka ko miyamaratiyaya a manga mama a baba-an iran so manga kailay ran, na giyangkanan a āyah na makanggogonanao sa so manga paras o manga babay na kna o ba kasasapngi (kasasawaan) ka opama ka kasasapngi so langowan o lawas iyan a pd on so paras na da a sabap a kisaparn ko kibabaan ko kailay, ka kagiya da a khailay ka palaya kasasapngan.

Sa sii sangkanan na aya makalalawan sa katatarotop ko babay a Muslimah, na so kapanagontaman iyan sa kapagnsa niyan ko parahiyasan iyan, apiya so paras amay ka khagaga niyan, sabap ko kiyalangkap o kabinasa sa masa ini, balabao amay ka so babay na manisan a mata-id ka mala so kakhaadn o fitnah (morka ).

Go Tahtaga Iran So Manga Kombong Iran Ko Manga Rarb Iran. (An-nūr 31)

Aya wajib ko babay na so kasapngi niyan ko olo niyan sa kombong, ago sapngan iyan so rarb iyan ago so lig iyan ka an di khasawai angkai a manga darpa ko kailay o langowan a tanntng a manga mama.

Go Di Ran Pphayaga So Manga Parahiyasan Iran Inonta Bo’ Ko Manga Karoma Iran Odi’ Na So Manga Ama Iran. ( An-nūr 31 ).

Giankanan a ndao na mararankom iyan so kiasapari ko babay a mapaparatiaya ko kasawai ko parahiasan a misosoln, ka lagid o tangila, so bok, so lig, so rarb, so ski, ko hadapan o mama a haros a so miapakay ron a babay ko hadapan iran so kapayaga niyan ko paras iyan ago so dowa a palad a lima niyan.

Sabnar a tiabia sankanan a kinisaparn on so sapolo ago dowa a manga taw a siran so:

Sabnar a tiyabiya sangkanan a kinisaparn on so sapolo ago dowa a manga tao a siran so:

So manga karoma iran, ka kabnar o karoma a mama a kailaya niyan ko lawas o karoma niyan sa sa dn sa kabaya iyan, sa datar oto mambo so babay pitharo o hadīth a: Siyapangka so awrat ka inonta bo’ ko karoma ngka.
So manga ama iran, makasosold san so manga ama a dato, ko katampar ko ama ago so ina.
So manga ama o manga karoma iran, ka miyabaloy siran a lagid o kokoman o manga ama iran a thito.
So manga wata iran a manga mama, aya lagid iran na so manga wata a mama o manga moriyatao iran , a pd sa mama ago babay.
So manga wata a mama o manga karoma iran, sabap ko di kakhapalagowi ko giikapakazaozaog, go kagiya datar o ba skaniyan i ina iran sii ko walay.
So manga laki ran a thito anta-a ka sii bo ko ina odi na ama.
So manga wata a mama o manga laki ran, ka kagiya so mama ago so babo iyan ko ama iyan na haram so kapakathapiiran.
So manga wata a mama o manga pagari ran a babay, ka kagiya so mama ago so babo iyan ko ina iyan na haram so kapakathapi-iran
So manga pagari ran a manga babay, so manga babay a mithtotompok iran sa kapakathotompok a bangnsa ago agama, so pman so babay a kna o ba Muslimah, na di ron khapakay so kailaya niyan ko parahiyasan o babay a Muslimah inonta bo’ ko diyangka a khapakay a mailay ron o mama a haros.
So manga tao a mamimilik o manga lima iran, aya maana niyan na so manga oripn iyan a mama odi’ na babay, ka kagiya so Islām na biyaloy niyan siran a sagintas ko pamiliya, so pman so sabaad ko manga Imām na aya bo’ a piyakay ran na so oripn a babay, so pman so oripn a mama na da iran pakaya sa datar bo’ o mama a haros ko babay.
So pphamangonot a da a ba iran kabaya a pd ko manga mama a siran so sosokayan odi na manga mama a da a kabaya iran sabap ko kalalawasi, maana adn a manga sakit iyan odi’ na pakaasal iyan ka datar o manga bayot, a matatangkd a da a kabaya iran ko manga babay.
So maito a wata a da iran panondoga so manga awrat o manga babay, a giyanan so da kiran pn makaprarad so kagdam ko kabaya, sa o magdam kiran so kabaya na di khapakay o ba iran mailay so awrat o manga babay apiya pn da siran kabaligi.

Da aloya ankai a āyat so manga bapa ko ama ago so ina ka kagia lagid o ba aya pankatan iran na so dn so pankatan o manga ama, pitharo o hadīth a: So bapa o mama na datar o ama iyan (pianothol i Muslim).

So Awrat O Manga Babay

Sii sa miaona na kiatokawan tano a so langowan a di khapakay ko babay so kapayaga niyan on a pd ko lawas iyan na skaniyan na awrat a paliogat so kasapngi ron sa harām so kasawai ron.

Aya awrat iyan ko mama a haros ago so babay a kna o ba Muslimah, na so dn so langowan o lawas iyan aya bo’ a liyo ron na so paras iyan ago so palad a lima niyan, - sii anan ko pinili ami - sa miapakay so kasawai ron, sa lagid o kiatharoa on i ar Rāzī, sabap ko di ron kipndaraynonn ko kandodolona, ko kabgay ago so kakowa, sa inisogo kiran a manga babay so kasapngi ko langowan a kna o ba kailangan so kasawai ron, sa pilbolbod kiran (rukhsah) so kasawai ko kialayaman so kasawai ron, sa miatonay o di ron kipndaraynonn sabap ko kakhaadn o morala ko kasawai ron, amay ka so Islām na agama a malbod. Pitharo i ar Rāzī a; Amay ka so kapayag o paras ago so dowa a palad a lima na di mipndaraynon, na da a sankaan a kaopakat iran sa kna o ba awrat, so pman so palo na kna o ba di mipndaraynon so kasawai ron, na daa sankaan a pizosopakaan iran o ino awrat antaa ka di ?.

So pman so awrat iyan ko kiphapantagn iyan ko sapolo ago dowa a manga taw a inaloy tano sa onaan sii ko Sūrah an Nūr, na kiatamanan sa aya liyo ron na so darpa o parahiasan a misosoln, ko ibarat o tangila, so lig, so bok, so rarb, so dowa a barokan, ago so dowa a ski, na so kasawai sankai sankanan a manga taw na piakay o āyat.

So pman so salakaw san a datar o likod, so tiyan, so dowa a piamalongan, so dowa a bobon, na di khapakay so kasawai ron sii ko babay odi’ na mama inonta bo’ sii ko karoma.

Gianan i khasabot sankanan a āyat a marani ko phikpitan o sabaad ko manga Imām, a aya awrat o babay ko kailaya on sii ko manga mahram, na so pagltan o posd ago so lb, sa lagid anan mambo so awrat iyan ko datar iyan a babay. So pman so sabaad a manga Ulama na pitharo iran a Aya awrat o babay ko mahram iyan na so di khapayag ko lawas iyan ko gii niyan kanggagalbkan, na so pkhapayag ko lawas iyan ko gii niyan kanggalbk sii sa walay ko kalalayami ron na khapakay ko mahram so kailaya niyan on.

Go sii sankanan na inisogo o Allāh [s.w.t] ko manga babay a miamara-tiaya a kasapngi ran ko lawas iran ko masa a kapliyo iran sa nditarn a maloag a phakasapng, a khibida iyan siran ko manga babay a manga kāfir a manga darowaka, ago sii sankanan na inisogo o Allāh [s.w.t] ko Nabī niyan a kapakalankapa niyan ko pagtaw sankai a khatharo o Allāh [s.w.t] a lankap a: Hay Nabī, tharo anka ko manga karoma nka ago so manga wata aka a manga babay ago so manga babay a miamaratiaya a tathaga iran so manga nditarn iran, ka gianan i marani a kakhatokawi kiran sa di siran maringasa (al Ahzāb 59).

Maaadn so manga babay ko jāhiliyyah a igira lominiyo siran ko manga walay ran na sawaan iran so sabaad ko manga awrat iran, lagid o lig iran ago so bok iran sa panondogn siran o langowan a patogs sa kabaya, na tomioron ankai a āyah sa inisogo iyan ko babay a muslimah, so katathaga niyan ko nditarn iyan ka an di khasawai so sabaad ko awrat, ago an katokawi a skaniyan na muslimah a kna o ba pd sankoto a manga babay a manga darowaka, sa di skaniyan panondogn o langowan o manga mama a lalong.

Aya mapayag sii sankanan a āyat ko kaaadn on ankanan a sogoan, na kawan ko manga babay phoon ko ringasa o manga lalong a mama, ago so katndoa ko langowan a lalong a babay, kna o ba kalk sii kiran a manga muslimah a manga babay sa ba siran di kasasarigi, sa lagid o kapphangantapa on o sabaad, so pman so babay a mbibinayar ko manga parahiasan iyan, a giimamagolawla ko kaphlalakaw niyan, ago pphamakaomln iyan a lagam iyan a pkhagawii iyan so manga mama, sa mapphakasorazab iyan so apoy o kabaya san ko manga rarb iran a khasbapan sa kakhaadn o morka a di khabaot. Gianan i sabap a pitharo o Allāh [s.w.t] a: Di ran pmbabaan so manga katharo iran (so kapphakaomla on) ka mainam o taw a adn a sakit ko poso iyan (so manga mama a manga darowaka).

Sabnar a piakapasangan o Islām so kinisogoon iyan ko kazapng o babay a muslimah, sa da niyan dn plbolboda inonta bo’ so taman a maito sii ko miangaloloks a babay pitharo o Allāh [s.w.t] a: So miangaloloks a manga babay a da a pamikiran iran ko kapanga-roma, na da a dosa iran ko kibtadn iran ko manga nditarn iran, a kna o ba iran papayaga so manga parahiasan iran, na o siapa iran a ginawa iran sa di siran pzawa na aya kiran mapia, so Allāh na Pphakan’g a Matao (an Nūr 60).

Aya mapipikir sankanan a manga babay na siran so manga babay a piamanaphkan a miamakatoa a da a ba iran pamikiran ko kapangaroma, ago da a ba iran kabaya ko manga mama, sa da mambo a kabaya kiran o manga mama, a giankai na piakalbodan siran o Allāh sa pipharo kiran so kibtadn iran ko sabaad ko manga nditarn iran a mapapayag a datar o abaya ago so salakaw ron.

Sa aya sarat roo na di mabaloy so kibtadn sankai a manga nditarn a ba aya mapikir on na so kambinayar. Ogaid na aya miakalbi na so kasiapa iran sa ginawa iran sa di siran pzawa ko manga nditarn iran.

So Kasold O Babay Ko Papaygoay A Langkap

Sabap ko siap o Islām ko kasiap o awrat, na piakipananggilaan o Rasūlullāh [s.a.w] so kapzold o babay ko manga papaygoay a lankap, ago so kapthalandianga niyan ko ginawa niyan ko hadapan o salakaw ron a pd sa manga babay.

Sa datar oto a piakipananggilaan o Rasūlullāh [s.a.w] ko mama so kasold sankanan a papaygoay inonta bo’ o adn a tambd iyan a makasapng ko awrat iyan, miakapoon a thotol ko Jābir a pitharo kon o Rasūlullāh [s.a.w] a: Sa taw a paparatiayaan iyan so Allāh, go so alongan a maori, na di zold ko papaygoay inonta bo’ o adn a tambd iyan, go sa taw a paparatiayaan iyan so Allāh go so alongan a maori, na oba niyan soldn so karoma niyan a babay ko papaygoay.

Aya bo’ a tiabia sankanan na so babay a aya kazold iyan sankanan a papaygoay a pmbthowan sa hammām, na pantag sa kapamolong odi’ na so kasosogat iyan a nifās ko oriyan o kiambawata iyan, ka miakapoon athotol ko Abdullāh Bin Amr a mataan a so Nabī na pitharo iyan ko makapantag ko Hammām a: Da a zold on a rowar ko manga mama sa adn a tambd iran, sa sapari niyo ron so manga babay, inonta bo’ so pkhasakit ago so maninifas. So babay a phrogoan ko oriyan o kiambawata iyan. Sii ko kiasanday ankanan a hadīth na malobay, ogaid na so onayan o agama ko kiapakal-bodi ko pkhasakit, ago so kapakalbod sii rkaniyan o manga simba, na maphakabagr iyan ankanan. Go phakabagr on so pianothol o al Hākim a miakapoon ko Ibn Abbās a mataan a so Nabī [s.a.w] na pitharo iyan a: Pananggilai niyo so walay a aya ipmbtho ron na Hammām, pitharo iran a; Hay Rasūlullāh [s.a.w] mataan maphakada iyan so sakit ago phakaompia ko pkhasakit, na pitharo iyan a; sa taw a somold on na sapngi niyan a lawas iyan.

Aya mapipikir sankanan a hammām (papaygoay a lankap) na gianan so ndadakl imanto sa Aurupa, a titibabaan a manga papaygoay a mayaw a ig a phagmbowat a phoon sa lopa, a igira kowan na pkhabaloy a bolong ko sabaad a mnaga paniakit ko taw a gii ron phaygo.

Amay ka so babay na somold sankanan a papaygoay sa da a sndod iyan na miakanggolawla sa harām, na minisogat on so pagita o Rasūlullāh [s.a.w] ko kiatharoa niyan sa: Da dn a pd sa babay a ibtad iyan so nditarn iyan (lowasn iyan sa lawas iyan) sii ko kna o ba walay i karoma niyan inonta bo’ a inisayat iyan so rnding ko lt iyan ago so lt o Kadnan iyan. (Pianothol i at Tirmidī).

Go miakapoon ko Ummu Salamah a mataan a skaniyan a Rasūlullāh [s.a.w] na pitharo iyan a: Sa dn sa babay a lowasn iyan so nditarn iyan sii ko salakaw ko walay niyan na rditn on o Allāh so rnding iyan. (pianothol i Ahmad).

So Kambinayar Na Harām

Rk o babay a muslimah so adat a mibibida ko adat o babay a kāfir, aya paparangayan o babay a muslimah na skaniyan so kapipin-diaraa niyan sa ginawa niyan ago so kambibilangataw niyan, ago so kaintad iyan ago so kala iyan i kaya.

So pman so babay a kāfir ago jāhiliyyah na aya parangay niyan na so kambinayar, ago so kapangrar ko manga mama.

Aya kon a maana o tabarruj (kambinayar) na skaniyan so kasawa ago so kambinayar sii ko manga mata, pitharo o az Zamakhsharī a; Aya kamataani ko tabarruj na so kathibabaa ko kapayaga ko patot so kapagnsa on, ogaid na miatndo ankanan a tabarruj sa skaniyan so kasawa o babay ko kailay o mama, ko kapayaga ko manga parahiasan iyan, sa inioman on i az Zamakhsharī so onayan a bago a skaniyan so kathibabaa ko kapayaga ko patot so kapgnsa on a pd ko parahiasan o babay, a giankanan a patot so kapagnsa on na miroropa sii ko lawas odi’ na so kaokhaog o sagintas ko anggawta ankanan a lawas, odi’ na okit ko katharo, ago so kalalakaw, odi’ na sii ko nditarn a giiiphaparahiasn o babay ago so salakaw ron.

Rk o kaprinayag so ropaan a madakl go rinayagan a kialayaman o manga taw sa miaona go sa imanto, sa inaloy o manga Ulama a phagosay ko maana o Qur’ān ankai a kambinayar sii ko katharo o Allāh [s.w.t] a: Thampat kano ko manga walay niyo, go di kano pmbinayar sa lagid o kiambinayar o manga babay a jāhiliyyah a paganay (al Ahzāb 33).

Pitharo i Mujāhid a aya kambinayar na so kaliyo o babay sa phlalakaw ko zaronsarongan o manga mama.

Pitharo i Qatādah a so kaphlalakaw o babay sa kapamagolawla, a phakagawi ko manga mama.

Pitharo i Muqātil a aya kambinayar na so kazalimot o babay sa di niyan pagilotn, sa khapayag so manga salay niyan ago so manga aritis iyan, ago so lig iyan.

Giai i ropaan o kaprinayag ko jāhiliyyah a miaona, sa so kapakizaog ko manga mama, so kapamagolawla ko kalalakaw, so kakhombong sa mapapayag so manga awrat o babay, sa inipalantig rkitano o jāhiliyyah sankai a masa a kapapantagan so madakl a phizoson a pd sa kambinayar a lagid o kambinayar sa miaona.

So Khiliyo O Babay Ko Diyangka A Kaprinayag

Aya phakaliyo ko babay a Muslumah ko diyangka a kaprinayag, a aya ipmbtho ron na so kabilangatao o Islām, na so kasiyapa niyan sangkai a phakatalingoma:

A- So kibabaan ko kailay, ka kagia aya mala i arga a parahiasan o babay na so kaya, na aya rinayagan a toos ko kaya, na so kibabaan ko kailay pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go tharo anka ko miamaratiaya a manga babay a babaan iran so manga kailay ran.

B- So di kapakizaog ko manga mama, sa ba siran giimakazzkhoay, a gianan so lalayon pkhaadn ko manga sini, ago so pphamangdaan ago so salakaw ron, pitharoo Rasūlullāh [s.a.w] a: So kizokhar o magarang a potaw ko olo o isa rkano na tomo a di so kapakaskho iyan sa babay a di ron halāl.

K- Mabaloy so nditarn iyan a makaayon ko kabilangataw o Islām, sa aya nditarn a Islām na so khalimod iyan ankai a manga ropaan a phaktalingoma;

So kasapngi niyan ko langowan o lawas aya bo’ a liyo ron na so tiyabiya on o Qur’ān, a so paras ago so palad a lima.
Di mabaloy a phagalong a khiropa niyan so sasapngan iyan, sabap ko katharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Pd ko manga tao ko Naraka so manga babay a kindiditar a talandiyang a giimamagolaoala ko kalalakao, a di siran phakasold ko Sorga ago di ran dn maphangbao, aya maana ankoto a katharo iyan a; Ndiditar a talandiyang, na kagiya so nditarn iran na di niyan khatonay so kapakasasapng ka kagiya miroropa niyan so didalm iyan sabap ko kaligt iyan ago so kaphagalong iyan ago so kanipis iyan.

Somiyold so babay a pd ko mbawataan o Tamīm ko A’ishah, a khindiditar siran sa manga ninipis na pitharo o A’ishah a: Amay ka skano na khipaparatiyaya na kna o ba giyanan i nditarn o miyamaratiyaya a manga babay.

Somiyold sii rkaniyan so babay a piyangaroma a zasalimot sa manipis a phagalong, na pitharo iyan a: Da paratiyayaa so Sūrah An-nūr o babay a ndiditar san.

Di niyan miganda so pizagintasan o lawas, sa ba mapayag so manga awrat, ka datar o nditarn a maligt apiya pn kna o ba manipis, na kagiya miniganda iyan so pphagmaan ko lawas, a giyanan so inibgay rkitano angkai a bandaran a sdpan a kapanla, a aya giiplalawanaan o manga babay a manga Muslimah sa ingd a sbangan a alongan, a giyangkai a nditarn na sabap ko kaligt iyan na miniganda iyan so manga awrat o babay, na miyabaloy a talandiyang apiya pn ndiditar, giyanan i maana angkoto a hadīth.
Di mabaloy ankoto a nditarn a mattndo a ark o manga mama ka datar o pantalon, sabap sa pimorkaan o Rasūlullāh [s.a.w] so babay a pphananayanan iyan so manga mama, sa lagid oto mambo a pimorkaan so mama a pzayanan iyan so manga babay.
Di mabaloy ankoto a nditarn a mattndo a aya bo a giiron ditar na so manga babay a manga kāfir a manga yūhudī go nasrānī go so salakao kiran, ka kagiya so kapananayanai sangkai a manga tao na isasapr ko Islām, sabap sa aya kabaya iyan na so kisnggay o manga pagtao niyan, ko rinayagan, sa giyanan i sabap a inisogo iyan so kasopaka ko manga kāfir, ko kadaklan ko manga btad, sa pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Sa tao a pananayanan iyan so isa ka qawm na skaniyan na pd iran.

D- So kasiapa niyan ko kaintad ko kaphlalakaw niyan, ago so gii niyan katharo, sa pananggilaan iyan so kapphakazokhayawa niyan ko kagdam o salakaw ron, ko kaokhaog o lawas iyan ago so paras iyan, ka kagia so kaplowilowig ko katharo na btad anan o manga babay a manga darowaka, kna o ba adat o babay a muslimah, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Di ran pmbabaan so katharo iran, ka mainam o (taw) a adn a sakit ko poso iyan (al Ahzāb 32).

G- Di niyan thibabaan so kapnggawia niyan ko tanod o manga mama, sii ko mapag’ns a pd ko parahiasan iyan, ka lagid o manga borok (ikhakamotan) ago so lagam, odi na lapsaw, ipitharo o Allāh a: Di ran pndaphkhn so manga ski ran ka an katokawi so misosoln iran a pd ko parahiasan iran.

Sabnar a miaadn so babay ko masa a jāhiliyyah a igira pzagad ko manga taw na ipndaphk iyan so ski niyan kaan pkhan’g so saginsing o sinkil iyan na inisapar anan o Qur’ān, ka kagia mapphakazokhayaw niyan so pamikiran o manga mama, a manga ala i kababaya, ago makanggogonanao sa niyat a marata o babay, ka kagia an kadingili o manga mama.

Aya ibarat anan sa kokoman na so giikhakamotan sa matonog i baw a ipzagad iyan ko manga mama ka an iran mabaw, a gianan na pkhasabapan sa kapzokhayaw o kabaya o manga mama, so Rasūlullāh [s.a.w] na pitharo iyan a: So babay na igira mikhakamotan sa isagad iyan ko matitimo a taw na datar o mizina.

Phoon sii na kiatokawan tano a mataan a so Islām, na da niyan tgln ko babay o ba matatap a taronko sa walay, a di ron mliyo inonta bo’ amay ka ikhayokot ko koba, ogaid na piakay niyan on so kaliyo sa pantag sa sambayang, ago so katonaya ko manga pagindaw o ginawa, ago so langowan a antap a agama, odi na kadodoniyai a khapakay ko kitab, sa lagid o pinggolawla o manga babay a manga Sahābiyyah o Rasūlullāh [s.a.w] ago sii ko oriyan iran a pd ko manga pipia a masa, sa pd kiran so aya kaphliyo niyan na so kaphangpd iyan ko giikapakhithidawa, a pd o Rasūl [s.a.w] pitharo o Rasūl ko karoma niyan a Sawdah, a: Sabnar a piakay rkano o Allāh [s.w.t] so kaliyo niyo sa pantag ko katonaya niyo ko manga hajat iyo. Go pitharo iyan a; Igira miodas so karoma niyo sa kazong iyan sa masjid na di niyo zapari. Sii ko hadīth a salakaw na: Di niyo zankaa so manga oripn o Allāh (a manga babay) ko manga masjid o Allāh.

So Kasakodowi O Babay Ko Manga Bisita O Karoma Niyan

Khapakay so kasakodowi o babay ko manga bisita i karoma niyan ko kapakadadarpa iyan, sa taman sa kababaloy niyan a babay a sisiapn iyan so kambilangataw o Islām, ko kandiditaran iyan, go so katharo iyan, go so kaphlalakaw niyan, sa kalalayaman a kakhailaya iran on, go so kakhailaya niyan kiran, sii sankai a btad sa da a marata san amay ka matatankd a da a khaadn on a fitnah, sii rkaniyan, go sii kiran a manga bisita.

So Kapamakaya O Mama Ko Izik Iyan A Mama Na Pd Ko Manga Alaa Harām (Homosxual)

Mialambaa khnaln tano so missnggay ko kapthanora ko kabaya a kaproyoda sii ko Islām, a mataan a hiaram iyan so kazina, na hiaram iyan pn so langowan a phakatonay ron, sa hiaram iyan ankanan a olawla a piakasisingay a so giikakharomaa o mama ko izik iyan a mama, a gianan so galbk o pagtaw o Lūt a aya ngaran iyan ko basa Arab na Liwāt (homosexuality) a lagid o ba sii dn sipik ko ingaran o Lūt kakagia aya kiran siogo a Nabī sa kazapari kiran, a gianan na di mapia a kiaspika sankanan a ngaran ka kagia mibabangnsa ko Nabī Lūt.

Giankanan a galbk a marata na phakabinasa ko waraan, go kasinb ko marzik, go phakabinasa ko kamamamai, go phakaantiyor ko kabnar o kabababayi, ka khatalikhodan siran.

Mizopasopak so manga Ulama ko Islām, ko siksa o taw a nggolawla san, ino plphadan sa lphad a mizina? Antaa ka mbonoon so minggalbk on ago so kiatanaan o galbk, antonaai okit a kambonoa kiran, pdang antaa ka apoy, antaa ka pozangn ko darpa a maporo.

Giankanan a kitataralo ankanan a siksa ko taw a nggolawla san, na aya antap on na so kalompiyo o ingd a Islām phoon sankai a bisa a marata a aya khibgay niyan na kaantiyor ago so kabinasa. (pd san so giikakharomai o palaya babay a so pmbthowan sa As Sihāq (Lesbianism) a lomiankap sa masa ini a giinggolawlaan o kadaklan ko manga babay sa Aurupa – so Mindiorobasa).

So Kokoman O Kapakaliyowa Ko Manī (Masturbation)

Pzbo so rogo o kabaya san ko manosiya, na phagosarn iyan so lima niyan sa kapphakaliowa niyan ko Manī (sperm) phoon ko lawas iyan, ka an makadkha so ginawa niyan, sa makarnk phoon ko kiazokhayaw o kabaya, a gianan i pmbthowan sa adah sirriyyah (olawla a masoln).

Sabnar a hiaram skaniyan o kadaklan ko manga Ulama sa aya dalil o Imām Mālik na so katharo o Allāh [s.w.t] a: Go so siran oto a so manga awrat iran na sisiapn iran, inonta bo’ sii ko manga karoma iran, ago so mamimilik o manga lima iran, ka di siran kaphangin-soyaan, na sa taw a mloba ko talikhodan ankanan na siran oto na siran so manga tamaba (al Mu’minūn 5-7). Na so taw a pphakaliyon iyan so manī niyan sa so dn so lima niyan sa kabaya, na miloba sa salakaw sakanan a miaaloy ko āyat.

Miapanothol a miakapoon ko Imām Ahmad Bin Hanbal a iniitong iyan ankanan a manī sa pd ko sobra o lawas, sa khapakay so kapakaliowa on, sa gianan i kpit iyan a biagr on o Ibn Hazm, sa inisankot o manga Ulama ko Hanābilah so kakhapakay ankanan sii ko dowa a maoolawla: Paganay ron na kalk sa kapakazina, aya ika dowa na so di kakhagagaa ko kapangaroma.

Khapakay so kakowaa tano ko pamikiran o Imām Ahmad sii ko masa a kasozokhayaw o kabaya, sa kalk sa kitaloga ko kapakazina, ka lagid o mangoda a giimaganad sa katao odi’ na giinggalbk sa mabibintad ko ingd iyan a mabibinntay ko pithibarang a phakagawi, sa ikhalk iyan ko ginawa niyan so kapakasilay na daa marata on ko kaosara niyan sankai a okit a khipadng iyan ko kasosokhayaw o kabaya iyan, sa asar ka di niyan pakasobraan odi’ na kowaan iyan a galbk iyan.

Ogaid na aya taralbi ron na so kakowaa niyan ko ndao o Rasūl [s.a.w] ko mangoda a Muslim a di phakagaga mangaroma, sa ba dn phowasa sa madakl, a makaphangndao ron ko kathigr sa maphakabagr iyan so kalk iyan ko Allāh [s.w.t], sii ko ginawa niyan, gowani a tharoon iyan a: Hay! manga ngongoda, sa phakagaga rkano na pangaroma, ka mataan a skaniyan a kapangaroma, na makalalawan a phakababa ko kailay, ago phakalinding ko awrat (farj) na sa di phakagaga na paliogat on so kathigr ka aya on phakagtas (phakalinding) pianothol i al Bukhārī.

Sii Ko Kapangaroma

Da’ A Rahbāniyyah Sii Ko Islām
So Kailaya Ko Babay A Piyangakapan>
So Kapangakap A Harām
So Raga Na Kaphangniyan Sa Idin Sa Di Khatgl
So Manga Babay A Harām So Kapangaromaa On
So Hikmah Ko Kiyaharam Angkai A Manga Dadazg Na Mapayag
So Manga Babay A Harām So Kapanga-romaa On Sabap Ko Kiyapakazosowa
So Manga Babay A Harām So Kapangaromaa On Sabap Ko Kiyapaka-khamonga
So Kapakandowayaa Ko Magari
So Manga Babay A Adn A Karoma Niyan
So Manga Babay A Musrikah (Pana-nakoto)
So Kapangaromaa Ko Babay A Tiyoronan Sa Kitab Giyanan So Pm-bthowan Sa Kitābiyyah
So Kapakipangaroma O Babay A Muslimah Ko Mama A Kna’ O Ba Muslim
So Manga Babay A Manga Barazina
So Kapangaroma Sa Mattndo So Taman O Masa Niyan, Kna’ O Ba Tatap (Nikāhul Mut’ah)
So Kapangaroma Sa Kasobraan So Sakatao A Babay (Kandoway)
So Kapaginontolan Na Sarat Ko Kiyapakay O Kandoway
So Ongangn Ko Kiyapakaya Ko Kandoway

Da’ A Rahbāniyyah Sii Ko Islām

Tominindg so Islām sa da niyan bokai sa porot so kabaya a ginawa sa da dn a sankot iyan. Sabap san na hiaram iyan so kazina, ago so langowan a phakatonay ron.

Ogaid na inrn iyan so langowan a kabaya a aya antap iyan na so kapadnga sankai kabaya a ginawa, sa gianan i sabap a inipanolon iyan so kapangaroma, sa inisapar iyan so di kapangaroma, ago so kakhapon.

Sa di khapakay ko Muslim oba niyan sankaa so kapangaroma a khagaga niyan, sa aya sankot iyan na so gii niyan kambarasimba ko Allāh [s.w.t], sa aya bo a thayodn iyan na so akhirat sa phakalipatan iyan so doniya, gianan i ptharoon a rahbāniyyah a di khapakay.

Sabnar a miasipat o Nabī ko sabaad ko manga Sahābah niyan so btad a miraramig sankai a kagdam, a kapakawatani ko doniya, na piakalankap iyan a mataan a gianan na kapakasilay ko lalan o Islām, ago kasopak ko inokitan iyan a Rasūl, sa gianan i sabap a pionas iyan ankai a pamikiran a phoon ko nasrānī sii ko pamikiran a Islām, miakapoon a thotol ko Abī Qilābah a pitharo iyan a: kiabayaan o manga taw a pd ko manga Sahābah o Rasūlullāh [s.a.w] so kasankaa iran ko doniya, ago so kibagakn ko manga babay (kapangaroma) sa balowin iran a ginawa iran a manga Rāhib a lagid o manga pari a di phamangaroma, na piakapasangan siran o Rasūl sa pitharo iyan a: Mataan a miabinasa so miaonaan iyo sabap ko kiapakargni ran sa ginawa iran, sa piakargnan iran a ginawa iran, na piakargnan siran o Allāh [s.w.t], sa siran oto so matatago ko manga ranggar ago sii ko manga barombarong (manga pari ko nasrānī) simbaa niyo so Allāh [s.w.t] sa di niyo phanakoton, sa pnayhadjji kano, ago pagumrah kano, na paginontolan kano, ka maginon-tolan rkano. Sa pitharo iyan a: Initoron kiran ankai a āyat a: Hay so siran oto a miamaratiaya di niyo harama so manga soti a so hialal rkano o Allāh ago di kano phamaba ka mataan a so Allāh na di niyan khabayaan so tamaba (al Mā’idah 87).

Go pianothol o al Bukhārī ago so salakaw ron a mataan a so sagorompong ko manga Sahabah, na somiyong siran ko walay o Rasūlullāh [s.a.w] sa iphagiza iran ko manga karoma niyan so manga simba niyan, na gowani a panotholn kiran, na iniitong iran sa maito, sa pitharo iran a anda tano ko Rasūlullāh [s.a.w] a sabnar a inirila o Allāh so miaona a dosa niyan ago so miaori, na pitharo o isa kiran a, sakn na pphowasaan akn so tnday o ragon sa di ako dn mboka, na pitharo o ika dowa a sakn na phanambayang ako ko manga kagagawii sa di ako dn phakatorog, na pitharo o ika tlo a sakn na phakawatanan akn so manga babay sa di ako dn phangaroma sa dayon sa dayon, na gowani a misampay oto ko Rasūl [s.a.w] na piayag iyan kiran so kiaribat iran ago so kiabkhog o lalan iran sa pitharo iyan kiran a: Mataan a sakn i makalalawan rkano sa katawi ko Allāh, ago mala on i kalk, ogaid na sakn na pthindg ako (ko kapanambayang ko manga kagagawii) na go pphakatorog ako, Gii ako phowasa ago pmboka ko, ago pphangaroma ko, na sa taw a ikagowad iyan so inokitan akn na di rakn pd.

Pitharoo Rasūl [s.a.w] a: Hay manga ngongoda sa phakagaga rkano ko btang na pangaroma, ka mataan a so kapangaroma na khibaba iyan so kailay, ago khalinding iyan so awrat.

Phoon sii na pitharo o sabaad ko manga Ulama a so kapangaroma na paliogat sii ko Muslim a di ron khapakay so kibagakn on, ko masa a kakhagaga a niyan on sa inisankot o salakaw kiran sa sii anan ko taw a khagaga niyan a ikhawan iyan so ginawa niyan ko marata.

Go di ndait ko Muslim oba niyan rndinga a ginawa niyan ko kapangaroma sa kawan sa kasimpit o pagpr sii rkaniyan, odi’ na so kapnd o atastanggongan a khisanggolay ron, sa aya paliogat on na so kanggalbk iyan sa nayawn iyan so limo o Allāh [s.w.t] ago so tabang iyan a so inibgay niyan a kapasadan ko manga mama a adn a manga karoma iran, sa khabayaan iran so kapaliharaa iran sa ginawa iran ago so kalindinga iran on. Pitharo o Allāh [s.w.t] a: Pakapangaromaa niyo so da’ a manga karoma niyan rkano a babay ago mama, ago so manga pipia ko manga oripn iyo ka amay ka mrmr siran na pakakhawasaan siran o Allāh ko pd ko limo iyan (an Nūr 32). Go pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Tlo a kabnar ko Allāh so katabangi kiran; So phangaroma a khabayaan iyan so kapaliharaa niyan sa ginawa niyan, Go so oripn a pphakabayadn o dato iyan sa pantag sa kapakamaradika, go so giimakithidawa sa lalan ko Allāh.

So Kailaya Ko Babay A Piyangakapan

Piakay ko Muslim amay ka tankdn iyan so kaphangaroma, sa ibantak iyan so niyat iyan ko kapangakapi ko babay a mattndo, so kailaya niyan on ko da niyan pn kaphooni ko lalakaw o kapkharomai, ka an on makarinayag ankanan a btad, sa di mannkayos ko lalan a kapipilsan so mata niyan, a khasabapan sa kakhitaloga iyan ko karibat, ago kazndit.

Pianothol i Muslim a miakapoon ko Abū Hurayrah a pitharo iyan a: Maaadn ako ko Rasūlullāh [s.a.w] na miakaoma on a sakataw a mama na pianothol iyan on a miangaroma sa babay ko manga Ansār, na pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: ino miailay nka skaniyan, na pitharo iyan a da, na pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a lalakaw ka na ilay anka skaniyan, ka mataan a adn ko kailay o manga Ansār a shayi’.

Go pianothol i Mugīrah Bin Shu’bah, a piangakapan iyan a babay, na pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: ilay anka skaniyan ka mataan a so kailay anka on na aya makalalawan a kakhatatap iyo a dowa (kaphagayon iyo a dowa).

Na somiong skaniyan ko manga loks ankoto a babay sa pianothol iyan kiran ankoto a katharo o Rasūlullāh [s.a.w], na lagid o ba iran da kasoatn,,, na mian’g oto ankoto a babay a skaniyan na sii ko bilik iyan na pitharo iyan a; Amay ka so Rasūlullāh [s.a.w] na siogo ka niyan sa kapagilay nka, na ilay ka (ilaya ko nka), na pitharo i Mugīrah a inilay akn skaniyan na piangaroma ko.

Da tamani o Nabī [s.a.w] so dianka a khapakay a ilayin ko babay a piangakapan, sa pitharo o sabaad ko manga Ulama, a aya khapakay a ilayin ko babay na so paras iyan ago so palad a lima niyan, ogaid na so paras ago so palad a lima na khapakay so kailaya on sa kna o ba kabaya sii ko masa a kna o ba kapangakap, na amay ka so kailaya ko babay ko kaphangakapi ron na btad a matatabia na di dn dowadowa a kakhapakay a kailaya ko sobra ko khapakay so kailaya on ko masa a kalalayaman. Sa miatoon ko hadīth a: Igira ana piangakapan o isa rkano a babay na go niyan khagaga a kailaya niyan ko sabaad ko phakasogoon sa kapanga-romaa niyan on na nggolawlaa niyan (pianothol i Abū Dāūd).

Sabnar a mizoramig so sabaad ko manga Ulama ko kialboda iran ko dianka a khapakay so kailaya on ko babay, na datar oto mambo a mizoramig so sabaad kiran ko kiapakasimpita iran ko kailaya ko babay a phangaromaan, na aya mapia na so kakadn sa lmbak, sa tiamanan o sabaad a manga Ulama sa khapakay ko phangaroma sii sankai a masa tano a kailaya niyan ko babay sii ko nditarn iyan a gii niyan ditarn a pkhapayag iyan sii ko ama iyan ago so pagari niyan ago so manga mahram iyan, sa da a marata on, piakay ran pn sii sankoto a blangan a hadīth so kipagonotaan iyan on a pd iyan si ama iyan odi na so isa ko mahram iyan, a skaniyan na ndiditar sa nditarn a phakasapng sii ko kasong iran ko manga darpa a kalalayaman a khapakay so kasong on, ka an mailay ankanan a phangaroma so akal ankanan a babay ago so manga btad iyan, ka makasosold anan sankoto a hadīth a: Okagaga niyan a kailaya niyan ko sabaad a phakasogoon ko kapangaromaa niyan on na nggolawlaa niyan.

Go khapakay ko phangaroma a kailaya niyan ko babay ko masa a katawi niyan on ago so manga tonganay niyan, ago so masa a di niyan on katawi ago so manga tonganay niyan, amay ka aya niyat iyan na so kaphangaroma niyan. Pitharo o Jābir Bin Abdillāh ko makapantag ko karoma niyan a: Miaadn ako a gii ako thapok ko manga kayo ka an akn mailay skaniyan.

Sii ko hadīth a miakapoon ki Mugīrah, na khatokawan tano a di khapakay ko ama o babay a Muslimah oba niyan sapari so wata iyan a babay ko kapagilaya on o phangaroma on sabap sa ingaran a adat a mattndo ka kagia aya wajib na makapangalimbabaan so adat ko Sharī’âh, kna o ba so Sharī’âh i phangalimbabaan ko adat o manga taw.

Sa datar oto a di khapakay ko ama ago so phangakap ago so phangakapan, oba iran bokai sa porot ankanan a dowa sa ingaran a kapangakap, sa ba siran song ko manga darpa a mawatan a di ran pd so mahram ankanan a babay, sa datar ankai a giing-golawlaan ankai a manga taw a kiasaraban siran ko laas o bandaran a Sdpan a kapanla a marzik.

So kazoramig sa tampar sa kawanan odi’ na sa diwang na btad a pzankaan o waraan a Islām.

So Kapangakap A Harām

Di khahalal ko mama a Muslim oba niyan pangakapi so babay a inndaan odi’ na miabalo ko masa a da pn kaipos o Iddah iyan, ka kagia so masa a iddah na miiitong a so babay na karoma o andang a karoma niyan, na di khapakay o ba pamabai, ogaid na so babay a miabalo na khapakay so kapangilati ron ko kaphangakapi ron, ogaid na di khapakay oba on bathka sa mapayag, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go da a dosa niyo ko nganin a inipangilat iyo ko kadaongi ko manga babay (kapangakapi ron) (al Baqarah 235).

Go hiaram ko mama oba niyan pangakapi so piangakapan o pagari niyan a Muslim, amay ka minisampay ko kiaopakat o dowa makambabala, ka kagia giankanan a miangakap a miaona na miakakowa sa kabnar a patot a masiap, ka linding ko manga khoyaptaan ago so kapia o giikanggiginawai, o manga taw, ago an maawat so Muslim ko paparangayan a marata, a phakasayan sa kapangagaw sa babay ago kapamaba, na o awai o miangakap ankanan a babay sa iidin iyan ko ika dowa na khapakay ron so kapangakapi niyan on.

Pianothol i Muslim a mataan a so Rasūlullāh [s.a.w] na pitharo iyan a: So miaratiaya na pagari niyan so miaratiaya sa di khahalal ko miaratiaya oba niyan saliphawi so pagari niyan ago oba niyan pangakapi so pangangakapan o pagari niyan. Go pianothol i al Bukhārī a mataan a so Rasūlullāh [s.a.w] na pitahro iyan a: Oba pangakapi o mama so pangangakapan o isa a mama sa taman sa di niyan ibagak, odi na iidin iyan on.

So Raga Na Kaphangniyan Sa Idin Sa Di Khatgl

So raga na skaniyan i khirk ko batad iyan a paganay ko kaphangaromaa on, sa di khapakay ko ama iyan odi’ na so walī niyan oba niyan panalipndaan so pamikiran iyan odi’ na so kasoat iyan pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: So bitowann na malai kabnar sa ginawa niyan a di so walī niyan, na so raga na kaphangniyan sa idin (kapakaayon) sii ko ginawa niyan, sa aya idin iyan na so katrn iyan (di niyan katharo ko kaphangaromaa on). Sabap ko kaya iyan ago so mamala niyan. Miakaoma a raga sii ko Nabī [s.a.w] na pianothol iyan on a si ama iyan na piakipangaroma niyan skaniyan ko mama a di niyan khabayaan a thngd iyan, na piakambaya skaniyan o Rasūlullāh [s.a.w] na pitharo iyan a; Sabnar a piakay akn so pinggolawla i ama ogaid na kiabayaan akn a kaphakitokawi ko ko manga babay sa da’ a kabnar o manga ama sii ko btad a mlk bo.

Go di khahalal ko ama oba niyan langgaya so kapakipangaromaan ko wata iyan a babay amay ka pangakapan o mama a makada-datar on sa pankatan ko agama ago so parangay, pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Tlo a di planggayin, So sambayang igira miakaoma so waqto niyan, So Janāzah igira minidarpa a iplbng, So babay igira piangakapan o mama a makadadatar on. Go pitharo iyan a: Amay ka adn a makaoma a mama a miasoat kano ko agama niyan ago so parangay niyan na pakapangaromaa niyo (pakaya niyo) skaniyan, amay ka di niyo nggolawlaan na adn a khaadn a fitnah sii ko doniya ago kaantiyor a mala.

So Manga Babay A Harām So Kapangaromaa On

Hiyaram ko Muslim a mama oba niyan pangaroma a so isa sangkai a manga babay a khaaloy:

1- So karoma o ama, mlagid o tialak iyan antaa ka inikabalo niyan, gianan na mapapakay ko masa o jāhiliyyah a biatal o Islām, ka kagia so karoma o ama na adn a pankatan iyan a datar o ina ko oriyan o kapangaromaa on o ama, sa aya mapia na so kaharama on sii rkanaiyan a wata sa siap ko kasslaa ko ama. Oriyan iyan na so kiaharam iyan sa kaharam a tatap na khagtas iyan so kaiinama niyan on a wata odi’ na skaniyan a karoma o ama, sa pthakna so manga khoyaptaan o lt iran a dowa sa onayan a kassla.

2- So Ina, aya lagid iyan na so ina a bai, sa apia i kiapakaporo iyan, sii anan ko kasabala ko ama ago so ina.

3- So wata a babay, aya lagid anan so wata a babay o wata a babay sa taman sa kibaba iyan.

4- So babay niyan a thito, odi’ na babay niyan ko ama iyan odi’ na sii ki ina iyan.

5- So babo iyan a babay o ama iyan a thitho, odi’ na sii bo ki ama iyan antaa ka sii ki ina iyan.

6- So babo iyan ki ina iyan, pagari i ina iyan a thito antaa ka sii bo ki ama iyan odi’ na sii ki ina iyan.

7- So manga wata a babay o pagari manga pakiwataan.

8- So manga wata a babay o babay niyan, manga pakiwataan.

Giankai a manga babay a manga dadazg na siran so pmbthowan sa manga (mahram) ka kagia harām ko mama sa dayon sa dayon oba niyan mapangaroma so isa kiran, sa so mambo so mama na pmbthowan sa mahram iran.

So Hikmah Ko Kiyaharam Angkai A Manga Dadazg Na Mapayag

So manosiya na zankaan o waraan iyan so kapangabayai ko lagid o ina iyan odi’ na babay niyan odi’ na wata iyan, apia so manga pangangayamn na pzankaan iran anan, ka so kagdam o taw ko babo iyan na datar o kagdam iyan ki ina iyan.
Opama ka so Sharī’âh na da niyan gtasa so kabaya sii kiran na khaadn so piligro a khitana ko kapakathotompok o mama ago siran, sabap ko kaaadn o kipkhisibayin kiran ago so kitataralo o giikapakazaozaog.
Maadn ko lt o mama ago giankai a a manga dadazg so gagaw a makatitindg a tatap a mapapayag ko kassla ago so kasasakaw ago so gagaw ago kapdi, na aya taralbi na aya pangabayaan iyan na so manga babay a mawatan on sa makanggolalan sa kakhamonga ka an maadn so khoyaptaan a bago sa makaolad so goliling o giikanggiginawai o manga taw pitharo o Allāh [s.w.t] a: Inadnan iyan so lt iyo sa kangginawai ago kakhalimoay (ar Rūm 21).
Mataan a giankai a gagaw a waraan a matatago ko mama ago so manga tonganay niyan a manga babay a so inaloy tano, na makaphopoonan sa kapdi ago slasla na patot so katatapa on a mayaw ago mabagr, ka an mabaloy a onayan ko kapakathotom-pok a tatap ko lt iran, a onayan o kasisiap ago so kanggiginawai, na o mabinntay ankai sa kakharomai na so khapayag on a pd sa giikaphapawala, di khapagayon, na sabnar a phakatonay sa kapakapmblablag, a makasosopak sankanan a kaaadn ankanan a gagaw ago kapdi ko katatatap iyan.
So moriataw a phoon sankai a manga tonganay na khabaloy a malobay a malmk, ka kagia khawarisan iyan ko manga loks iyan so paniakit a matatago kiran amay ka adn a sakit iran a pkhawarisan.

So Manga Babay A Harām So Kapanga-romaa On Sabap Ko Kiyapakazosowa

9- Go harām ko mama a Muslim so kapangaromaa niyan ko babay a miapakasoso niyan ko kaito iyan, ka sabnar a mimbaloy skaniyan ko kiapakasosowa niyan on a datar o ina iyan, ka kagia miakaogop so gatas iyan ko kiatho o sapo’ iyan, ago so kiaadn o tolan iyan, na miaadn ankanan a kiapakasoso so gagaw a kawawatai ago so gagaw a kaiinai, ko lt iran a dowa. A misosoln ankai a kagdam a ranon sii ko pamikiran a matotonkop a di maggdam a khapayag bo sa pkhaori ko kaadn o manga sabap iyan.

Sa inisarat sankai a kapakasoso so kakhaadn o rarad iyan sa mabaloy a sii ko masa a kaito o wata ko da pn katarotop o dowa ragon ko kinimbawataan on, a gianan so masa a aya ipkhaoyag iyan na so gatas.

Na go di maminos so kadakl o kiapakasoso sa miakalima a phakaosog ayamaana niyan na bokaan o wata so soso ankanan a babay sa kabaya iyan a ginawa sa karina sa kiaosog iyan ko oman somoso.

10- So manga babay niyan sa sosowa, ka lagid anan o manga babay niyan a thito, na khikokom san so datar o kokoman o manga mahram ko madazg sa bangnsa, sabap sa pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Khaharam ko kiapakasoso so kharam ko bangnsa.

Lagid o kiaharam o babo’ sii ko bangnsa ago so wata a babay o pagari, na lagid anan a khaharam ankai a manga taw sabap ko kiapakasoso.

So Manga Babay A Harām So Kapangaromaa On Sabap Ko Kiyapaka-khamonga

11- So ina o karoma a babay (panogangan) sa hiaram skaniyan o Islām apia giabo a kiakawing iyan ko wata iyan a babay apia niyan da kasoldi, ka kagia khabaloy ankanan a panogangan a datar o ina ankanan a mama.

12- So wata a babay o karoma (patalilowan) amay ka kiasoldan iyan so ina ankanan a babay, na harām so kapangaromaa niyan on, amay pman ka da niyan kasoldi ankanan a ina iyan, na khapakay a kapangaromaa niyan sankanan a wata iyan.

13- So miapangaroma o wata a mama (halīlah) aya ptharoon a wata na so wata iyan a miokit sa bkhokhong iyan, kna o ba niyan pimbabawata, ka sabnar a biatal o Islām so kambabawataa ko wata o isa a taw, sabap ko madadalm on a pd sa makasosopak ko kamamataanan a phakatonay sa kakhaharam o halāl, ago so kakhahalal o harām pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go da niyan baloya so pimbabawata iyo a manga wata iyo, ka gianan na katharo iyo ko manga ngari iyo (al Ahzāb 4) Aya maana niyan na matag katharo sii ko dila a daa khaalin iyan ko kamamasaan sa di niyan khabaloy so mawatan a marani.

Aya kiaharam ankai a tlo na sabap ko minitkaw a so kiapakakha-monga, a miaadn on so kakhokoyaptaan a malamit, o mikhakamo-nga a miatonay niyan ankanan a kiaharam.

So Kapakandowayaa Ko Magari

14- Pd sa hiaram o Islām sii ko Muslim a mapapakay anan ko masa a jāhiliyyah na so kapakandowayaa ko magari a babay, ka kagia so gakot a giikangginawai ko kaphagariya iran a sisiapn o Islām so katatap iyan na khada ko kabaloy o isa a dowaya o pagari niyan a babay.

Sabnar a biathk o Qur’ān so kahaharam o kapakandowayaa ko magari na inioman on o Rasūlullāh [s.a.w] so katharo iyan a; Di khidoway ko babay so babo iyan ki ama iyan ago so babo iyan ki ina iyan go pitharo iyan pn a; Amay ka nggolawlaan iyo anan na miathpd iyo so kathotonganaya iyo, na so Islām na pmbagrn iyan so kathotonganaya, na andamanayai kaphakaya niyan ko phakathphd on.

So Manga Babay A Adn A Karoma Niyan

15- So babay a adn a karoma niyan ko tnday a katatago iyan sa tangan i karoma niyan, na di ron khapakay so kapakipangaroma niyan sa salakaw, sa aya kakhapakay a kapangaromaa on o salakaw a mama na maadn so dowa a sarat;

Mapokas on a lima o karoma niyan sa nggolalan sa kapatay odi na kamblag.
Mapopos so Iddah a inisogo o Allāh so kinggolalann on a biyaloy niyan a toman ko kabnar o karoma a miyaona, a aya kathay angkai a iddah na sii ko babay a maogat na mimbawata iyan so ikaogat iyan. So pman so miyabalo na pat olan ago sapolo gawii, amay ka di maogat amay ka maogat nago miayapopos so pat olan ago sapolo gawii na da mbawata na khanayao so kapakam-bawata iyan - ko isa a kpit - nago bo maphangaroma.

Na so inndaan o karoma niyan na maipos so tlo a haydh, makatlo ron makaoma so rogo, aya kiabaloya on a makatlo na an matankd a da a matatago ko rahim iyan (so kandangan iyan). Ka kalk sa oba ba dn maogat so babay, na makazaozaog so bangnsa. So pman so di khaoma a rogo sabap ko kialoks ago so maito a wata a da kabalgi odi’ na so adn a sakit iyan na aya iddah iyan na tlo olan.

Pitharo o Allāh [s.w.t] a: So manga babay a inndaan siran o manga karoma iran na phakanayaw siran ko manga ginawa iran sa tlo a Qurū’ (haydh odi na kasoti ko kiahaydh) sa di kiran khahalal oba iran pagmaa so inadn o Allāh ko manga kandangan iran, (a wata) amay ka siran na paparatiayaan iran so Allāh ago so alongan a maori, (al Baqarah 228). Go pitharo iyan a:Go so siran oto a manga babay a di kiran phakaoma so rogo, na amay ka zanka kano na aya iddah iran na tlo olan, go so siran oto a manga babay a da siran maoma a rogo, so manga oogat na aya iddah iran na mimbawata iran so ikaogat iran (at Talāq 4). Go pitharo iyan pn a: Go so siran oto a miamatay rkano sa miakabagak siran sa manga karoma (a manga babay) na phakanayaw siran ko manga ginawa iran sa pat olan ago sapolo gawii (al Baqarah 234).

Giankai a sapolo ago lima a manga babay i harām so kapanga-romaa on a inaloy siran o Qur’ān sii ko āyat a tlo ko Sūrah an Nisā’ pitharo Allāh [s.w.t] a: Go di niyo phangaromaa so miapangaroma o manga ama iyo a pd ko manga babay, inonta bo so miaipos, ka mataan a piakasisingay ago marata a okit, hiaram rkano so manga ina iyo, so manga wata iyo so manga babay niyo, so manga babo iyo, so wata o pagari, ago so wata o babay niyo, go so manga ina iyo a so miapakasoso kano iran, ago so manga babay niyo sa sosowa, ago so manga ina o manga karoma niyo, ago so manga patalilowan iyo a matatago ko manga walay niyo sii ko manga karoma niyo a kiasoldan iyo siran, amay ka da niyo siran kasoldi (ilat ko kaproyoda) na da a dosa niyo ko kapangaromaa niyo kiran, go so manga karoma o manga wata iyo a siran oto so wata iyo a phoon ko manga bkhokhong iyo, go so kapakandowayaa niyo ko magari, inonta bo’ so miaipos mataan a so Allāh na Paririla a Makalimoon. Go so manga babay a adn a manga karoma niyan (an Nisā’ 22-24).

So Manga Babay A Musrikah (Pana-nakoto)

16- Pd sa harām so kapangaromaa on na so babay a mushrikah, a skaniyan so pzimba sa barahala, ka lagid o manga mushrik ko manga Arab, ago so makadadatar kiran.

Pitharo o Allāh [s.w.t] a: Di niyo phangaromaa so babay a musrikah, sa taman sa di siran maratiaya, so oripn a mapaparatiaya ko Allāh na tomo a di so babay a musrikah apia pn inikabngang iyo so kataid iyan, go di niyo pakaphangaromaa so mama a mushrik sa taman sa di siran maratiaya ko Allāh, ka so oripn a mama a mapaparatiaya na tomo a di so mushrik apia pn inikabngang iyo skaniyan, ka siran oto na pphanolon siran ko Naraka, na so Allāh na pphanolon ko Sorga ago so rila sa kabaya iyan (al Baqarah 221).

Piayag ankai a āyat a mataan a di khapakay ko Muslim so kapangaroma niyan sa mushrikah a babay, sa lagid oto a di khapakay ko babay a Muslimah oba pakipangaroma ko mama a mushrik, sabap ko kapakambibida sa mawatan o dowa a agama, a giankai a mushrik na aya ipndolon iyan na so Naraka, na so Muslim na aya ipndolon iyan na so Sorga, ago paparatiayaan iran so Allāh [s.w.t], ago so Nabī ago so alongan a maori, na siran oto a manga mushrik na ipphanakoto iran so Allāh [s.w.t] ago sosopakn iran so Nabī, ago sasankaan iran so alongan a maori.

Na so kakharomai na karrnk ago kandayo, na andamanayai kapakapmbaratmowa ankai a dowa a makambabala a makakhaka-watana sa antap ago galbk.

So Kapangaromaa Ko Babay A Tiyoronan Sa Kitab Giyanan So Pm-bthowan Sa Kitābiyyah

So pman so kapangaromaa ko babay a tioronan sa kitab a datar o manga Yahūdī ago so Nasrānī, na sabnar a piakay o Islām so kapangaromaa kiran sabap ko pamikiran iyan ko manga taw a tioronan sa kitab, ago so gii niyan kiran kapakindolona sa iiitong iyan siran a manga taw o agama a initoron a phoon sa langit, apia pn miakasilay siran, ago somiambi siran, sa datar o kiapakaya ko kakana ko pangn’nkn iran na miapakay so kapakikhamonga kiran ko kapangaromaa o Muslim a mama ko manga babay kiran pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go so pangn’nkn o siran oto a tioronan sa kitab na halāl rkano, na so pangn’nkn iyo na halāl kiran go so manga babay a pd ko miamaratiaya ago so manga babay a pd ko siran oto a tioronan sa kitab ko miaonaan iyo, amay ka minibgay niyo kiran so mahar iran, sa papaliharaan iyo a ginawa niyo sa kna o ba kano giindarowaka, ago kna oba kano pkhowa sa manga motaliya a babay sa pagns (al Mā’idah 5).

Gianann na soson ko rila o Islām a di khatoon so datar iyan ko manga pd a agama, apia pn tiankd iyan so ka kakafir o tioronan sa kitab, na piakay niyan ko Muslim sa kabaloy o babay a kitābiyyah a karoma niyan, ago somisiap ko walay niyan, ago dranga o ginawa niyan ago darpa o pagns iyan, ago ina o manga wata iyan, apia pn aya katharo iyan ko makapantag ko karoma a babay ago so manga pagns iyan na: Pd sa tanda iyan so kiaadn iyan sa rk iyo a pd ko manga ginawa niyo sa manga karoma ka an kano ron makarnk na miadn ko lt iyo sa kandayo ago kakhalimoay. (ar Rūm 21).

Go gianan na innka a di mipndaraynon so kasiapa on, a mataan a so Muslim a baraagama a sisiapn iyan so agama niyan na aya taralbi ko Muslim a mama a di so babay a gia bo a kiawarisi niyan ko Islām ko manga loks iyan, sa so Rasūl [s.a.w] na pitharo iyan a: Pili anka so adn a agama niyan kambayank a mbala a lima nka, amay ka kiatokawan tano anan na miapayag rkitano a mataan a so babay a Muslimah na taralbi a di so babay a kitābiyyah.

Go amay ka so Muslim na ikhawan iyan sii sankai a karoma so paratiaya o manga wata iyan, ago so kapkhasinanad iran, na aya wajib na so kalindinga niyan ko agama niyan sa pangalian iyan ankai a pakalklk.

Amay ka so bilangan o Muslim ko darpa a katatagoan kiran na maito, na aya marayag na so di kakhapakay o kapangaroma iran sa kitābiyyah sa talikhodan iran so manga babay a Muslimah. Ka kagia giankanan a btad na phakaantiyor ko kabnar o manga babay a Muslimah, na phakabinasa nan ko kaphagingd a Islām, sa aya kakharna sankanan a morala na so kisankot ankanan a kapapakay o kapangaroma sa kitābiyyah sa linding ko kabnar o manga babay a Muslimah.

So Kapakipangaroma O Babay A Muslimah Ko Mama A Kna’ O Ba Muslim

Hiaram ko babay a Muslimah so kapakipangaroma niyan ko mama a kna’ o ba Muslim, mlagid o kitābī antaa ka di, sa di dn anan khahalal, pitharo Allāh [s.w.t] a: Go di niyo pakaphangaromaa so manga mama a mushrik taman sa di siran maratiaya (al Baqarah 221). Go pitharo iyan ko manga babay a miamanogalin ko masa o Rasūlullāh [s.a.w] a: Amay ka katawan iyo siran a manga mu’minah siran na di niyo siran phakandoda ko manga kāfir, ka siran a manga babay na di siran halāl sii sankoto a manga mama, ago siran oto a manga mama a kāfir na di siran halāl sankanan a manga babay (al Mumtahanah 10).

Sii sankanan a āyat na da’ a ba on miakambowat a ba niyan tiabia so manga taw a tioronan sa kitab sii sankanan a kokoman, na so kiaharam na kiaopakatan ko manga Muslim.

Piakay o Islām ko mama a Muslim so kapangaroma niyan sa babay a kitābiyyah na da niyan pakaya ko babay a Muslimah so kapakipangaroma ko mama ko isa sankanan a dowa, ka kagia so mama na skaniyan i makathatandingan ko walay ago aya mamamayandg ko btad o kiakharomai. Na so Islām na inako niyan ko babay a kitābiyyah sii ko kababaloy niyan a karoma o mama a Muslim so kamaradika iyan ko agama niyan, ago siniyap iyan on, ko kitab iyan ago so manga ndao niyan, so manga kabnar iyan ago so kasisiapa on, ogaid na so agama a salakaw sankanan a Islām ka lagid o nasrāniyyah ago so yahūdiyyah na da niyan akowa ko babay a makasosopak ko agama niyan so kamamaradika ago da niyan on siapa so kabnar iyan, na sabap san na khatago so babay a Muslimah ko margn ko kapangaromaa on o mama a kna o ba Muslim.

Go aya onayan anan na mataan a so kakharomai na paliogat ko karoma a mama so kasiapa niyan ko agama o karoma niyan a babay sa siap ko kapia o giiran kandolona, na so Muslim na paparatiyayaan iyan so pakaasal o yahūdī ago so nasrānī a gama a palaya initoron a phoon sa langit, apia pn miakasilay, ago paparatiyaya an iyan so Injīl ago so Tawrāh a kitab anan a phoon ko Allāh [s.w.t], ago paparatiyayaan iyan so Mūsā ago so Ĭsā a Sogo siran a phoon ko Allāh, a pd ko manga babagr i thks ko manga Sogo, na so babay a kitābiyyah na pphangongoyagan ko siap o mama a sslaan iyan so pakaasal o agama niyan ago so kitab iyan ago so Nabī niyan, sa di khatarotop so paratiyaya niyan odi anan maadn. So pman so yahūdī ago so nasrānī na di ran paparatiayaan so Islām, ago so kitab o Islām, ago so Sogo o Islām, na andamanaya i kakhapakay a katagoo babay a Muslimah sa tangan iyan, a makambibida siran.

Pd sa mustahil oba matatap so babay a Muslimah ko kasisiap o paratiaya niyan ago so kapnggalbka niyan ko agama niyan a aya mamamayandg ko btad iyan na so mama a sosopakn iyan ankai a agama.

Na sii sankai na miaadn so Islām a maontol ko ginawa niyan ko kiaharama niyan ko mama a Muslim ko kapangaromaa niyan ko babay a pzimba sa barahala a pananakoto, ka kagia so Islām na pzankaan iyan so kapanakoto ago so barahala, sa samporna a kasanka, na andamanayai kakhamataani ko kalilintad ago so kandayo ankai a kharomai a mbida sa paratiaya.

So Manga Babay A Manga Barazina

17- Aya mapipikir ko babay a barazina na siran so manga babay a papayagn iran so kazina ago aya iran babalowin a sokatan iran, sabnar a miapanothol a so Marthad Bin Abī Marthad, na miodas ko Nabī [s.a.w] ko kaphangaromaa niyan ko babay a barazina a adn a kapakathotompok iran ko masa a jāhiliyyah a aya ngaran ankoto a babay na so Anāq, na sianka o Nabī [s.a.w] taman sa tomioron ankai a āyat. So barazuna a mama na da a maphangaroma niyan a rowar ko barazina a babay odi’ na mushrikah, na so barazina a babay na da’ a makaphangarma on arowar sa barazina a mama odi na mushrik, sa hiaram anan ko miamaratiaya (an Nūr 3). Sa biatiya o Nabī [s.a.w] ankai a āyat, sa pitharo iyan on a: Di nka phangaromaa.

Mataan a so Allāh [s.w.t] na piakay niyan so kapangaromaa ko babay a pipindiaraan iyan a ginawa niyan ko kazina, a pd ko miamaratiaya odi na pd ko tioronan sa kitab, sa aya mambo a sarat ko mama na mabaloy a pipindiaraan iyan a ginawa niyan sa kna o ba barazina, na sa taw a di niyan tarimaan ankanan a kokoman ago di niyan inggolalan na skaniyan na mushrik, sa aya bo’ a khapakay a mapangaroma niyan na mushrik a datar iyan.

Na sa taw a tankdn iyan ankanan a kokoman ago tarimaan iyan ago inggolalan iyan, ogaid na siopak iyan sa piangaroma niyan so miaharam on so kapangaromaa niyan on na khabaloy a barazina.

Giankai a āyat na inaloy niyan ko oriyan o āyat a kalphad sii ko Sūrah an Nūr a: So barazina a babay ago so barazina a mama na lphadi niyo so oman i isa kiran sa magatos a lphad. (an Nūr 2). Giai na siksa a sii phakatana ko lawas na giioto na siksa a sii phakatana ko ginawa.

Pitharo i Ibn al Qayyim ko oriyan o kiapayaga niyan ko maana o āyat a miaona sa:

Go lagid oto a mataan a giangkanan a kokoman a tiankd o Qur’ān ago piayag iyan na skaniyan na tiankd o waraan, ago so pamikiran, ka mataan a so Allāh [s.w.t] na hiaram iyan ko oripn iyan oba mabaloy a dayos, a da a maratabat iyan, ka mataan a so Allāh [s.w.t] na tiago iyan a waraan ko manosiya so kiapakarataa sankanan a kazina. Go pd sa maphakarinayag ankai a kiaharam, a giankai a marata a olawla o babay na khabinasa niyan so walay o mama a karoma, ago khabinasa niyan so bangnsa a so tiago o Allāh [s.w.t] ko ltlt o manga manosiya, ka an matarotop so manga kamapiaan iran, sa iniitong iyan a pd ko limo iyan kiran, na so kazina na phakatonay sa kapakazaozaog o ig, o bangnsa, sa pd sa kapia ankai a agama a kiaharama niyan ko kapangaromaa ko babay a barazina sa taman sa di makathawbat, ago matankd iyan a da a wata ko tiyan iyan, sa maphakasagad on so kahaydh sa makaisa sa gioto i kaminos iyan.

Go mataan a so babay a barazina na marata, na so Allāh [s.w.t] na bialoy niyan so kakharomai a sabap o kandayo ago so kahalimoay, na so kandayo na gianan i pamotosan o kabaya na andamanayai kakhapakay o marata a ipndayo o mapia sa mabaloy a karoma niyan pitharo Allāh [s.w.t] a: So manga rarata a babay na bagian o manga rarata a manga mama, na so manga rarata a mama na bagian o manga rarata a babay, na so manga pipia a babay na bagian o manga pipia a mama, na so manga pipia a mama na bagian o manga pipia a babay (an Nūr 26).

So Kapangaroma Sa Mattndo So Taman O Masa Niyan, Kna’ O Ba Tatap (Nikāhul Mut’ah)

So kakharomai sii ko Islām na kapasadan a malamit ago mapnd, a makatitindg ko kapndolona a tatap sa dayon sa dayon, o dowa makambabala, ka an kamataani so onga niyan a mapangingindaw a kagiginawai a so inaloy o Qur’ān, a pd sa karrnk o mokarna, ago so kandayo, na kakhalimoay, na aya zndadan iyan na so kataragombalay o katatap o kapmomoriataw ago so kapamts o katatatap o sosonan a kamamanosiai pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go so Allāh na indnan kano niyan sa pd ko manga ginawa niyo sa manga karoma, go miadn phoon ko manga karoma niyo sa manga wata ago manga apo. (an Nahl 72).

So pman so kapangaroma a mut’ah a skaniyan so kapakathompok o mama ago so babay ko masa a thamanan iran a dowa sa sambi o sokay a mattndo, na di san khamataanan so maana a inaloy tano sa onaan, sa piakay anan o Rasūl ko masa a da pn kathakna o kitaban a Islām, sa piakay niyan ko giikathidawa, oriyan iyan na inisapar iyan sa hiaram iyan sa dayon sa dayon.

Aya pagns ko kiapakaya on sa paganay na mataan a so pagtaw na matatago sitran ko pankat a khapakay a bthowan tano sa pankat a kapthogalin phoon ko jāhiliyyah sii ko Islām, na so kazina ko jāhiliyyah na btad a lomalankap, na gowani a maadn so Islām sa inipatoray niyan kiran so kaplayalayag sa pantag sa kapakithidawa ago kanjihād, na miakargn kiran so kapkhaawat iran ko manga karoma iran, sa maaadn siran a adn a mabagr on i paratiaya na adn pman a malobay ron, na so manga lolobay ron i paratiaya na inikawan iran oba siran ba dn zina a marata anan a di giankoto a kapangaroma a mut’ah.

So pman so manga babagr on i partiaya na tiankd iran so kapkhapon iran, sa datar o kiatharoa on o Ibn Mas’ŭd a; Miaadn kami a giikami makithidawa a pd ami so Rasūl [s.a.w], sa da a pd ami a babay na pitharo ami, a, Ino tano di pkhakapon, na inisapar rkami o Rasūl ankoto a kakhapon, na piakay niyan rkami so kapangaro-mami ko babay sa btangan ami sa satiman a nditarn ko sold o masa a mattndo.

Sabap san na miaadn so kiapakaya ko mut’ah a rukhsah (pilbolbod) ka an kabolongi so awida akal o dowa ka sagorom-pong a manga lolobay i paratiaya ago so manga babagr on, sa makatogalin siran ko kaoyagoyag a kakharomai a tarotop, a khamataanan on so langowan a antap o kakharomai a pd ko kapalihara ago so kathakna ago so kapmomoriataw, ago so kandayo ago so kakhalimoay, sa makablang so goliling o kaphamiliya sa nggolalan sa kakhakamonga.

Lagid oto a pizaginton o Qur’ān a kinisaparn iyan ko pakabrg ago so Ribā, a lomiankap anan ko masa a jāhiliyyah, na datar anan a pizaginton kiran o Rasūl [s.a.w] so kiaharama ko manga awrat, sa lagid o miapanothol o Alī ago so kadaklan ko manga Sahābah ago so piakambowat i Muslim ko kitab iyan a gowani a tabann a Makkah o manga Muslim na piakay o Rasūl [s.a.w] so kapangaroma sa mut’ah, ogaid na hiaram iyan bo’ sankoto a masa pitharo Rasūlullāh [s.a.w] a, Mataan a so Allāh na hiaram iyan ankanan sa taman ko alongan a Qiyāmah.

Sa aya kpit o kadaklan ko manga Sahābah na harām anan sa da dn a ba on kaplbolbod ko oriyan o kiathakna o kitab, ogaid na siopak siran o Ibn Abbās sa piakay niyan ko kaadn o morala (dharūrah) ogaid na inikasoy niyan bo so pamikiran iyan sa da dn a ba on kaplbolbod.

So Kapangaroma Sa Kasobraan So Sakatao A Babay (Kandoway)

So Islām na agama a makaaayon ko waraan, ago pmbolongan iyan so kamamasaan a btad, sa gianan so khamasaan tano skaniyan ko kapakadakla tano ko manga karoma (kandoway) sabap ko maana a kamamanosiyai a di mipndaraynon, ko pizakatawan ago so kadidiamong sa piakay niyan ko mama a Muslim so kapangaroma niyan sa kalawanan so sakataw.

Miaadn so kadaklan ko manga pagtaw ago so manga agama ko onaan o Islām a papakayin iran so kapangaroma sa tonganay a madakl a babay a khisampay sa phipira gatos, sa da dn a sarat iyan, ago da a sankot iyan, na gowani a makaoma so Islām na tiagoan iyan sa sankot so kapakadakla ko kapangaroma, ago bitadan iyan sa sarat.

So pman so sankot na bialoy niyan so dianka a kadakl o manga karoma a pat kataw a manga babay. Sabnar a miagislam si Gaylān at Thaqafī, a aya karoma niyan na sapolo a manga babay na pitharoon o Nabī [s.a.w] a: Pamili ka kiran sa pat kataw, na nda inka so pd kiran.

So pman so kiapangaroma o Rasūlullāh [s.a.w] sa siaw kataw a babay na gianan na btad a mattndo’ a sii bo khapakay ko Rasūlullāh [s.a.w], sabap ko kapangingindawa on o Panolon ko masa a kaoyagoyag iyan a Rasūlullāh [s.a.w], ago so kapangingindawa kiran a manga karoma o Rasūl [s.a.w] o pagtaw ko oriyan o kawafat o iyan, sa pkhaizaan siran ko sabaad a manga kokoman a kitab.

So Kapaginontolan Na Sarat Ko Kiyapakay O Kandoway

So pman so sarat a inisarat o Islām ko kapakadakla ko manga karoma na skaniyan so, kasasarig o Muslim sii ko ginawa niyan sa makaphaginontolan, ko ltlt o manga karoma niyan, sii ko kakan kainom, kanditar, kambowalay, kapagalongan, kapagpr, na sa taw a di niyan kasarigan a ginawa niyan ko kakhagagaa sankanan a manga kabnar sa kapaginontolan na miaharam on so kapangaroma sa madakl, sa ba kasobrai so isa, pitharo Allāh [s.w.t] a: Amay ka ikalk iyo oba kano di makapaginontolan na isaisa (an Nisā’ 3). Go pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Sa taw a dowa i karoma a romamig ko isa on na makaoma sa alongan a Qiyāmah a gia kilid iyan na mabbkhog (ilat ko dakapaginontolan).

Aya kazoramig a piakipananggilaan ankanan a hadīth, na skaniyan so di kapaginontolan ko manga kabnar iyan a babay, kna’ o ba so kazoramig ko poso’ ka makasosold anan ko kapaginontolan a di khagaga, a inirila o Allāh, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Di niyo dn khagaga oba kano makapaginontolan ko ltlt o manga babay apia pn i kasiapa niyo ron, na di kano pman pzoramig sa samporna a kazoramig (an Nisā’ 129). Misabap san na miaadn so Rasūl [s.a.w] a giimbagibagi sa giimaginontolan sa gii niyan tharoon a: Hay Kadnan ko giai so gii akn kambagibagi ko nganin a mipapaar akn, na di ako nka ziksaa ko nganin a mipapaar ka a di akn mipapaar. Aya maana niyan na so btad o poso’ ago so kazoramig ko ranon kabaya ko isa kiran a manga karoma niyan.

Sa igira phlayalayag na pakadodoon iyan siran sa ripa na sa makakowa on na aya niyan pakaonotn, sa gianan i kapaginontolan iyan.

So Ongangn Ko Kiyapakaya Ko Kandoway

So Islām na skaniyan i katharo o Allāh [s.w.t] a kaposposan a so inpos iyan on so manga sogoan, sa gianan i sabap a minioma niyan so kitab a lankap, a tatap a pnggolalan ko langowan o ingd ago so langowan o masa ago sii ko kadandan o manosiya.

Go thimbangn iyan so pangindaw o pizakatawan ago so kadidiamong ago so kamapiaan iran langon.

Pd ko manga taw so mabagr i kabaya ko kapmomoriataw ogaid na aya karoma niyan na di pmbawata, sabap ko kababalk odi’ na kasasakit, odi’ na so salakaw ron na ba di aya mapia on na so kidowayin iyan on ko kakowaa niyan ko kabaya iyan a kapmomoriataw, sa matatap skaniyan a babay a karoma niyan a di pmbawata a masisiap iyan.

Go pd ko manga mama so mabagr i kabaya a so karoma niyan na da a kabaya iyan odi’ na lalayon so kapkhaomaa on a rogo’ na so karoma niyan na di niyan khatigran so masa a malndo, na ino ron di phakaya so kapakadoway niyan adi sa ba dn komowa sa karoma niyan sa pagns.

Khaadn so bilangan o manga babay a madakl a di so bilangan o manga mama balabaw ko masa a kaaadn o kathidawa a pkhapolang on so manga mama, na sii sankai na kamapiaan o kaphagingd ago so manga babay a kabaloy ran a dowaya a di so kapagintaw iran a mikhokoaw siran a kawiwiswisan siran ko kaoyagoyag a kakharomai ago so madadalm on a kaplintad o mokarna, ago so kandayo, na kakhalimoay ago so kakhabaloy ran a ina o manga wata ago pn khisarapiag a sii ko waraan iran a manga babay na ipthgl iyan ankanan a kabaloy ran a manga ina.

Sii Ko Lt O Dowa A Kharomai

Sii Ko Kapakathotompok A kagdam O Dowa A Kharomai
So Kapananggilai Ko Kaosara Ko Knao Ba Darpa A Pphamomolaanan Ko Babay
So Kasiyapa Ko Manga Pagns O Dowa A Kharomai

Iniawid a akal o Qur’ān so kapayag o manga antap a kaniniawai ko kakharomai, sa bialoy niyan a manga onayan a ron makatitindg so katataragombalay o kaoyagoyag a kakharomai, a mapapayag anan ko kapakarnk o ginawa phoon ko kazozokhayaw niyan ko kabaya a waraan ko dowa a kharomai, go so kapakablang o goliling o kandayo go so kakhalayama o dowa a pamiliya a miakakhamonga. Go so katarotop o gagaw o kapdi a kamamano-siyai, sa lomankap ko manga loks go so manga wata: na sii sankai a manga antap na pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go pd sa tanda iyan so kiaadn iyan sa rk iyo a phoon ko manga ginawa niyo sa manga karoma ka an kano ron makarnk, go miadn ko lt iyo sa kandayo go kakhalimoay, na mataan a kadadalman oto sa manga tanda a rk a pagtaw a giimamimikiran (ar Rūm 21)

Sii Ko Kapakathotompok A Kagdam O Dowa A Kharoma

So Qur’ān na da niyan kalipati so katampar a kagdam go so kapakathotompok a kalalawasi o dowa a kharomai, sa tioro iyan sa mapia a lalan a phakatonay ko waraan go so kabaya: sa phakawatan ko ringasa go so kapakasilay.

Sabnar a miapanothol a so manga yahūdī go so majūsī na itataralo iran so kaphagawata iran ko babay ko masa a katatago on o rogo (basa) na so pman so nasrānī na pndazgn iran (phlawasan iran) so manga babay ko masa a katatago on o rogo, sa di kiran phakabalamban, so pman so jāhiliyyah na igira miahaydh so babay na di ran iphagatoang go di ran iphagobay, sii sa igaan go di ran ipthimo ko walay sa ba datar o manga yahūdī go so manga majūsī.

Sabap san na iniiza o manga Muslim ko Nabī [s.a.w] so miahalal kiran go so miaharam kiran ko gii ran kizaogn ko babay a mahahaydh (phrogoan) na tomioron ankai a ayat, Go ipagiza iran rka so makapantag ko kayil (haydh) na tharo anka a skaniyan na ringasa (sakit) na awata niyo so manga karoma niyo (di niyo siran phamakaya) sa taman sa masoti siran, na amay ka makazoti siran na talingomai niyo siran ko inisogo rkano o Allāh, mataan a so Allāh na pkhababayaan iyan so manga taw a baratawbat, go pkhababayaan iyan so giizosoti (al Baqarah 222 ).

Aya kiasabota on o manga taw a manga Arab na aya maana a kapagawata kiran ko masa a kahahaydh iran na so di kiran khitimoon sa walay, na piayag kiran o Nabī [s.a.w] so antap ankanan a āyat, sa pitharo iyan a: Mataan a inisogo akn rkano so kapakawa-tani ko kalawasi kiran amay ka makakayil siran, da ko rkano sogoon so kiliyon kiran sa walay a lagid o galbk o manga taw a kna o ba Arab (ajam). Gowani a man’g anan o manga yahūdī na pitharo iran a: Giankanan a mama na da dn a imbagak iyan ko btad tano a ba niyan di pzopaka.

Sa da a marata ko Muslim a kasawiti niyan ko karoma niyan a babay sa asar ka di sii ko darpa a katatagoan ko ringasa sa gianan i sabap a tominindg so Islām sa tindg a zokodan ko dowa a makambabala a palaya zosoramig sa kawanan go sa diwang, sii ko kiphliyon ko babay sa walay, go so kaphlawasi ron ko masa a katatagoon o basa.

Sabnar a kiasawaan o kapamolong a bago so matatago sankanan a pphakaliyo a rogo o babay a pd sa bisa a phakabinasa ko lawas o matatap on, sa gianan i sabap a kinisaparn o Islām ko kalawasi kiran sankanan a masa.

So Kapananggilai Ko Kaosara Ko Knao Ba Darpa A Pphamomolaanan Ko Babay

Tomioron ko makapantag ko kapakathotompok a kagdam o kharomai ankai a katharo o Allāh [s.w.t] a: So manga karoma niyo na babasoka iyo (pangomaan) na talingoma kano ko babasoka iyo sa sa dn sa kabaya iyo, sa pangonaan kano sa (mapiya a) pantag ko ginawa niyo, go kalkn iyo so Allāh, go knala niyo a mataan a skano na khatmo niyo skaniyan sa panothola nka ko miamaratiaya (al Baqarah 223).

Sii sankai a kiatoron a āyat na adn a hikmah on a inaloy skaniyan o al Allāmah al Hind Waliyullāh ad Dahlāwī, sa pitharo iyan a: So manga yahūdī na tanto iran a pakarrgnn so bontal a kaphlawasi ran ko manga karoma iran sa kna o ba kokoman a phoon sa langit, sa gii ran tharoon a: Igira tialingomaan o mama so karoma niyan sa sii tatampar sa talikhodan o babay na so wata iran na bilg, na initoron ankai a āyat a so, Talingoma kano ko babasoka iyo sa sa dn sa kabaya iyo, mlagid o sa hadapan antaa ka sa talikhodan asar ka aya pagosarn iyo na so darpa a babasoka a mattndo sii ko babay, a gianan i darpa a piakasayan o Allāh [s.w.t] sa lopa a babasoka a giipamomolaanan. Sa da zolda o Islām so taw ko kaphlobaa niyan ko kasosorot iyan sankanan a masa a gii ran kaproyoda go so karoma niyan (Sexual Intercourse).

Da ko btad o agama oba niyan tamani ko mama so bontal a kapndazga niyan ko karoma niyan go so manga okitokit iyan, aya bo’ a sisiapn o agama na so kikalkn o karoma a mama ko Allāh [s.w.t], sa katokawan iyan a khatmo niyan, sa kapananggilaan iyan so kaosara niyan ko tampar sa baba ko babay, ka kagia makasosopak anan ko waraan a makasasayan sa kapliwat (homosexuality) a marata a gianan na kapaar o agama so kisaparn on. Pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Di niyo pthalingomai so manga babay ko manga kababaan o mattndo a darpa a phagosaran kiran, Go pitharo o Rasūl [s.a.w] ko taw a pthalingomaan iyan so karoma niyan sa kababaan a: Skaniyan kon na kapliwat a maito, go iniiza on o babay a pd ko manga Ansār so kaosara ko babay a sii tatampari sa talikhodan, na biatiya on o Rasūl [s.a.w] so katharo o Allāh [s.w.t] a: So manga karoma niyo na pangomaan iyo (babasoka) na talingoma kano ko babasoka iyo sa sadn sa kabaya iyo asar ka sii ko mattndo a darpa a pphamolaan on o mama so oniin iyan (sperm) iniiza o Umar ko Rasūlullāh [s.a.w] sa pitharo iyan a: Hay! Rasūlullāh miabinasa ko, na pitharo o Rasūl a antonaa i miakabinasa rka? na pitharo iyan a Miabankiring akn so lalakaw akn kagai (ilat ko kiaosara niyan ki karoma niyan a sii niyan tatampari sa talikhodan) na da dn a inismbag on o Rasūl, sa taman sa tomioron so āyat a miaona. Sa pitharo iyan on a: khapakay sa talikhodan go sa hadapan, sa ayapananggila inka na so haydh go so kababaan a salakaw ko pzoldan ko babay.

So Kasiyapa Ko Manga Pagns O Dowa A Kharomai

Biantog o Qur’ān so manga karoma a manga babay a manga ala i paratiaya a somisiap ko gayib ko nganin a siniyap o Allāh [s.w.t], pd sankanan a migagayib, a patot a siapn na so miaadn ko pagltan o karoma a mama go so karoma a babay a pd sa khoyaptaan a pagns, sa di khapakay o ba mabaloy a bandingan (dagidayan) ko manga katitimo ko kapakadadarpa o manga bolayoka: sii ko Hadīth na pitharo iyan a: Aya marata a manosiya i pankatan darpa ko Allāh ko alongan a maori na so mama a phagols ko babay go phagols mambo so babay sii rkaniyan oriyan iyan na pphakalankapn iyan so pagns ankanan a babay, (pianothol i Muslim go si Abū Dāūd ).

Go miakapoon a thotol ko Abū Hurayrah a pitharo iyan a piagimaman kami o Rasūlullāh [s.a.w] ko sambayang na gowani a makazalam na siangoran kami niyan, sa pitharo iyan a: Sii sankai a darpa iyo? Ba adn a mama rkano a igira tialingomaan iyan so karoma niyan na klban iyan so pinto iyan, na tathagn iyan so rnding iyan, oriyan iyan na lomiyo na pamanotholn iyan so inikidia niyan ki karoma niyan, na miakatrn siran! na siangoran iyan so manga babay sa pitharo iyan a: ba adn a pd rkano a giimamanothol, na mitharo a sakataw a babay sa tig iyan a: Ibt ko Allāh ka gii siran thotothola a manga mama go manga babay, na pitharo o Rasūl [s.a.w] a: Katawan iyo so datar o minggolawla san? So gii san nggolawla na datar o shaytān a mama go shaytān a babay a miakambalaka siran ko lalan na initonay niyan on so kabaya iyan (so kaproyoda) a so manga taw na phagilain iran siran a dowa.

Sa khasanaan sankai a kiniibaratn on, sa kapakawatani o Muslim ko kanggolawlaa sankai a marata: ka di khabayaan o Muslim o ba mabaloy a shaytān.

So Kaatora Ko Kapmomoriyatao (Family Planning)

So Manga Sabap O Kaatora Ko Kapmo-moriyatao
So Kabobosa Ko Ikaogat (Abortion)
So Manga Kabnar Ko Kapndolona O Kharomai
Paliyogat Ko Dowa A Kharomai A Kazabara Iran
Sii Ko Karikor O Babay
Sii Na Khapakay So Kamblag
So Kamblag (Katalāq) Ko Onaan O Islām
So Kamblag Ko Agama A Yahūdī
So Kamblag Ko Agama A Masīhiyyah
So Manga Sangkot O Islām Ko Katamani Ko Talāq
So Katalaqa Ko Babay A Ma Hahaydh Na Harām
So Kazapa Ko Talāq Na Harām
So Babay A Tiyalaq Na Khatatap Ko Walay I Karoma Niyan Ko Masa A Kasa-sagad O Iddah
So Kakhasokasoy O Talāq
So Katangana Ko Babay Sa Mapiya, Go So Kabokai Ron Sa Mapiya
Di Khapakay So Kasapari Ko Babay Ko Phangaromaa On A Khabayaan Iyan
So Kabnar O Karoma A Babay A Di Khabaya
So Karingasaa Ko Karoma A Babay Na Harām
So Kazapa Sa Kapagawai Ko Karoma A Babay (So Di Ron Kaplawasi) Na Harām (Al-īlā’)

Daa sankaan a so katatap o kaaadn o manosiya na gianan i paganay a manga antap o kakharomai, go aya on maoona. Sa aya kakhatatap ankanan a kamamanosiyai na so katatap o kapmomori-ataw, kiababayaan o Islām so kadakl o moriataw, sa piakambara-kat iyan so manga wata a mama go so manga wata a babay, ogaid na pipharo niyan ko Muslim so kaatora niyan ko kapmomoriataw, amay kaadn a manga sabap a tharimaan o agama aya okit a lomalankap a phagosarn o manga taw ko karn o kapmomoriataw odi na so kaminosa on. ko masa o Rasūlullāh [s.a.w] na skaniyan so Azl, aya maana niyan na so kapokasa o mama ko kasankapan iyan ko karoma niyan ko kapliyo o ig iyan (withrawal System / Coitus interruptus ) sa miaadn so manga Sahābah a gii ran anan galbkn ko masa o Rasūlullāh [s.a.w] ko kiapanotholao n o Jābir a: Miaadn kami a gii ami nggolawlaan so Azl, ko masa o Rasūlullāh [s.a.w] sa minisampay anan ko Rasūl [s.a.w] na da niyan rkami saparn.

Miakaoma so sakataw amama ko Rasūlullāh [s.a.w] sa pitharo iyan a: Hay! Rasūlullāh [s.a.w] adn a oripn akn a phagosaran akn sa azl, ka di ko kabaya o ba mbawata na mataan a so manga yahūdī na giiran tharoon a so Azl, na kapamono a maito, na pitharo o Rasūl [s.a.w] a: Miamokhag so manga yahūdī, ka okabayai o Allāh so kapagadna niyan on na di nka dn magaga o ba nka marn.

Sii ko darpa o Umar, na inaloy ran so Azl, na pitharo o sakataw a mama a: Mataan a siran a manga yahūdī, na aya mapipikir iran na so Azl na kapamono a maito, na pitharoo Alī a: Di khabaloy a kapamono taman sa di makasagad ko pito a pankat so ikaogat, taman sa mabaloy a barmbad (sulālah) a pd sa bayank, oriyan iyan na mabaloy a nutfah (sathak a ig) oriyan iyan na Alaqah (midkt ko kilid o kandangan o babay) oriyan iyan na mabaloy a mudhgah (rogo a timbang a saami) oriyan iyan na mabaloy a tolan, oriyan iyan na kabonkosan sa sapo, oriyan iyan na mabaloy a kaadn a salakaw (makapaniaropa sa manosiya). Na pitharo o Umar a, bnar ka a inmboway ka o Allāh [s.w.t] .

So Manga Sabap O Kaatora Ko Kapmomoriyatao

Aya paganay ron na so kikalkn ko kaoyagoyag o ina o wata odi’ na so kapipia ginawa niyan ko kaogat, odi’ na sii ko kambawata: amay ka katokawan ko katharoa on o kattpngan a kasasarigan a Doctor a matatago so ina ko piakalklk a btad ko kapmbawata iyan. Pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go di niyo thmon a ginawa niyo ko kabinasa: go pitharo iyan pn a: Go di niyo mbonoa so manga ginawa niyo ka mataan a so Allāh na mala rkano i limo.

Go pd on so kalk ko kitaloga ko margn ko doniya a phakatonay sa kakhargni ron ko agama niyan, sa khatarima iyan so harām, go mapnggalbk iyan so inisapar sa pantag ko manga wata iyan ko di niyan kiran kakhapra: pitharo o Allāh a: Aya kabaya rkano o Allāh na so malbod, sa di niyan rkano kabaya so margn, (al Baqarah 185) Di khabayaan o Allāh o ba niyan rkano adna so pd sa margn (al Mā’idah 6).

Pd san so kalk ko manga wata oba mabinasa so kapipia ginawa iran, ka miakapoon a thotol ko Uthmān Bin Zayd a so sakataw a mama na miakaoma ko Rasūl [s.a.w] sa pitharo iyan a: Hay! Rasūlullāh [s.a.w] phagosarn akn so Azl ko karoma ko, na pitharoon o Rasūlullāh [s.a.w] a: Ino nkanan giinggolawlaa? na pitharoo mama a: Ipkhapdi akn so wata iyan a maito, na pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Opama ka phakabinasa na mabinasa a Fāris go gia Rome.

Aya pamikiran o Rasūl [s.a.w] sii sankai a btad a tinanggisa na di niyan khabinasa so pagtaw ko kadandan iyan, ka aya toos on na so da kabinasa a Fāris go gia Rome, a gianan i mabagr a parinta sankoto a masa, a gii ran anan nggolawlaan.

Go pd san so kalk ko wata a maito a pzoso, oba ba dn kamoralai ko kaogat sa magaan o ina iyan, sa bithowan o Nabī [s.a.w] so kaosara ko babay ko masa a kapzosowi ron a kaosar anan a kapamono a masoln sabap ko khaadn on a pd sa kakhaogat o ina somambot a khabinasa niyan so gatas na maphakalobay niyan so wata a pzoso, sa datar o ba niyan biono sa masoln ankanan a wata a maito.

Miaadn sankai a masa tano so manga okit a phakasapar ko kakhaogat a phakamataan ko kamapiaan a so babantakn skaniyan o Rasūlullāh [s.a.w] a so kasiap o wata a pzoso sa di ron kabinasai, na kapananggilaan mambo so kakhawiswisi ko ina amay ka makathigr ko masa a kapzosowi ron a di niyan makowa so kabaya iyan ko kaproyoda a pd anan sa margn, na aya taralbi na so kaosara sankai a manga okit a bago ka an palaya makanggona ankanan a dowa a so wata go so ina.

Sii ko along ankanan, na khagaga tano a katankda tano sa aya mapia a masa ko pagltan o dowa a kambawata o babay ko pamikiran o Islām na skaniyan so tlo polo odi na tlopolo ago tlo olan ko taw a tharotopn iyan so masa a kapakasoso, aya maana niyan na oman dowa ragon go nm olan na aya niyan giikambawata, odi’ na oman tlo ragon, ka gianan i kakhatarotop o kapakasosowa ko wata.

Go miapanothol a so Umar na inisapar iyan so Azl, inonta bo’ o kabaya o karoma a babay, sa pd anan sa siap o Islām ko kabnar o manga babay ko masa a da dn a somisiap ko manga kabnar iran a mlk bo’.

So Kabobosa Ko Ikaogat (Abortion)

Amay ka so Islām na piakay niyan ko Muslim so karna niyan ko kaogat, sabap ko kaaadn o morala a khisabap on, na da niyan pakaya so kabonoa niyan sankai a ikaogat ko oriyan o kiaadn iyan.

Miaopakat so manga Fuqahā, sa so kabobosa ko ikaogat ko oriyan o kamasoki ron sa niawa na Harām go mala a kasalaan, a di dn khapakay ko Muslim o ba niyan nggolawlaa ka kabono anan sa oyagoyag, a miatarotop so kiaadn iyan, sa pitharo iyan a: Miawajib ko kabobosa on so Diyat amay ka miakaliyo a oyagoyag na oriyan iyan na miatay, go adn a kasalaan a tamok a maito a di so Diyat ko masa a kabobosa on a miatay dn sa sold a tiyan.

Ogaid na pitharo iran a: Amay ka miatankd sa minggolalan ko okit a kasasarigan sa so kaaadn iyan ko oriyan o kiatankd o kaoyagoyag iyan na phakatonay sa da a sankaan on ko kaphatay o Ina na mataan a so Sharī’âh ko manga onayan iyan a lankap na piakay niyan so kanggalbka ko makhap ko dowa a margn (Akhaff ad Dhararayin) amay ka sii ko katatap iyan na iphatay o Ina. Sa da dn a ba niyan kaphakaligtas a rowar sa kabobos ankanan a ikaogat, na so kabobosa on na khapakay, ka patot so kasiap o kaoyagoyag o Ina a di skaniyan a di katawan o khaoyag ko kimbawataan on, na so kaoyagoyag o Ina na matatankd, na phakaonaan so matatankd ko di matatankd.

So Manga Kabnar Ko Kapndolona O Kharomai

So kakharomai ko kiaosaya tano ron sa onaan na kapasadan a mabagr a malamit (mīthaqun galīdh) ko lt o mama go so babay, sa miabaloy siran ko oriyan o kiakharomai a magopaka a isaisa i kagdam.

Sabnar a iniropa o Qur’ān so kabagr ankanan a khoyaptaan o kharomai sa pitharo iyan a: Siran a manga babay na nditarn iyo (sapng iyo) na skano na nditarn iran (al Baqarah 187). Katharo anan a aya khibgay niyan na so maana a kaisaisa go so kapaka-sapng go so siap go so parahiasan a khamataanan o oman i isa kiran ko pd iyan sa gianan i kiniibaratn on sa nditarn.

Sabap san na oman i isa kiran na adn a mipapaliogat on a kabnar o pd iyan a patoray ron so kasiapa niyan on, sa di niyan indaraynon, a skaniyan na manga kabnar a makathitimbang sii kiran a dowa: inonta bo’ so tindoon o waraan a rk o mama ko kiatharoa on o Allāh [s.w.t] a: Rk iran a manga babay so datar o paliogat kiran sa nggolalan sa mapia na adn a bagian o manga karoma a mama sii kiran a pankatan (al Baqarah 228). A skaniyan so pankatan a kipamamayandgn iyan ko btad o pamiliya go so katatanggonga niyan ko atastanggongan.

Sabnar a iniiza o sakataw a mama ko Rasūlullāh [s.a.w] sa pitharo iyan a: Hay! Rasūlullāh [s.a.w] antonaai kabnar o karoma a babay ko karoma niyan? na pitharo o Rasūl [s.a.w] a: So kapakakana nka on igira komian ka go so kapakanditar anka on igira minditar ka go di nka tanaan a lima sa paras, go di nka ndadaoraan, go di nka awaan (ko igaan) inonta bo’ a sii sa sold a walay.

Di khapakay ko Muslim oba niyan daraynonn so pagpr iyan ko karoma niyan go so nditarn iyan sii ko Hadīth na pitharo iyan a: Khasanaan dn o taw a dosa niyan so kindaraynonn iyan ko taw a gii niyan pagprn.

Go di ron khapakay so katanai niyan a lima ko karoma niyan sii sa paras, sabap ko matatago on a pd sa kapakadapanas o kasasakawa ko manosiya go so kasslaa sankanan a anggawta a kalilimodan ko kalano o lawas.

Amay ka miapakay ko Muslim sii ko sabaad a masa a mattndo so kapakambilangatawa niyan ko karoma niyan a phrikor a di phangongonotan na di ron khapakay o ba niyan tanai a lima sa masogat a paras iyan go so manga papatayan sa lawas iyan.

Sa datar oto a di khapakay ko Muslim oba niyan pamaawinga so karoma niyan odi na ndadaoraan iyan.

Aya mambo a kabnar o karoma a mama ko karoma niyan a babay na so katharo o Rasūl [s.a.w] a: Di khahalal ko babay a paparatiayaan iyan so Allāh, oba adn a pakasoldn iyan ko walay i karoma niyan (a taw) a ipkhagowad iyan.

Paliyogat Ko Dowa A Kharomai A Kazabara Iran

Minipaliogat ko Muslim so kazabari niyan ko karoma niyan a babay igira miailay niyan on so sabaad a manga olawla a di niyan khabayaan, sa aya patoray ron na katokawan iyan a skaniyan na babay a manosiya sa pthadmi niyan so manga pipia a galbk iyan a babay ka an mada ankanan a di niyan on kasosoat ko sabaad a katampar, sii ko Hadīth na pitharo iyan a: Di khararangiti o mu’min a mama so mu’minah a babay ka o adn a ikhararangit iyan on a parangay na adn mambo a ikhasoat iyan on a parangay a salakaw. Pitharo o Allāh [s.w.t] a: Ndolonaan iyo siran (a manga babay) sa mapia na amay ka ikagowad iyo siran na adn a ipkhagowad iyo a shayi’ a pagadnan o Allāh sa mapia a madakl, (an Nisā’ 19).

Go lagid oto a inwajib o Islām ko mama so kazabari niyan ko karoma niyan a babay, na inipaliogat mambo ko babay so kanggalbka niyan sa kasoata niyan ki karoma niyan sabap ko matatago on a gaga ko kaphakapiaa niyan sa ginawa i karoma niyan, sa inisapar iyan on oba pakatorog skaniyan a babay a so karoma niyan na pkhararangitan iyan skaniyan.

Sii ko Hadīth na pitharo iyan a: Tlo a di khiporo so sambayang iran sa dianka a sarangaw sii sa olo iran so, mama a piagimaman iyan so pagtaw a siran na ipkhagowad iran, go so babay a miakatorog a pkhararangitan i karoma niyan, go so magari a marirido a di pmbitiarai.

Sii Ko Karikor O Babay

Sabap sa so mama na skaniyan i dato ko walay go olowan o pamiliya sabap ko katataragomabaly o lawas iyan go so btad iyan ko kaoyagoyag, go so kiapamtang iyan, go so kinipaliogat on o kapagpr, na di khapakay ko babay o ba liyo sa kapaar o karoma niyan, sa somanka ko kaonoti niyan ko sogoan o karoma niyan, ka khabinasa so katitimo, na khatankiling so padaw o kaoyagoyag go khigald amay ka da’ a ba on pphangolin.

Sa amay ka mailay o karoma a mama ko karoma niyan so manga rinayagan a kaliko go kasopak, na paliogat on so kaplobaa niyan ko kaompiai sankai a btad, sii ko langowan a khagaga niyan a okit, sa phanagipoon ko katharo a mapia go so manga wasiat a mnpnk sa atay a makaphrarad go so manga ndao a ongangn.

Na amay ka di makanggay a gona ankai a manga okit na awai niyan ko igaan iran, ka kalokalo o ba zokhayaw so kagdam iyan ko kaproyoda a kasabapan sa kapakapangongonotan iyan sa makan-dod ko kalingaw.

Na amay ka di pn anan makanggay a gona na pakambilangatawa niyan sa nggolalan sa lima niyan, sa pananggilai niyan oba niyan katanai a lima sa mabasng a gianan i bolong a phakarasng ko sabaad a manga babay ko sabaad a manga masa ko dianka a mattndo, kna’ o ba aya maana o katanai niyan on a lima: na so kapamntola niyan on a badas, ka pd anan ko pitharo o Rasūl [s.a.w] ko khadam iyan a kiararangitan iyan a: Oda so kitas sa alongan a Qiyāmah na iprang akn rka anka i a panisig.

Tanto a piakarata o Rasūl [s.a.w] so kapran’ga ko babay sa pitharo iyan a: Ino pphran’ga o isa rkano so karoma niyan sa lagid o gii kapran’ga ko oripn a pndazgn iyan bo’ (ilat ko kaproyoda) ko kagabigabi. Go pitharo iyan ko makapantag ko manga mama a gii ran pran’gn so manga karoma iran a: Di niyo ai khatoon ko manga pipia rkano a manga mama.

Sa amay ka di dn anan makanggay a gona sa ikawan so kapakablang o di kaphagayon ko lt iran a dowa na makapzold so manga tonganay, a so manga pipia kiran i pamikiran, ka kalokalo o ba iran matoon so bolong na go iran kaompiai so kiabinasa o khoyaptaan o thiwalaya sa so Allāh [s.w.t] na pagayonan iyan so bantak iran a kaompia.

Pitharo o Allāh [s.w.t] a: So siran oto a ikhalk iyo so kaliko iran na osiati niyo siran, go awai niyo siran ko igaan, go dan’ga niyo siran, na amay ka onotan kano iran na di niyo siran phlobai sa okit, ka mataan a so Allāh na Maporo a Mala, na amay ka ikawan iyo so di ran kaphagayon a dowa na sogo kano sa khokom a pd ko tonganay niyan a mama go khokom a pd ko tonganay niyan a babay na amay ka adn a kabayaan iran a dowa (so phamasad ko rido) a kaompia na pagayonan siran o Allāh, ka mataan a so Allāh na Matao a Makaggpa (an Nisā’ 34-35 ).

Sii Na Khapakay So Kamblag

Sii ko kaola o langowan a okit a miaaloy sa onaan, na miapakay ko karoma so kapagapas iyan ko okit a kaposan a piakay o Islām, sa tarima ko tawathawag o kamamasaan, go smbag ko pan’gl o masa, go bolong ko awid a akal a da’ a phakapia on a rowar ko kamblag a mapia a gianan so talāq.

Piakay o Islām so kaosara sankai a okit sa ipkhagowad iyan, sa da niyan pakapiaa, ogaid na pitharo o Rasūl [s.a.w] a: Aya pkhararangitan a halal sii ko Allah na so kamblag (talaq). Da’ a hialal o Allāh a shayi’ a pkhararangitan iyan a ba niyan kalawani so talāq.

So kiatharoa on sa halāl a pkhararangitan sii ko Allāh [s.w.t] na khagdam on a skaniyan na pilbolbod ko masa a kaaadn o morala (dharūrah) amay ka mabinasa so giikandolona, sa aya mangondato na so kagowad ko lt o dowa a thiwalaya, sa di ran mipnggolalan so manga sogoan o Allāh [s.w.t], go so manga kabnar o kakharomai, miatharo a: Amay ka daa kapagayon na kangganata (Ino maolad so gi’ ka ogarinan a mnda’, na ino landap so tilad ka tpasan a mapaok - so Mindiorobasa) pitharo o Allāh [s.w.t] a: Amay ka mblag siran a dowa na amplan o Allāh so oman i isa kiran phoon ko limo iyan (an Nisā’ 130).

So Kamblag (Katalāq) Ko Onaan O Islām

Kna ba so Islām na ba skaniyan bo i agama a piakay niyan so kamblag, ka sii pn ko onaan o Islām na maaadn so talāq a lomalankap sii sa doniya ko kalangolangon iyan, miaadn so mama a igira kiararangitan iyan so babay na bogawn iyan ko walay niyan, mlagid o skaniyan i makabbnar antaa ka di’, sa di dn khagaga o babay oba niyan marn ankanan a kapmbogawa on o mama, go da a kabnar iyan.

Gowani a mamondiong so bandaran a Yūnān (Greece) na miaadn so talāq a lomiankap on sa da dn a sankot iyan ago sarat.

Miaadn so ka talāq sii sa Rome a miiitong a pd ko kaaadn o kakharomai, taman sa so manga kali na ipkhokom iran so kiabatal o kakharomai amay ka isarat on o dowa a makambabala so ka daa talāq.

So kakharomai a kapagagama ko paganay a masa ko manga taw sa Rome na haharamn iyan so katalāq, ogaid na ibbgay niyan ko mama so bagr a da’ a taman iyan, sa papakayin iyan on so kabonoa niyan ko babay ko sabaad a manga btad, oriyan iyan na miangndod so agama iran sa piakay niyan so katalāq, sa datar o kaaadn iyan a khapakay sii ko kitab a kandodolona (Civil Law).

So Kamblag Ko Agama A Yahūdī

So pman so agama a Yahūdī na piphiapiaan iyan so btad o karoma a babay, ogaid na piakay niyan so talāq sa miangolad ko kiapakaya on, sa so karoma na khatgl ko katalaka niyan ko karoma niyan amay ka matankd so kiazina niyan, go so kitab na thgln iyan so katalaka niyan ko karoma niyan amay ka miatatap on sa miakasapolo ragon na da on mbawata.

So Kamblag Ko Agama A Masīhiyyah

So Masīhiyyah na agama a minibida ko inaloy tano a pd ko manga agama siopak iyan so agama a Yahūdī, sa piakalankap o Injīl sa minggolalan ko katharo o Masīh so kiaharam o talāq, go harām so kapangaromaa ko tialaq a mama odi na babay, sii ko Injīl i Mathew 5,31,32, na miatharo a: Sa taw a talakn iyan so karoma niyan na bganiyan on so kitab ko kiatalaq, sakn pman na ptharoon akn rkano a: Sa taw a talakn iyan so karoma niyan sa knao ba pantag sa kazina na sabnar a bialoy niyan a barazina (ankoto a babay) na sa taw a pangaromaan iyan so tialaq na sabnar a miakazina.

Sabnar a inosay o Injīl so sabap ankanan a kiaharam, sa so kon so tinimoo Allāh [s.w.t], na di khapakay o ba pakamblaga o manosiya. Inisndit iran so galbk iran sii ko Allāh [s.w.t], a oba di siran i miadn ko kapasadan a kakharomai, kna’ o ba so Allāh [s.w.t], na so kamblag na siran pn i minggalbk on, ogaid na da iran snditn ko Allāh [s.w.t], sa ba lagid o paganay (so kiakharomai) a oba di mlagid a palaya galbk a manosiya gianan i karina sa di khatarima so katharo iran ka makazosopaka.

So Manga Sangkot O Islām Ko Katamani Ko Talāq

Sabnar a inibtad o Islām so madakl a sankot sii ko okit ko kamblag ka an matins ko masimpit a goliling. So katalak sa da’ a sabap iyan a phan’gl, go da makasagad ko langowan a okit a inaloy tano, na giankanan a talak na harām a isasapar sii ko Islām, sabap sa pitharo o sabaad ko manga Ulama a gianan na kabinasa ko ginawa niyan a mama go sii ko karoma niyan, na kapakadaa ko kamapiaan a lankap sii kiran a dowa sa da’ a sabap iyan, na gianan na harām sa datar o kabinasaa ko tamok.

So pman so giinggolawlaan o manga pananaam a manga mama a manga papasang i katalak sa babay, na gianan na btad a di khabayaan o Islām go so Rasūlullāh [s.a.w] a pitharo iyan a: Mataan a so Allāh na di niyan khabayaan so manga pananaam a manga mama go manga babay.

So Katalaqa Ko Babay A Ma Hahaydh Na Harām

Amay ka maadn so sabap o katalak, na di khapakay ko Muslim oba niyan tanaan sii ko apia antonaa a masa a khabayaan iyan, ogaid na khanayaw niyan so masa a domadait. Sa aya masa a domadait ko kiatamani ron o Sharī’âh na so masa a mababaloy so babay a masosoti knao ba phrogoi (haydh) go da’ a Nifas iyan ko kiambawata go da niyan lawasi ko kiasoti niyan ko kiaipos o haydh, inonta bo’ o ba maogat sa miapayag so kaogat iyan.

Aya sabap anan na kagia sii ko masa a kahahaydh o babay odi’ na kaninifas iyan, na paliogat so kaawata on o mama sa di niyan lawasan, na oba ba dn so di niyan on kakhasoldi sa masa ini na aya on miakasogo ko katalaka niyan on, na gianan i sabap a inisogo on so kanayawa niyan ko kaipos o haydh sa masoti so babay na oriyan iyan na talakn iyan sa di niyan lawasan.

Sii ko kiaharama on ko katalaka niyan on ko masa a kahahaydh iyan, na hiaram on pn so katalaka niyan on ko masa a kasosoti niyan ko oriyan o kialawasi niyan on, ka pangali sa oba ba dn maogat so babay na khamoralaan ko kathay o kapnayawa niyan ko Iddah a so kapakambawata iyan, go ika dowa na di katawan o di giankoto a kiasoldi niyan on na miaogat iyan.

Amay pman ka masosoti ankoto a babay na da niyan lawasi, odi’ na maogat sa miapayag so kaogat iyan, na kiatokawan a aya initalak iyan on na so di ran kaphagayon na da’ a dosa niyan ko kiatalak iyan, go giankanan a masa na masa a maaadn so kabaya o mama ko karoma niyan na ino niyan pn talaka ka karina sa adn dn a sabap a mala a di niyan dn khatanggong so kasabara on.

Sii ko Hadīth na pitharo iyan a: So Abdullāh Bin Umar na tialak iyan so karoma niyan a mahahaydh, ko masa o Rasūlullāh [s.a.w] na iniiza oto o Umar ko Rasūlullāh [s.a.w] na pitharo o Rasūl a: Sogoon ka on so kabalingi niyan ki karoma niyan, na oriyan iyan na o khabayai niyan a katalaka niyan on na talaka niyan a masosoti ankanan a karoma niyan, sa di niyan lawasan, ka gianan i katalak ko Iddah, sa lagid o kinisogoon on o Allāh a: Hay! Nabī, igira tialak iyo so manga babay na talaka niyo siran ko Iddah iran, aya maana niyan na anda dn i kapagphoon o masa iran ko kiahaydh iran sa masosoti siran.

Ino pnggolalan so talak ko babay a mahahaydh? So kpit o kadaklan ko manga Ulama na pnggolalan so talak ogaid na so tomialak na miadosa.

Pitharo o sabaad ko manga Fuqahā’ a: Di khitana so talak ka kagia da anan pakaya o Allāh, sa aya dalīl san na so kiasogoa o Rasūlullāh [s.a.w] ko kabalingi o Ibn Umar ko karoma niyan a tialak iyan a matatago on so haydh.

So Kazapa Ko Talāq Na Harām

Di khapakay ko Muslim oba niyan baloya so talāq a sapa, a gii ron zapa ko kapnggalbka niyan ko nganin, odi’ na so kimbagakn iyan on, odi’ na ipangangalk iyan ko karoma niyan.

Ka kagia so kazapa sii ko Islām na adn a bontal iyan a mattndo a di khapakay ko salakaw ron, a skaniyan so kazapa ko Allāh [s.w.t], pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Sa zapa sa salakaw ko Allāh na sabnar a miakapanakoto. Sa taw a pzapa na zapa ko Allāh, odi na ggnk.

So Babay A Tiyalaq Na Khatatap Ko Walay I Karoma Niyan Ko Masa A Kasa-sagad O Iddah

Aya wajib sii ko kitab a Islām na so katatap o babay a tialak ko walay niyan, ko masa a iddah, sa haram on so kaliyo niyan sankanan a walay i karoma niyan, sa lagid oto a harām ko mama so kapakaliowa niyan on sa walay sa da a kabnar iyan, ka kagia kabnar o karoma a mama ko masa a kasasagad o iddah so kabalingi niyan on, amay ka giankanan a talāq na paganay go ika dowa, na so katatago o babay ko obay niyan na phakagawi on sa kabalingi niyan on, sabap ko kapzokhayaw o ranon iyan go so kapakaphamimikiran iyan ko da pn kaipos o iddah, ka so poso’ na pkhakliklid, na so pamikiran na giimbagobago, na pkhada so rarangit, na pkhasoat so magogowad.

Sii sankanan na pitharo o Allāh [s.w.t] ko makapantag ko manga babay a piamanalak a: Go kalkn iyo so Allāh a Kadnan iyo, go di niyo siran pliyon ko manga walay ran, go di siran phakaliyo inonta bo o ba iran mitalingoma so piakasisingay a mapayag, sa gioto so manga tamana o Allāh, na sa taw a lawangn iyan so manga tamana o Allāh na sabnar a lialim iyan a ginawa niyan, di nka katawan a so Allāh, na adn a pagadnn iyan ko oriyan oto a pd sa btad (at Talāq 1).

Amay ka di dn dowadowa so kapmblag o kharomai, na aya patoray kiran na mabaloy so kapmblag iran a nggolalan sa mapia sa da a ba on ringasa, go tokas go kada o manga kabnar, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Tangana niyo siran sa mapia (so karoma a babay), odi na blaga niyo siran sa mapia (at Talāq 2) Go pitharo iyan a: Adn a bagian o manga babay a tialak a pammgayan (mut’ah) sa nggolalan sa mapia a kabnar a patoray ko manga mama a maalkn ko Allāh (al Baqarah 241).

So Kakhasokasoy O Talāq

Sabnar a inibgay o Islām ko Muslim so tlo a talāq sa makatlo makasagad, sa oman i talāq na pkhitana sii ko kasosoti o babay sa da niyan lawasi, oriyan iyan na ibagak iyan sa taman sa maipos so iddah iyan, sa amay ka kabaya iyan a kabalingi niyan on ko da pn kaipos o iddah na kabnar iyan anan, na amay ka di niyan balingan sa taman sa maipos so iddah iyan, na khapakay a balingan iyan pharoman sa kapangaroma a bago, sa phakabtang go khakawing pharoman.

Na amay ka balingan iyan ko oriyan o talak a paganay na go niyan pman talaka, na kabnar iyan so kabalingi niyan on ko da pn kaipos o iddah iyan, na amay ka maipos na go niyan khabayai komasoy na makaphangaroma sa phakabtang sa datar o inaloy tano sa onaan.

Na amay ka talakn iyan sa ika tlo, na miaadn anan a karina sa da dn a ba iran kapzorot, sa mustahil so kapagayon iran a dowa kataw, na sii sankai na di ron dn khapakay so kabalingi niyan on pharoman inonta bo’ o mapangaroma ankanan a babay a salakaw a mama sa thitho a kakharomai sa kasoldan iyan, go talakn iyan, sa maipos on so iddah iyan na khapakay ko paganay a karoma niyan a kapangaromaa niyan on zaroman sa phakabtang ago khakawing.

Sii sankai na miailay tano a mataan a so Muslim a pthimoon iyan ankai a makatlo a talāq sa makaisa odi’ na lapiat a satiman, na sabnar a siopak iyan so Allāh ko inibtad iyan a kitab, sa miakasilay ko lalan a ontol, sabnar a miapanothol a so sakataw a mama na tialak iyan so karoma niyan sa miakatlo sa miakaisaisa (niyan milapiat) na miapanothol ko Rasūl [s.a.w], na kiararangitan skaniyan sa pitharo iyan a: Pzandagan iyo so kitab o Allāh a matatago ako rkano!! Na tominindg a sakataw a mama sa pitharo iyan a: Hay! Rasūlullāh bonoon akn skaniyan.

So Katangana Ko Babay Sa Mapiya, Go So Kabokai Ron Sa Mapiya

Amay ka talakn o mama so karoma niyan nago makarani so kakhapopos o iddah iyan na paliogat ko karoma so isa ko dowa a btad.

Paganay ron: Tangann iyan sa mapia, aya maana niyan na balingan iyan sa mapia, sa di niyan ringasaan ankanan a karoma niyan.

Ika dowa: Ganatan iyan, sa nggolalan sa mapia, sa ibagak iyan sa taman sa maipos so iddah iyan sa makamblag siran, sa da a ba on karingasa, go da a ba on kapanalimbot.

Sa di ron khapakay so kabalingi niyan on ko kagaan dn o kakhapopos o iddah iyan, sa aya bantak iyan na so kapringasaa niyan sankanan a babay ka an makatas so iddah iyan, sa kawiswisan ko kapakapangaroma niyan sa salakaw a mama, a gianan so giinggolawlaan o manga taw a jāhiliyyah.

Sabnar a hiaram o Allāh [s.w.t] ankai a kabinasaa ko babay sii ko kitab iyan sa okit a khatkawan on so manga rarb go thabadn on so manga poso’, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Amay ka talakn iyo so manga babay na misampay siran ko masa a mattndo (iddah) na tangana niyo siran sa mapia, odi na bokai niyo siran sa mapia, oba niyo siran tangana sa kabinasa ka an kano makapamaba, sa taw a nggolawla san na sabnar a lialim iyan a ginawa niyan, go di niyo khowaa so manga tanda o Allāh a kasandagan, go tadmi niyo so limo o Allāh sii rkano go so initoron rkano a pd ko kitab go so ongangn na iphagosiat iyan rkano, na kalkn iyo so Allāh, na knala niyo a mataan a so Allāh ko langowan a shayi’ na katawan iyan (al Baqarah 231).

Di Khapakay So Kasapari Ko Babay Ko Phangaromaa On A Khabayaan Iyan

Anda i kaipos o iddah o babay, na di khapakay ko walī niyan go so miakapangaroma on a tomialak on go so salakaw kiran oba iran sankaa ko kapakipangaroma niyan ko mama a khabayaan iyan a domadait on.

Go aya ibarat anan na so kasanka o manga tonganay o babay ko kakhabaya makibaling o babay ko karoma niyan ko da pn kapopos o iddah, antaa ka ba miapopos sa kapangaromaa bago, na di anan khapakay ko manga dadazg oba iran sankaa so babay ko kabaya iyan, pitharo o Allāh a: So kapagompiai (sulh) na mapia.

Sii sankanan na miakaoma so āyat a: Igira tialak iyo so manga babay na misampay siran ko iddah iran, na di niyo siran pagrna ko kapakipangaroma iran sa pd a mama amay ka magayon siran sa mapia, gianan na iphagosiat ko taw a paparatiayaan iyan so Allāh go so alongan a maori, sa gianan i mapia rkano ago soti, so Allāh na Matao na skano na da a katawan iyo (al Baqarah 232).

So Kabnar O Karoma A Babay A Di Khabaya

Kabnar o babay amay ka ikagowad iyan so karoma niyan a mama, sa di niyan khagaga so kapakindolona on a kasanggara niyan sa ginawa niyan, sa maphamasa niyan so kamaradika iyan sa kapakakasoya niyan ko miakowa niyan ko mama a pd sa mahar odi’ na pammgayan, sii ko dianka a kasobraan odi na maminos sa sii khailay ko piagayonan iran a dowa kataw, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Amay ka ikawan iyo so di ran kinggolalann a kharomai ko manga tamana o Allāh, na da a dosa iran ko nganin a inisanggar iyan sa ginawa niyan a babay, (al Baqarah 229).

Sabnar a miakaoma so karoma o Thābit Bin Qays ko Rasūlullāh [s.a.w] sa pitharo iyan a: Hay! Rasūlullāh [s.a.w] so Thāabit Bin Qays na da a iphaawing akn on ko parangay go so agama, ogaid na di akn khaprs so kindolonaan on, na iniiza on o Rasūlullāh [s.a.w] o antonaai kinowa niyan on (a mahar) na pitharo iyan a asinda, na pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Ino phakandodn ka on ankanan a asinda niyan? Na pitharo iyan a: Oway, na pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] ko Thābit a: Tarima anka so asinda, na talak anka skaniyan.

Harām ko babay so kapamakoti niyan ko kapangniya ko talāq ko karoma niyan sa da a ba on kabinasa, go da a sabap a tharimaan o kitab ko kapmblag iran, pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Sa dn sa babay a pangnin iyan ko karoma niyan so kamblag sa da a sabap (kabinasa) na miaharam on so baw o Sorga.

So Karingasaa Ko Karoma A Babay Na Harām

Di khapakay ko karoma a mama oba niyan ringasaa so karoma niyan sa pantag sa an iyan masanggar a ginawa niyan ko kapakandoda niyan on ko minibtang iyan on a pd sa tamok, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Di niyo siran pringasaa sa pantag sa an iyo makowa so sabaad ko minibtang iyo kiran, inonta bo o ba iran mitalingoma so piakasisingay a mapayag. (an Nisā’19).

Go harām sii rkaniyan a mama amay ka skaniyan i khikabaya ko kimblagn iyan sankanan a babay sa kaiinama niyan ko salakaw ron a babay oba kowa sa mlk bo’ ko inibgay niyan ko babay a pd sa tamok, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Amay ka kabayaan iyo so kasambii niyo ko karoma sa salakaw a karoma, sa kiabgan iyo so isa kiran sa madakl a tamok , na oba kano ron kowa sa mlk bo’, khowaan iyo a kahinaan go dosa a mapayag, andamanayai kakhowaa niyo ron a sabnar a miakalawas so sabaad rkano ko sabagi (ilat ko kiapakaproyoda o kharomai) go miakakowa siran a manga babay rkano sa kapasadan a mapnd (a so kiakharomai) (an Nisā’ 20-21).

So Kazapa Sa Kapagawai Ko Karoma A Babay (So Di Ron Kaplawasi)
Na Harām (Al-īlā’)

Pd ko kapia o Islām ko kasisiapa niyan ko kabnar o babay a hiaram iyan ko karoma a mama, so kararangiti niyan ko karoma niyan, go so kaawai niyan on sa igaan, sa di niyan dazgn, sa amay ka tankdn ankanan a mama so di niyan kapagobaya ko karoma niyan, na khabgan sa masa a mattndo a pat olan, ka oba lintad so ginawa niyan, na amay ka lomintad so mokarna niyan na go niyan lawasi si karoma niyan ko da pn kapos ankanan a masa a pat olan, na so Allāh na prilaan iyan ko pinggolawla niyan, sa makapkhifarat ko kiazapa iyan sa di niyan kapagobaya ki karoma niyan.

Amay pman ka miaipos ankai a masa a pat olan, na da niyan dn lawasi, na khatalaq iyan ankanan a karoma niyan a babay sa balas o da niyan on kalawasi.

Pd ko manga Fuqahā so aya kpit iyan na khatalak ankanan a babay sa di dn pnayawn so kokoman o Qali odi’ na so Dato.

So pman so sabaad kiran na inisarat iran a kisampay niyan ko Dato ko oriyan o kaipos o masa, sa pakapamiliin iyan ankanan a mama ko kabaling iyan go so katalak iyan.

Giankanan a kazapa sa di kadazga ko karoma na skaniyan so katotokawan ko Sharī’âh a aya ngaran iyan na Īlā’ pitharo o Allāh [s.w.t] a: Rk o siran oto a pizapaan iran so manga karoma iran (so di ran on kaplawasi) so kanayaw sa pat olan, na amay ka maling siran (lawasan iran so babay) na mataan a so Allāh na Paririla a Makalimoon, na amay ka thksn iran so talak na mataan a so Allāh na Pphakan’g a Matao (al Baqarah 226-227).

Tiamanan iyan sa pat olan, ka an anan mabaloy a masa a phkaampl ko kabalingi o mama ko karoma niyan go gianan i taman a khatigr o babay a di ron maobay i karoma niyan, sii sankanan na miapanothol a so Umar na phlalakaw ko kagagawii na mian’g iyan a babay a gii manobathobad a gii niyan tharoon a:

Lomiyagaday dn angkai a kagagawii
Sa miyangamnggi ako a da dn a bolayoka a mipzaliya akn
Oda bo so kalk ko Allāh a masakit i siksa
Na mangaaalin so kibbtad o kantir,

Giankanan a babay na miniboniag iyan so kadali iyan ko kaproyoda sa piakaokit iyan sa kapanobathobad.

Na piangamad o Umar so btad ankanan a babay na kiatokawan iyan a so karoma niyan na pd ko manga sondaro o Islām a maatang ko manga itopang o ingd a Islām ka oba masangaran a gobat so marandang a phagingd, sa miathay a alongan, na iniiza o Umar ko wata iyan a Hafsah, o ai kathay a kaphakatigr o babay ko kaproyoda, na pitharo iyan a pat olan.

Na sii sankai na siniyap o Umar a di pkhigayib so manga karoma sa ba kalawani so pat olan ka oba kabinasai so manga babay sa di ran makowa so kabaya iran ko kaproyoda a halāl.

Sii Ko Pagltan O Mbala A Loksa Go So Manga Wata’

So Islām Na Sisiyapn Iyan So Bangnsa
Di Khapakay Ko Ama’ Oba Niyan Sankaa So Bangnsa O Wata Iyan
So Kambabawataa Ko Wata O Isa A Tao (Tabannī - Adoption) Na Harām Sii Ko Islām
Sii Ko Kiyabatala Ko Kambabawata Sa Minggolalan Sa Galbk Ko Oriyan O Kiyanggolalan Iyan Sa Katharo
So Kambabawata A Pantag Sa Kasinanad Go Siyap
So Wata Sa Maakina (Talqīh Sināĭ / Test Tub Baby)
So Kabatawa O Wata Ko Salakao Ko Ama Iyan Na Khaadn Iyan So Morka’
Di Niyo Pphamonoa So Manga Wata Iyo
So Kapakaplagilagida Kiran Ko Pammgayan
So Kapakanggolalan O Kapakawaris Sii Ko Manga Tamana O Allāh
So Kasopaka Ko Mbalaa Loks Na Pd Ko Manga Ala A Dosa
So Kaadna Ko Sabap A Kazintai Ko Dowa A Loks Na Pd Ko Manga Ala A Dosa
So Kakhapiyaan Ko Kaphrang (Jihād) Sa Da Makaidin So Dowa A Loks Na Di Khapakay
So Dowa A Loks A Manga Mushrik

So Islām Na Sisiyapn Iyan So Bangnsa

So wata i pagns o ama iyan, go maawid ko manga paratobowan iyan, go skaniyan ko kaoyagoyag iyan na od a mata niyan, go sii ko kapatay niyan na bobolos o rarad iyan, go tnkayos o lalakaw niyan, go rinayagan ko katatatap iyan a ama, a khawarisan iyan on so manga olawla go so manga dadabiatan a skaniyan i onga o poso iyan.

Gianan i sabap a kiaharama o Islām ko kazina, sa inipaliogat iyan so kapangaroma, ka an mapalihara so bangnsa, sa di makazaozaog so manga ig, sa khatokawan so wata sabap ko ama iyan, na sii ko kapangaroma na khisnggay so babay a so bo’ so karoma niyan i pphakasawit on, sa di ron khapakay oba niyan pakipamakaigi so babasoka i karoma niyan sa salakaw a pakaig, gianan i sabap a langowan a ipmbawata iyan ko dmpas o kiakharomai na khibangnsa ko karoma niyan a mama, sa da a ba on pagadna a saksi ago karina sa kawawatai niyan on, sa gianan so pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Aya wata na so inimbawata sa dmpas, Aya maana niyan na inimbawata o babay ko kakakaromai ron o mama.

Di Khapakay Ko Ama’ Oba Niyan Sankaa So Bangnsa O Wata Iyan

Sii sankai na di khahalal ko mama so kasankaa niyan ko bangnsa o wata iyan a inimbawata skaniyan o karoma niyan ko dmpas iyan, aya maana niyan na sii ko kaaadn o kakharomai ran a makaaayon ko kitab. Ka kagia so kasankaa niyan on na khaadn on so mala a kabinasa, sabap sa khitmo ko ina so pagrg a mala, go sii ko wata, sa di ron khapakay so kasankaa niyan on sa ba sabap bo sa sankaan a ginawa niyan a da a kamataani ron, amay pman ka miatankd iyan a so karoma niyan na pindonsianan iyan, sabap ko manga karina a mabagr, na mataan a so Islām na di niyan ikhasoat oba pagoyagoyaga ankanan a mama so wata a aya kapipikira niyan on na kna o ba niyan wata, a khabaloy skaniyan ko tnday o kaoyagoyag iyan a taban o kazasanka, na inadn on o Islām so lalan a pagokitan iyan a gianan so miaaloy ko kitaban a Islām a aya ngaran iyan na Li’ân (kapmorkai).

Sa taw a mabagr iyan a so karoma niyan na sialapot iyan so igaan iyan sa salakaw a pakaig, sa minioma niyan ankanan a wata, na kabnar iyan a kaphanon iyan ko Qali, sa pakapnggolalann o Qali so Mulāânah, a so inosay o Qur’ān sii ko Sūrah an Nūr a: So siran oto a tiokasan iran so manga karoma iran sa da a ba iran manga saksi a rowar ko ginawa iran, na aya saksi o isa kiran na pat a saksi a so dn so Allāh, a mataan a skaniyan na bnar ko initmpo niyan (ko karoma niyan a babay) na aya ika lima na so (kaptharoa niyan sa) so morka o Allāh na sii rkaniyan amay ka miamokhag, sa kharn so siksa (a radiam - rajm) ko karoma a babay sa kazaksia niyan ko Allāh sa makapat sa mataan a skaniyan a mama na miamokhag na aya ika lima (na so kaptharoa niyan sa) so rarangit o Allāh na sii rkaniyan amay ka bnar skaniyan a mama (an Nūr 7). Oriyan iyan na pakamblagn siran o Qali sa dayon sa dayon, sa da dn a ba on kambalingana sa khibangnsa so wata ko ina iyan.

So Kambabawataa Ko Wata O Isa A Tao (Tabannī - Adoption) Na Harām Sii Ko Islām

Amay ka so ama na di ron khapakay so kasankaa niyan ko bangnsa o wata iyan, na mataan a di ron khapakay so kambabawataa niyan ko kna’ o ba niyan wata a phoon ko bkhokhong iyan, sabnar a miaadn so manga Arab ko masa a jāhiliyyah a lagid o salakaw kiran a manga pagtaw, a pkhowaan iran so kna’ o ba iran manga wata a wata iran, sa kabnar o mama a kiomann iyan ko manga wata iyan so khapili iyan a pd ko manga wata, sa phakalankapn iyan sa khabaloy a isa ko manga wata iyan, sa khaawidan iyan so ingaran o pamiliya go makapkhabnar on. Sa di phakasapar sankanan a kambabawata so kaaadn o mbalaa loks o pimbaba-wata.

Miakaoma so Islām na miaoma niyan ankai a kambabawata a lomalankap ko kaphagingd o manga Arab, taman sa apia so Nabī [s.a.w] na pimbabawata iyan so Zayd Bin Harithah, sii ko jāhiliyyah, a skaniyan na wata a maito a miabiag ko giikapanibowa o manga Arab, na piamasa o Hakīm Bin Huzām, na inibgay niyan ko Khadījah a karoma o Rasūl, na inibgay niyan pman ko Rasūlullāh [s.a.w] ko oriyan o kiapangaromaa niyan on, na gowani a katokawan o manga loks iyan so katatagoan on na piangni ran ko Rasūlullāh [s.a.w] na piakambaya o Rasūlullāh [s.a.w] so Zawd, ogaid na aya miatomo o Zayd na sii dn ko Rasūlullāh [s.a.w] na pimaradika o Rasūlullāh [s.a.w] ago pimbabawata iyan sa piakizaksian iyan ko manga taw. Sa taman sa aya inibtho ron na Zayd Bin Mohammad, a skaniyan i pagam-paganay a maratiaya ko manga oripn.

Antonaa i pamikiran o Islām sii sankanan a atoran a jāhiliyyah?

Sabnar a miatoon o Islām a so kambabawata na kapamrak sii ko waraan ago so kamamasaan, sa khabaloy niyan so taw a di pd ko pamiliya a phakabangnsa on, a khabaloy a mahram ko manga babay ron a siran na haros on ko kamamataani ron, kna’ o ba so karoma o mimbabawata on na ba niyan ina, go kna o ba niyan babay odi’ na babo, ka skaniyan na mananangga ko kalankapan o pamiliya.

Go khawarisan ankanan a wata a pimbabawata so kharomai a mimbabawata on, ka kagia wata iran, sa kharnding iyan so manga dadazg ankanan a manga taw a siran i patot a makapangwaris on. Na aya kadaklan na ndnkin o manga dadazg ankanan a pimba-bawata a wata ka kagia miarnding iyan siran ko kapakawaris, sa khasabapan anan sa kapakapthotolaka o thotonganaya sa khathphd so posd a phipotopotol.

Sabap san na biatal o Qur’ān ankanan a atoran a jāhiliyyah, sa hiaram iyan sa samporna a kaharam, go pionas iyan so langowan a rarad iyan, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go da niyan baloya so pimbabawata iyo a manga wata iyo, ka gianan na katharo iyo ko manga ngari iyo, na so Allāh i giitharo ko bnar, a skaniyan I pnggonanao ko lalan, talo niyo kiran so manga ama iran ka gianan i kaontol sii ko Allāh, na odi niyo katawi so manga ama iran na manga pagari niyo ko agama go manga dokapila iyo (tabanga iyo) (al Ahzāb 4-5).

Aya maana niyan na so kambabawata na katharo a da’ a maana niyan, a da’ a ba on kamataani ko kapapayag iyan.

Ka mataan a so katharo o dila’ na di niyan khasambian so kamamataanan, na di niyan khabaloy so mananangga a tonganay a madazg, go so pimbabawata o ba wata a thito, so katharo ko ngari’ na di niyan maphakatoga so rogo ko manga ogat o pimbabawata, go di niyan khaadn ko rarb o mama so kapdi o ama, go sii rkaniyan so gagaw ko kaplokloks, go di niyan on khawarisan so manga paratobowan a mapia odi’ na marata.

Sa palaya dn inilang o Islām so langowan a rarad a khaadn sii sankanan a atoran a pd sa kapakawaris, go so kakhaharam o kapangaromaa ko miapangaroma ankanan a pimbabawata.

Sii ko kapakawaris na da baloya o Qur’ān so salakaw ko kathonganaya a miokit sa rogo’ i ba sabap a kapakawaris, pitharo o Allāh [s.w.t] a: So thotonganaya na so sabaad kiran na aya taralbi a di so sabaad ko kitab o Allāh (gianan so kapakawaris) (al Anfāl ).

Sii ko kakharomai na piakalankap o Qur’ān a aya harām so kapangaromaa on, na so karoma o wata a thitho a wata sa bkhokhong, kna’ o ba so karoma o pimbabawata, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go so manga karoma o manga wata iyo a siran oto so phoon ko manga bkhokhong iyo (an Nisā’ 24). Sa khapakay ko mama so kapangaromaa niyan ko miapangaroma o pimbabawata iyan ka skaniyan na babay a haros on, sa da’ a ba on phakasanka.

Sii Ko Kiyabatala Ko Kambabawata Sa Minggolalan Sa Galbk Ko Oriyan O Kiyanggolalan Iyan Sa Katharo

Da mabaloy angkanan a btad i ba malbod ko manga taw, ka sabnar a miaadn so kambabawata a atoran a kaphagingd a madalm i bkaw ko kaoyagoyag o manga Arab, na minggolalan so kabaya o Allāh, ko di niyan kazanai ko kiabinasaa niyan ko manga rarad iyan sa minggolalan sa katharo, ogaid na giarobat iyan pn sa minggolalan sa galbk.

Sa aya dn a pinili o Allāh a kapnggolalanan ankai a sogoan na so Rasūlullāh [s.a.w] ka an iyan mapakada so langowan a sankaan, sa mipakawatan iyan so langowan a margn ko miamaratiaya ko kiapakay o kapangaromaa ko tialak o pimbabawata, go an iran matankd a aya halāl na so hialal o Allāh, go aya harām na so hiaram o Allāh, sa miaadn so Zayd Bin Hārithah, a so pimbaba-wata o Rasūlullāh [s.a.w] a miapangaroma niyan so Zaynab Bint Jahsh, a wata a babay o babo o Nabī [s.a.w] sa da siran matatap ko kalingaw o giikandolona, sa miaadn kiran so da kazorot, na miphanon so Zayd ko Rasūl ko makapantag roo, a so Nabī [s.a.w] na katawan iyan a di dn dowadowa na so Zayid na khatalak iyan so Zaynab, sa maphangaroma niyan so Zaynab, ko oriyan iyan, na sabap ko kawan iyan ko mapnggolawla a mala a awid a akal ko kapangaromaa niyan on, sa pziantaan o manga taw, na aya gii niyan tharoon ko Zayd oman on phanon sa makapantag ko Zaynab, na kpit inka si karoma nka, sa kalkn ka so Allāh.

Na sii sankai na tomioron so Qur’ān a pphanginsoyaan iyan so Rasūlullāh [s.a.w] a sii sankoto a masa na giimangilikilot so sa kazmpanga niyan ko kaphagingd, ko kapropta niyan ko sabaad a malalamba sankai a atoran a andang ago adat a mabkn, a so haharamn iyan ko mama so kapangaromaa niyan ko miapangaroma o pimbabawata iyan a kna o ba niyan wata: pitharo o Allāh [s.w.t] a: Gowani a gii nka tharoon ko taw a inipangalimo o Allāh (sabap ko kiatoro iyan ko paratiaya) go inipangalimo oka (sabap ko kiapmaradikaa niyan on, gioto so Zayd) a kpit inka si karoma nka go kalkn ka so Allāh, sa isosoln ka sa ginawa nka so nganin (so kinisogoon on o Allāh sa kapangaromaa niyan ko Zayab) a so Allāh i phayag on, go ipkhalk ka so manga taw a so Allāh i patot a ikhalk, gowani a katonayan o Zayd skaniyan (a Zayab) sa kabaya (so kiasoldi niyan on ago so kiatalaka niyan on) na piakipangaroma mi skaniyan sii rka, ka an di khabaloy a margn sii ko miamaratiaya sii ko manga karoma o pimbabawata iran amay ka makatonay siran on sa kabaya, so sogoan o Allāh na mapnggolawla dn (al Ahzāb 37). Sa miannkayos so Qur’ān sa kapmbagra niyan ko kanggalbka o Rasūl sankanan a sogoan sa da’ a ba on marata, pitharo iyan a: Da’ a miaadn ko Nabī a pd sa margn ko nganin a inipaliogat o Allāh sii rkaniyan a sosonan anan o Allāh sii ko siran oto a miangaoona sa onaan, so sogoan o Allāh na dianka a matatarotop, so siran oto a ipzampay ran so manga sogoan o Allāh go ipkhalk iran sa da’ a ikhalk iran a isa bo’ a rowar ko Allāh, sa khasanaan dn so Allāh a phagisip, da maadn so Mohammad i ba ama o isa rkano (so Zay) ogaid na Sogo o Allāh, go kaposposan o manga nabī, so Allāh na Matao ko langowan a shayi’. (al Ahzāb 38-40).

So Kambabawata A Pantag Sa Kasinanad Go Siyap

Gianan so kambabawata a biatal o Islām, a skaniyan so kiomann o mama ko wata a kna o ba niyan wata sii ko ginawa niyan, a katawan iyan a wata o salakaw ron, sa imbangnsa niyan ko pamiliya niyan sa thatapn iyan on so langowan a kokoman a kambabawata ago so manga rarad iyan ko kapapakay o kapakazaozaog, ago so kakhaharam o kakharomai go so kaphakawaris.

Adn pman a sasoson a aya katao ron o manga taw na kambabawata a skaniyan na kna o ba kambabawata a so hiaram o Islām, a gianan so kakowaa o mama ko wata a ilo odi’ na miatoon a wata, a balowin iyan a datar o wata iyan ko gii niyan on kipanalinggagawn, go so siap ago sinanad, sa pakakn iyan go pakanditarn iyan go pangndaon iyan go indolona iyan sa datar o thitho a wata iyan, ogaid na da niyan bangnsaan sa ginawa niyan, go da niyan on tatapa so kokoman a kambabawata a miaaloy sa onaan, na gianan na galbk a mapia sii ko agama o Allāh, a patot so kabalasi ko minggolawla on sii ko Sorga: pitharo o Rasūl [s.a.w] a: Sakn go so somisiap ko wata a ilo na sii ko Sorga sa lagidai, sa inipaginsarat iyan so tindoro go so lomalabaw a piakamblag iyan, So wata a miatoon na datar o wata a ilo na so kasiapa on na tomo a di so kabthowi ron sa wata sa lalan, a so inisogo o Islām so kasiapa on.

Sa amay ka da’ a moriataw o mama a sominiyap on na khapakay so kabgi niyan on sa tamok a pd ko manga tamok iyan, ko kaoyagoyag iyan pn, go khapakay pn so kathanani niyan on ko oriyan o kapatay niyan sii ko dianka a ika tlo bagi ko khibagak iyan a tamok.

So Wata Sa Maakina (Talqīh Sināĭ / Test Tub Baby)

Amay ka so Islām na siniyap iyan so bangnsa ko kiaharama niyan ko kazina, go so kambabawata sa salakaw, ka an di khasoldi so pamiliya a di ron pd, na mataan a hiaram iyan ankai a ptharoon a talqīh sinaī, a gianan so giikapakazaoga ko ig o mama (sperm) go so orak o babay (Uva) sii ko liyo o roranan a wata, sa giinggolalan sa manga kasankapan a mattndo, na harām anan amay ka aya inisaog ko orak o babay na kna’ o ba so ig o karoma niyan a mama, pitharoi Shaykh Shaltūt, a miaona a Shaykhul Az’har a gianan na dosa a mala, a makathotompok siran ago so kazina sii ko darpa a satiman, a aya rinayagan iran na satiman, na aya khaonga niyan na satiman a skaniyan so kisaog o ig o mama a kna’ o ba karoma o babay sa isaog ko orak o babay mlagid o sii sa liyo antaa ka sii sa sold o roranan a wata o babay (kandangan) sa nggolalan sa kasankapan a mattndo, sa datar anan o kazina so kokoman iyan. (Pd sankai a bandingan so giinggolawlaan o manga Doctor sa masa ini a igira so ig o mama na malobay go maito i bilangan sa di khisampay ko orak o babay na pkhapolang ko sold o roranan a wata ko tiyan o babay, na phagomanan iran sa sakalakaw a ig a phoon ko salakaw a mama a kna’ o ba so karoma o babay ka an makabagr ankoto a ig sa misampay ko orak o babay (ovum) sa makazaog siran sa khasabapan sa kaogat o babay (artificial insemination) na giankanan a datar anan a galbk na matatankd a harām a datar o kazina, sabap ko minisaog ko ig o kharomai a ig a mananangga a phoon sa liyo. (Ilay anka so kitab o mindiorobasa a so Pamikiran o Islām ko Reproduction Technology ).

Pd san pn so pmbthowan imanto sa Surrogate Mothering, a giinggolawlaan a Auropa go gia America, aya ropaan anan na so kharomai na phagapinan iran so roranan a wata o isa a babay sa so ig iran a dowa na anday kapakazaog iyan na sii ran tagoa ko roranan o isa a babay sa skaniyan i khaogat sa aya ikhaogat iyan na so ig o kharomai a miapin ko roranan a wata iyan, sa pnggolalan sa kazokaya, na gianan na sasoson ko kazina a harām a marata, a piakambowat ankai a bandaran a barandiya a kabibinatangi, amay pman ka so ig o mama na malobay a di khisampay ko orak o karoma niyan na khapakay a makaosar siran sa kasankapan a mapakazaog so ig iran sii sa liyo na mapakakasoy bo ko roranan a wata o karoma niyan sa da’ a ba on minisaog a salakaw a ig a phoon sa isa a mama, na sii sankanan na khapakay so kanggolaw-laa iran on ka pd anan ko kapamolong sabap ko kaaadn on o sakit a so kalobay o ig iyan odi’ na so kaito iyan i bilangan a di khisampay ko orak o karoma niyan na pphamatay. – So Mindiorobasa ).

So Kabatawa O Wata Ko Salakao Ko Ama Iyan Na Khaadn Iyan So Morka’

Sii ko kiaharama ko kasankaa o ama ko bangnsa o wata iyan, na hiaram mambo ko wata so kabangnsa niyan ko kna’ o ba niyan ama, sa iniitong anan o Rasūlullāh [s.a.w] a pd ko manga ala a morka a khaadn iyan so rarangit o Miangadn ago so inadn, pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Sa taw a batawn iyan so kna o ba niyan ama odi na mangnsa ko kna’ o ba on mimaradika, na sii rkaniyan so morka o Allāh, go so manga malāikat, go so manga taw sa kalangolangon iran, sa da’ a tharimaan on o Allāh sa alongan a Qiyāmah a tawbat go sanggar.

Di Niyo Pphamonoa So Manga Wata Iyo

Sii ko oriyan o kiasiapa o Allāh ko manga bangnsa, na inipaliogat iyan ko loks go so wata so manga kabnar, a mararankom iyan so kaplokloks go so kambabawata, sa hiaram iyan kiran so manga btad sa siap sankai a manga kabnar.

Rk o wata so kabnar ko kaoyagoyag, sa di khapakay ko ama iyan odi na so ina iyan oba iran pamabai so kaoyagoyag iyan sa nggolalan sa kabonoa iran on odi’ na ilbng iran a oyagoyag, a gianan so giinggolawlaan o manga Arab ko masa a jāhiliyyah, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go di niyo phmbonoa so manga wata iyo sa kalk sa kaor, ka skami i pphagpr kiran go skano, mataan a so kabonoa kiran na mala a dosa. Go pitharo iyan pn a: Amay ka so inilbng a wata a babay a oyagoyag na izaan o antonaa dn i dosa niyan a inibono on? (at Takwīr ).

Apia antonaa dn i sabap a kapnggolawlaa sankai a marata a galbk, ka ba aya sabap iyan na kakhaoyagan, odi’ na kalk sa kamrmr, go so kasimpit o pagpr go so salakaw san ka lagid o kalk sa kahinaan, amay ka aya inimbawata na babay, na mataan a so Islām na hiaram iyan ankanan a galbk a kabibinatangi, ka kagia kapamono go kathphd sa bangnsa. Ago kapamaba ko ginawa a malobay. Gianan i sabap a iniiza ko Rasūlullāh [s.a.w]. o antonaai mala a dosa? Na pitharo iyan a: So katago inka ko Allāh sa sakotowa a skaniyan i miadn rka, na miatharo a oriyan iyan na antonaa? pitharo iyan a: So kabono anka ko wata aka sa kalk sa oba rka makaatoang.

Sabnar a iniphasada o Rasūlullāh [s.a.w] so manga babay sa datar o manga mama sii ko kiaharam ankai a marata a galbk, go so kagnki ron, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Di ran ipanakoto (a manga babay) so Allāh, go di siran mamankhaw, go di siran zina go di ran pamonoon so manga wata iran (al Mumtahanah 12). Go pd sa kabnar o wata ko loks iyan a kabthowi niyan on sa mapia a ngaran sa di khapakay oba niyan bthowi sa ngaran a kharingasa on amay ka makala.

Rk o wata so kabnar ko kasiapa on, go so kasinanada on, go so kapagpra on, sa di khapakay so kindaraynonn on, go so kailanga on. Pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Langon kano pphagipat, na palaya rkano ipagiza so pphagipatn iyo. Khasanaan dn o taw a dosa niyan so kindaraynonn iyan ko pphagprn iyan. Mataan a so Allāh na pagiza ko langowan a pphagipat ko piakipagipat on, siniyap iyan anta a ka inindaraynon iyan, taman sa khiiza ko mama so manga taw ko walay niyan.

So Kapakaplagilagida Kiran Ko Pammgayan

Patoray ko ama so kapakaplagilagida niyan ko manga wata iyan sii ko pammgayan ka an siran on mabaloy ko kaphiapiai rkaniyan a mlagilagid. Sa haram on oba niyan pakaadiadiya so sabaad kiran ko pammgayan a da’ a sabap iyan, ka khaankat iyan so rarb o sabagi, na maphakakadg iyan so apoy o dnki, sa lagid anan mambo so ina.

Pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Paginontolan kano ko ltlt o manga wata iyo, pitharo iyan anan sa miakatlo niyan makasoy, aya sabap ankanan a Hadīth na so karoma o Bashīr Bin Sa’d al Ansārī na piangni niyan on a kibgan ko wata iyan a Nu’mān Bin Bashīr ko pammgayan a tamok, ka lagid o asinda odi na oripn, sa aya kabaya iyan na misorat ankai a pammgayan sa aya makazaksi na so Rasūlullāh [s.a.w] na somiong so Bashīr ko Rasūlullāh [s.a.w] sa pitharo iyan a: Hay! Rasūlullāh [s.a.w] mataan a so karoma ko a wata i Polan, na piangni niyan rakn a kabgi akn ko wata iyan , na pitharo o Rasūl [s.a.w] a ba adn a manga pagari niyan? Na pitharo iyan a: Oway, na pitharo o iyan a kiabgan ka siran sa datar anan? Na pitharo iyan a: Da, na pitharo o iyan a di anan khapakay, ka sakn na ayapzaksian ko na so bnar, na di ako nka pakapzaksia sa kapanalimbot, mataan a kabnar rka o manga wata aka so kapaginontolan ka kiran sa datar o kabnar ka kiran sa kaphiapiai ran rka, kalkn iyo so Allāh, na paginontolan kano ko ltlt o manga wata iyo.

Miakapoon a thotol ko Ahmad a so kapakalbia ko sabaad a manga wata na khapakay igira adn a sabap iyan, ka lagid o wata a pkhasakit, a kailangan sa mala a siap go kapdi a di so salakaw ron.

So Kapakanggolalan O Kapakawaris Sii Ko Manga Tamana O Allāh

Aya lagid oto na so kapakawaris, sa di dn khahalal ko loks oba niyan pakawiswisi so sabaad ko manga wata iyan ko kapakawaris, lagid o di niyan kapakawarisa ko manga wata a babay.

Sa lagid oto a di khapakay ko madazg oba niyan sapari so madazg iyan a patot so kapakawaris iyan sa nggolalan sa manga ikmat a phangantangn iyan, ka mataan a so kapangwaris na atoran a tiankd o Allāh [s.w.t] ko katao niyan go so kaontol iyan, go so ongangn iyan, sa inibgay niyan ko oman i isa so kabnar iyan, na inisogo iyan ko manga taw so katindg iran sii ko manga tamana a inibtad iyan sa di ran lawangn, sa, sa taw a sopakn iyan ankanan a atoran ko gii ron kambagibagia ago so kapthamani ron na sabnar a tiohma iyan so Kadnan iyan.

Sabnar a inaloy o Allāh [s.w.t] so btad o kapangwaris sii ko tlo a manga āyat sii sa Qur’ān pitharo iyan sii ko kaposan o āyat a paganay a: So manga loks iyo go so manga wata iyo na di niyo katawan o antaa kiran i makalalawan sa karani rkano ko gona, paliogat anan a phoon ko Allāh, mataan a so Allāh na Matao a Maongangn (an Nisā’ 11).

Pitharo iyan ko kaposan o āyat a ika dowa a: Da’ a kapaminasa, wasiat anan a phoon ko Allāh, ka so Allāh na Matao a Matigr, gioto so manga tamana o Allāh na sa taw a onotan iyan so Allāh go so Sogo iyan na isold iyan sa manga kasorgaan a pphamanoga ko kababaan iyan so manga lawas a ig, a tatap siran on a gianan so kapagontong a mala, na sa taw a sopakn iyan so Allāh go so Sogo iyan go lawangn iyan so manga tamana iyan na isold iyan sa Naraka a tatap on go adn a bagian iyan a siksa a phakadapanas (an Nisā’ 12-13).

Go pitharo iyan ko kaposan o āyat a ika tlo a: Phrinayag so Allāh (ko manga kokoman) ka oba kano madadag, ka so Allāh ko kalangowan a shayi’ na Matao a Gomgpa (an Nisā’).

So Kasopaka Ko Mbalaa Loks Na Pd Ko Manga Ala A Dosa

Rk o mbalaa loks ko manga wata iran so manga kabnar a mapapayag ko kaphiapiai kiran, go so kaonoti kiran, go so kasakawa kiran, a skaniyan so ipphananawag o waraan a ipphaliogat o katoman sa pasad, go so katarimaa ko mapia. Mababagr anan ko kabnar o ina, sabap sa miaromasay ko kinikaogatn iyan ko wata iyan go so kinimbawataan iyan on, go so kiambaromitana niyan on, go so kiasinanada niyan on, pitharo o Allāh [s.w.t] a: Go iniwasiat ami ko manosiya so mbalaa loks iyan inikaogat skaniyan o ina iyan sa margn, go inimbawata iyan sa margn, na so kikaogatn on go so kapakasosowa on na tlo polo olan (al Ahqāf 16).

Miakaoma a sakataw a mama ko Rasūlullāh [s.a.w] na iniiza iyan on o antaon on i patot ko manga taw a phiapiaan so kipagpdaan on? Na pitharo o Rasūl a so ina aka, sa miakatlo niyan on makasoy, na aya dn a ipzmbag o Rasūl na so ina aka, na sii ko ika pat na aya pitharo iyan na so ama aka.

Bialoy o Rasūlullāh [s.a.w] so kasankaa ko manga loks a pd ko manga ala a dosa, a aya pankatan iyan na sii ko oriyan o kipanakoton ko Allāh [s.w.t] pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Ba ko rkano phanothola so manga ala a dosa? Na pitharo iran a: Ombs Hay! Rasūlullāh [s.a.w], na pitharo iyan a: So kipanakoton ko Allāh, go so kasopaka ko dowa a loks, Sa aya masosowa o Rasūlullāh [s.a.w] na tomitindg a kakaptan iyan so tonkat iyan, na miontod na pitharo iyan a: So pn so katharo sa kabokhag, odi na kazaksi sa kabokhag.

Go pitharo iyan a tlo a di siran phakasold ko Sorga: so pzopakn iyan so mbalaa loks iyan, so mama a da’ a maratabat iyan, so babay a giithamama (pzayanan iyan so mama).

Go pitharo iyan a: Langowan a dosa na phakaorin o Allāh (so siksa iyan) so sabagi on a kabaya iyan sa alongan a Qiyāmah, inonta bo so kasankaa ko dowa a loks, ka mataan a so Allāh na ipnggagaan iyan ko khirk on sii ko kaoyagoyag iyan ko da niyan pn kapatay, (pianothol i al Hākim).

Biagr iyan so kasiapa ko dowa a loks ko kisampay ran ko kaloks, sa makalobay so bagr iran, sa mapangingindaw iran so mala a siap ko btad iran, go so kagdam iran, sii sankanan na pitharo o Qur’ān a: Inikokom o Kadnan ka a da’ a zimbaan iyo a rowar rkaniyan, go so mbalaa loks na phiapiaan amay ka misampay siran rka ko kaloks so isa kiran odi na langon siran na o ba nka siran prarasnga, go oba nka siran pamasonga, na tharo ka kiran a dowa sa katharo a somasakaw, sa pangalimbabaan ka kiran a dowa phoon ko limo na go tharo anka a: Hay Kadnan akn kalimoon ka siran sa lagid o kiapagoyagoyaga iran rakn ko kaito akn (al Isrā’ 23-24).

So Kaadna Ko Sabap A Kazintai Ko Dowa A Loks Na Pd Ko Manga Ala A Dosa

Aya makalalawan san na mataan a so Rasūlullāh [s.a.w] na da niyan baloya so kabaloy o wata a sabap a kazintai ko dowa a loks a harām, ogaid na bialoy niyan a pd ko manga ala a dosa.

Pitharo iyan a: Mataan a pd ko manga ala a dosa so kapmorkai o mama ko dowa a loks iyan, na miammsa so manga taw, oba pmorkai o mama so mbalaa loks iyan a siran i sabap a kiaadn iyan, na pitharo iran a: Andamanayai kaphmorakai o mama ko dowa loks iyan? Na pitharo iyan a: Pzintaan o mama so ama o isa a mama, na pzintaan iyan mambo so ama iyan, na pzintaan iyan so ina iyan na pzintaan iyan mambo so ina iyan, na o marata anan na so mangaday so wata a gii niyan zintaan so dowa a loks iyan sa sii dn sa hadapan iran a dowa.

So Kakhapiyaan Ko Kaphrang (Jihād) Sa Da Makaidin So Dowa A Loks Na Di Khapakay

Sabap ko siap o Islām ko kasosoat o mbalaa loks na hiaram iyan ko wata oba khapiaan ko kaphrang, sa da makarila so mbalaa loks, minsan pn so kanjihad na maporo a pankatan iyan ko Islām a da’ a ba on phakatimbang apia so gii manambayang ko kagagawii go so giimamowasa ko kadawndaw.

Miakapoon a thotol ko Abdullāh Bin Amr Bin al As, a pitharo iyan a: Miakaoma a sakataw a mama ko Rasūlullāh [s.a.w] sa miodas on ko kapnjihad, na pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Ba oyagoyag so mbalaa loks ka? Na pitharo iyan a: Oway, na pitharo iyan a sii kiran a dowa na phrang ka, aya maana niyan na baloy anka so kaphiapaiyai kiran a aya nka Jihād, go miakapoon on a thotol a: Mikaoma a sakataw a mama ko Rasūlullāh [s.a.w] sa pitharo iyan a miakaoma ko sa ipphasada akn ska sii ko kathogalin (hijrah) sa inawaan akn so mbalaa loks akn a pnggoraok siran, na pitharo o Rasūl [s.a.w] a: Kasoy ka kiran na pakasinga anka siran sa datar o kiapakagoraok anka kiran a dowa.

Miakapoon a thotol ki Abī Sa’id a adn a sakataw a mama a pd ko manga taw sa Yaman, a tomiogalin ko Rasūl, na pitharo o Rasūl a: Ba adn a madazg ka sa Yaman? Na pitharo iyan a so mbalaa loks akn, na pitharo o Rasūlullāh [s.a.w] a: Ba ka iran siogo? Na pitharo iyan a: Da, na pitharo iyan a kasoy ka kiran na odas ka kiran na osogotn ka iran na njihad ka odi’ na ba nka siran dn phiapiai a dowa. (sii anan ko masa a so jihad na pkhaliowan ko salakaw a darpa, amay pman ka miasangaran a gobat so ingd o manga Muslim sa madadalm on so taw na di dn sarat so kaodas iyan ko mbalaa loks iyan, ka miawajib so jihad ko langowan a taw a mababaling sankoto a ingd babay mama wata mala a taw. So Mindiorobasa).

So Dowa A Loks A Manga Mushrik

Pd sa mapia a minitalingoma o Islām sii ko kindolonaan ko dowa a loks a mataan a hiaram iyan so kasopaka kiran apia siran mushrik (pananakoto) odi’ na kāfir apia pn mitataralo a kamomosrik iran, sa aya kabaya iran na so kabaloy o wata iran a Muslim a mamushrik, sii sankanan na pitharo o Allāh a: Panalamati ako nka go so mbalaa loks ka sakn ikhandodan, amay ka itgl iran rka so kipanakoton rakn ko da a ba nka on katawi, na di nka siran pagonoti, na pagpdaan ka siran ko doniya sa mapia, sa onot inka so lalan o taw a mianarig rakn oriyan iyan na phakandod kano rakn, na phanotholn akn rkano so nganin a gii niyo nggalbkn (Luqmān 14-15).

Sabnar a inisogo ko Muslim sankai a āyat so di niyan kiran kapagonoti a dowa a loks ko sogoan iran a marata, ka kagia da’ a kaonoti ko inadn ko kakhasopaka ko miangadn, na antonaai dosa a makalawan ko kipanakoton ko Allāh [s.w.t] ogaid na inisogo iyan ko wata so kipagpdaan iyan kiran ko doniya sa mapia, sa di ron makaprarad ankanan a kabaya iran a marata, sa aya onotan iyan na so lalan o mianarig ko Allāh [s.w.t] sa pd ko miamaratiaya a manga pipia. Sa ibagak iyan so kokoman ko lt iran go so manga loks iyan ko kabaya o Allāh [s.w.t] ko gawii a di khabalasan o loks so wata iyan.

HOME | BACK | NEXT

© COPYRIGHT 2008 - ALKHUTBAH.COM - SO MANGA KHUTBAH SA MIMBAR - OFFICIAL WEBSITE
PERMISSION GRANTED FOR FREE AND UNRESTRICTED REPRODUCTION IF REPRODUCED
IN ENTIRETY WITHOUT OMISSIONS, ADDITIONS OR ALTERATIONS.

الْحَـلاَلُ وَالْحَـرَامُ فِي الإِسْـلاَمِ

SO HALÂL AGO SO HARÂM SII KO ISLÂM

Pinto a Ika Tlo

So Halāl Ago So Harām Sii Ko Kakharomai Go So Kaoyagoyag O Pamiliya

So Halāl Ago So Harām Sii Ko Kakharomai Go
So Kaoyagoyag O Pamiliya